Hoe overleef je de lockdown? 'Regering moet hoop bieden'

Iedereen kende het advies om zoveel mogelijk thuis te blijven, iedereen wist dat de ziekenhuizen weer volstroomden en dat het sterftecijfer steeg, maar toch was het enorm druk in de binnensteden. En zelfs op de dag dat de 'harde lockdown' werd afgekondigd, stonden mensen nog in de rij voor de winkels. Tijdens de toespraak van premier Mark Rutte maakten enkele tientallen mensen lawaai bij het Torentje.

Psycholoog Cleiren verklaart het verschil met de eerste lockdown. 'In maart hadden we de beelden op ons netvlies van ziekenhuizen die de druk niet meer aankonden. Heel veel fundamentele onzekerheid. Mensen die doodgingen in gangen. Toen kwam Mark Rutte met de toespraak. Daarop reageert ons brein als op een hard alarm. En dan willen we maar één ding: overleven. Dus we worden extra alert en doen wat ons gevraagd wordt, binnenblijven dus.'

'Maar', gaat hij verder. 'Vervolgens vragen we ons af: wat is veilig? En wat is goed? We horen nu wel verhalen over volle ziekenhuizen, maar echt vreselijke beelden zien we niet meer. En de overheid legt wel allerlei beperkende maatregelen op. Als onze persoonlijke alarmsystemen niet meer loeien, dan kunnen we juist die beperkingen al snel voelen. Die gaan in tegen onze eigen integriteit. Vervolgens gaan mensen zelf kijken wat ze willen, zoeken gelijkgestemden op en lezen alleen maar informatie die hun eigen idee bevestigt.'

Mensen zoeken op de achtergrond altijd naar 'zingeving', hun 'eigen sociale identiteit' en een breder gevoel van veiligheid. En mensen zoeken dus bevestiging bij anderen, aldus de psycholoog. Als in die groep Mark Rutte als een tegenstander wordt gezien die de persoonlijke vrijheden bewust inperkt, kan diezelfde Mark Rutte zeggen wat hij wil, maar dan dringt het niet door. 'Mensen hebben een ideaalbeeld van hoe hun wereld moet zijn, en een angstbeeld. Normaal zijn die aardig in evenwicht, maar bij een crisis gaat dat mis. En dan komt de vraag: waar moet ik bang voor zijn?', zegt Cleiren.

Op de dag dat in Nederland de lockdown van kracht werd, kwamen ze er in Frankrijk weer uit. 'We kunnen inderdaad weer zonder briefje op zak boodschappen gaan doen', zegt Marjorie Koerts-Lensvelt. Ze komt uit Voorburg, maar woont al jaren in het Franse dorp Le Chalard, op zo'n vijftig kilometer ten zuiden van Limoge. 'Maar de restaurants zijn nog altijd dicht hoor', voegt ze eraan toe.

Uit onderzoek blijkt dat Fransen neerslachtig zijn geworden door de lockdown, die zes weken heeft geduurd. Belangrijkste oorzaak: het gaat maar door. Correspondent Frank Renout zegt tegen de NOS: 'De Fransen zien dat de crisis maar voortduurt, zowel qua virus als qua economie. Ze zien geen licht aan het einde van de tunnel, en dat maakt ze meer dan voorheen neerslachtig.'

'Mensen hebben hoop nodig', weet Cleiren. 'Het is echt als het oude spreekwoord: hoop doet leven. Zo werkt het echt. Het kabinet moet dus echt duidelijk maken dat deze situatie tijdelijk is, en dat er betere tijden aankomen. En wat ook heel belangrijk is: beloon mensen voor goed gedrag. Het is heel anders als je zegt: je bent vijf dagen binnengebleven, en daarmee heb je x-aantal mensenlevens gered.'

'Er komt een tijd dat we corona achter ons laten en er komt een tijd zonder beperkende maatregelen. Met het vaccin wordt 2021 een jaar van hoop', zei Rutte in zijn toespraak. Om die laatste zin moet Cleiren glimlachen: 'Hij heeft goede adviseurs!' Marjorie Koerts heeft ook nog een tip voor Nederlanders in lockdown. 'Niet zeuren, dat maakt het allemaal alleen maar heel moeilijk. Accepteer het gewoon, hoe beter iedereen zich eraan houdt, hoe eerder het weer voorbij is.'