Strenge lockdown: museum LAM in Lisse komt naar je toe met de Kijktelefoon

Het idee voor De Kijktelefoon ontstond toen het museum de deuren dit voorjaar moest sluiten in de strijd tegen het coronavirus. Omdat het contact met het publiek centraal staat, wordt de bezoeker in de vorm van een telefonisch gesprek getrakteerd op een van de kunstwerken in het LAM museum. Directeur Sietske van Zanten: 'Het werkt hetzelfde als het bestellen van een ticket. Je gaat op onze site naar De Kijktelefoon. Daar kun je een dag en een tijd selecteren. En je geeft aan of het voor jezelf is of dat je het cadeau geeft.'

De gelukkige wordt dan gebeld op het afgesproken tijdstip door een zogenoemde kijkcoach. In de loop van het gesprek, van ongeveer vijftien minuten, kiest deze een kunstwerk uit om over te vertellen. Hierdoor ontvouwt zich een spontaan gesprek waarin een beroep wordt gedaan op de verbeeldingskracht van degene die wordt gebeld. Het vreemde is dat deze zonder enige voorkennis zelf een beeld moet vormen.

Van Zanten vergelijkt het met zo'n moment in een trein die onverwacht tot stilstand komt: 'Dan kijkt iedereen op van zijn krantje of mobiele telefoon en dan ontstaat er opeens contact, zijn er mensen die opeens gesprekken met elkaar aangaan. Dat is wat De Kijktelefoon ook doet. Doordat het kunstwerk niet aanwezig is, ontstaat er een hele vreemde, surrealistische wereld die ook voor een soort veiligheid zorgt en ook zorgt voor contact.'

Zonder de fysieke aanwezigheid van het kunstwerk verschuift de aandacht tijdens zo'n gesprek naar het persoonlijk verhaal: 'In de zaal gaat het veel meer over de inhoud van het kunstwerk en de waarheid die de kunstenaar heeft bedoeld. Terwijl het LAM al die waarheden wil vertellen, ook die persoonlijke verhalen. En die ontstaan door het beeld weg te laten.'

De gesprekken over De Kijktelefoon verschillen afhankelijk van de kijkcoach die je te spreken krijgt. 'Als je mij aan de telefoon krijgt, gaat het zeker over de kunsthistorie, maar als je een collega krijgt, kan het verhaal ook afdwalen naar iets alledaags of iets waar je nu mee zit. Voor ons is het belangrijkste, en ik denk dat we daar nu ook het meeste behoefte aan hebben, een gevoel van persoonlijk contact waar er bij beiden een gevoel van vrolijkheid of positieve energie ontstaat. De gesprekken zijn van tevoren ook niet te regisseren. Afhankelijk van het gesprek kan de kijkcoach van gedachten veranderen over welk kunstwerk hij gaat belichten.'

De Kijktelefoon was dankzij internationale media-aandacht ook een succes in het buitenland: 'We zijn de hele wereld overgegaan. We hebben bellers uit India gehad, uit Egypte, Griekenland, België, Amerika. Er zijn mensen die 's nachts hun wekker hebben gezet, vanwege het tijdsverschil, om het gesprek met De Kijktelefoon te ervaren.' Van Zanten wijst er ook op dat je niet per se van kunst hoeft te houden: 'Nee, je moet vooral nieuwsgierig zijn en open staan voor een open gesprek met een vreemde. De liefde voor kunst volgt daarna.'