Zorgen over toekomst zorg: 'Bureaucratie is doorgeslagen'

Lita Berkhout
Lita Berkhout © ActiVite
REGIO - Op het hoogtepunt van haar tijdperk bij zorginstelling ActiVite gaf Lita Berkhout (63) leiding aan 2800 medewerkers en duizend vrijwilligers. Per 1 januari ging ze met vervroegd pensioen. Na 45 jaar fulltime in de zorg te hebben gewerkt, maakt ze zich nu zorgen over de toekomst van het vakgebied waaraan ze haar hart heeft verpand. 'De bureaucratie is doorgeslagen.'
In totaal heeft Berkhout 28 jaar bij verpleeg- en thuiszorgaanbieder ActiVite gewerkt, waarvan de afgelopen elf jaar als bestuursvoorzitter. Voor al haar verdiensten in de zorg kreeg ze vorige maand een koninklijke onderscheiding uit handen van de Alphense burgemeester Liesbeth Spies. Sindsdien gaat de in Rhoon woonachtige Berkhout door het leven als Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
Lita Berkhout met haar lintje
Lita Berkhout met haar lintje © ActiVite
'Hoe het voelt om na zoveel jaar afscheid te nemen van ActiVite? Dubbel', zegt ze in haar laatste interview als vertrekkend bestuursvoorzitter. Het gesprek heeft plaats in haar werkkamer van het hoofdkantoor in Leiderdorp. 'Aan de ene kant weet je dat je pensioen eraan komt. En je denkt er al wat langer over na, zeker in zo'n Covid-periode. Dus je groeit ernaartoe. Maar de tijd is voorbijgevlogen.'
'Denk ook eens aan de thuiszorg en verpleeghuizen'
Waarom heeft u besloten te stoppen?
'Mijn man is een paar jaar ouder dan ik en hij is al een paar jaar met pensioen. Werken als bestuurder in een zorgorganisatie is geen 40-urige baan, zeker niet in deze periode. Dan is het, na 45 jaar altijd fulltime in de zorg te hebben gewerkt, op een gegeven moment ook wel genoeg.'
U bent bijna drie decennia werkzaam geweest bij ActiVite. Hoe kijkt u daarop terug?
'Het was een heel mooie periode, maar ook wel met heel veel wijzigingen in het zorglandschap.' Daarbij doelt Berkhout onder meer op de komst van respectievelijk de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Zorgverzekeringswet. 'Dat zijn heel grote veranderingen. Sommige ten goede, maar sommige veranderingen vind ik nog steeds een verkeerde keuze.'
ActiVite heeft negen verpleeghuizen verspreid over de regio: Noorderbrink, Rietveld en Rijnzate (Alphen aan den Rijn), De Ommedijk (Leiderdorp), Sassenoord (Nieuwveen). Hof van Alkemade (Roelofarendsveen), SassemBourg (Sassenheim), Agnesstaete (Voorhout) en Hussonshoek (Woubrugge). De organisatie biedt op jaarbasis zorg aan zo'n vijfhonderd bewoners in verpleeghuizen en ruim zesduizend cliënten krijgen thuishulp.
'Vroeger was een verpleeghuis best nog wel een schrikbeeld', vervolgt ze. 'Nu is het misschien wel het eindstation en de laatste woning, maar we proberen mensen ook heel erg de eigen regie te geven. Dus niet allemaal om 10 uur 's avonds netjes gewassen in bed, maar 's morgens bespreken hoe ze de dag willen invullen.'
Even terug naar dat gewijzigde zorglandschap. Kunt u een voorbeeld geven van wat u een verkeerde keuze vindt?
'De splitsing tussen Wmo-zorg bij de gemeente, Wlz-zorg bij het zorgkantoor en de Zorgverzekeringswet vind ik een lastige. Er is een zorgvraag en wij zijn de hele dag bezig om te kijken of het wel past in het ene zorgregime. Het is zeker niet op elkaar afgestemd. Dat is lastig, want je wil het liefst integrale zorg leveren aan een klant of bewoner. En dat wordt door al die regimes niet makkelijker gemaakt. De bureaucratie is doorgeslagen.'

Wat heeft het afgelopen coronajaar veranderd in de verzorging, verpleging en thuiszorg (VVT)?

'Alles. Het maakt dat we goed samenwerken met andere VVT-organisaties. Dat deden we al, maar nu meer dan ooit. Het digitale tijdperk heeft ook veel voortgang gemaakt in onze organisaties, dat gaat natuurlijk ook niet meer weg. En thuiswerken is dominanter geworden. Voor medewerkers heeft het in de eerste golf ook veel verdriet betekend.'

Jaap van Dissel zet kwaad bloed

Met die laatste opmerking doelt Berkhout niet alleen op de vele coronaslachtoffers, maar ook op uitspraken waarmee RIVM-directeur Jaap van Dissel eind vorig jaar kwaad bloed heeft gezet. Tijdens een interview met de NOS linkte hij het aantal besmettingen in verpleeghuizen aan het opleidingsniveau van de medewerkers. Daarvoor heeft het RIVM inmiddels excuses aangeboden.
RIVM-directeur Jaap van Dissel
RIVM-directeur Jaap van Dissel © ANP
'Echt heel veel mensen hebben er verdriet om, want ze hebben gebuffeld en ze zijn moe. Dat zijn ze nu nóg en ze zitten midden in de tweede en derde golf. Het gaat altijd over ziekenhuizen en de ic (intensive care, red), dus ik doe toch een warm pleidooi om ook eens even aan te verpleeghuizen en de thuiszorg te denken. Want ook die mensen werken zich tien slagen in de rondte op dit moment. Dat vind ik een beetje miskend.'
Als het gaat om vaccineren tegen het coronavirus, dan staan de thuiszorg en verpleeghuizen wél vooraan. Wat brengt dat allemaal met zich mee?
'Nou, we hopen dat zoveel mogelijk personeel zich laat vaccineren. We proberen objectieve informatie te geven. Professionals zijn ook weleens kritisch op het vaccin en over de vraag of het wel veilig is, maar daar gaan wij als management niet over. Ik hoop alleen dat iedereen zich laat vaccineren, want je hebt gezien wat het Covid-virus betekent. En we werken met kwetsbare ouderen. Maar iedereen is daar vrij in en moet zijn eigen afwegingen maken.'
Hoe beoordeelt u in algemene zin de gezondheidszorg in coronatijd?
'De evaluatie laat ik aan andere mensen over. Al durf ik wel aan te geven dat we veel leerpunten hebben. Hoe is het ons overkomen dat we geen mondmaskers en te weinig hulpmiddelen hadden? Misschien moeten we ook weleens nadenken waarom we nu de laatste in heel Europa zijn met die vaccinaties. Dus ik denk dat wel dat we moeten reflecteren, maar alleen maar om ervan te leren. En dat is niet meer aan mij.'
Bij haar afscheid van ActiVite heeft Berkhout een eigen glossy gekregen | Foto's: Omroep West
Bij haar afscheid van ActiVite heeft Berkhout een eigen glossy gekregen | Foto's: Omroep West
In het Algemeen Dagblad luidde branchevereniging Actiz onlangs de noodklok over de druk op de ouderenzorg. Die neemt zodanig toe, dat ouderen mogelijk niet de zorg krijgen die ze gewend zijn. Hoe kijkt u daarnaar?
'Het personeelstekort gaat zometeen weer spelen. Gelukkig zijn de opleidingen wel weer vol. Maar het zou ook nog kunnen dat mensen juist nu vertrekken, omdat ze murw en moe zijn door de Covid-periode. Dus de afweging die gemaakt moet worden, is: hoe houden we het personeel? En hoe maken we het leuk voor die mensen? Dat laatste is op dit moment natuurlijk lastig, want het is gewoon topdrukte.'
'Ten tweede is er de continue afweging tussen het welbevinden en welzijn van onze bewoners in de verpleeghuizen versus de maatregelen die je moet nemen. Met kerst mochten onze bewoners naar hun thuissituatie. Ik heb altijd gezegd: onze huizen gaan we niet meer sluiten. Het is ook geen gevangenis. Dat zijn de afwegingen: gun je het iemand van 92 om nog lekker bij de dochter misschien wel het laatste kerstfeest te vieren? Of kies je voor de veiligheid en sluit je het verpleeghuis helemaal af, waardoor diegene kerst op de eigen kamer alleen moet doormaken. Wij hebben voor het eerste gekozen.'

Tot slot: wat gaat u nu doen?

'Een stukje van het huis verbouwen. Familie bezoeken en schilderen. En ik ga straks commissariaten doen. Ik vind namelijk dat ik verplicht ben om nog wat in de zorg te doen. Maar ik moet eerst een studie volgen, want ik wil het goed doen. Ik wil zeker nog actief blijven in zorg, dat zit gewoon in mijn hart.'