Subsidie van Crossing Border moet opnieuw worden beoordeeld: 'Schijn van belangenverstrengeling'

Optreden van de band Dezoriental tijdens Crossing Border
Optreden van de band Dezoriental tijdens Crossing Border © ANP
DEN HAAG - De gemeente Den Haag moet de subsidieaanvraag van Crossing Border opnieuw laten beoordelen. Dat stelt de bezwaarschriftencommissie van de gemeente. Het Haagse literatuur- en muziekfestival had daar bezwaar ingediend tegen de manier waarop de subsidieaanvraag was verlopen. En kreeg gelijk. Volgens de onafhankelijke Adviescommissie bezwaarschriften (Acb) was er bij het beoordelen van de aanvraag van Crossing Border sprake van belangenverstrengeling. Het is het tweede bezwaar dat is gegrond verklaard door de Acb. Eerder werd strijkorkest Ciconia Consort in het gelijk gesteld.
In de kwestie speelt Ellen Walraven een hoofdrol. Zij werd in mei vorig jaar benoemd als nieuwe artistiek directeur van het Haagse literatuurfestival Writers Unlimited. Maar Walraven was ook lid van de Adviescommissie Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur 2021-2024, die adviseert over de verdeling van de kunstsubsidies in Den Haag. Later bleek dat die commissie had geadviseerd dat Writers Unlimited wel geld zou moeten krijgen van de gemeente en Crossing Border niet. Dat riep direct al vragen op over de rol van Van Walraven. Hoewel verantwoordelijk wethouder Robert van Asten een week later ontkende dat er mogelijk sprake was van belangenverstrengeling, denkt de Adviescommissie bezwaarschriften daar nu duidelijk anders over.
Sterker nog, de Adviescommissie bezwaarschriften windt er in haar uitspraak geen doekjes omheen. Naar haar oordeel ontstond schijn van belangenverstrengeling op het moment dat Walraven solliciteerde bij Writers Unlimited (11 februari 2020), het enige andere literatuur- en muziekfestival dat Den Haag heeft: 'Om die reden had Walraven een tegenstrijdig belang met betrekking tot haar advisering rond de subsidiëring van Crossing Border en Writers Unlimited, respectievelijk de vraag hoe subsidiegelden tussen deze twee gezelschappen verdeeld zou moeten worden.'

Beëindiging commissielidmaatschap

Los van de vraag of Walraven het uiteindelijke advies heeft beïnvloed, had volgens de Adviescommissie bezwaarschriften elke vorm van schijn van belangenverstrengeling vermeden moeten worden: 'Gelet op het vorenstaande begrijpt de Acb niet waarom Walraven niet op 11 februari 2020 uit eigen beweging haar commissielidmaatschap heeft beëindigd.'
Die kritiek treft niet alleen het lid van de adviescommissie-Leertouwer, maar met name ook verantwoordelijk wethouder Robert van Asten: 'Nog onbegrijpelijker vindt de Acb het dat het college, ter voorkoming van het ontstaan van de schijn van belangenverstrengeling en omdat Walraven zich niet uit eigen beweging terugtrok, het commissielidmaatschap van Walraven niet voor haar beëindigde.'

Nieuw advies

In het advies komt de Adviescommissie bezwaarschriften tot de conclusie dat het subsidiebesluit voor Crossing Border niet ongewijzigd in stand kan blijven. Het adviseert het Haagse college daarom om het besluit te herroepen en om een nieuw advies te vragen dat niet de schijn van belangenverstrengeling oproept.
In de bezwaarprocedure vecht Crossing Border ook het wijzigingsbesluit van het Haagse college aan, waarin het in november alsnog een subsidie van 120.000 euro werd toegekend. Crossing Border stelt zich op het standpunt dat de aanvraag van 440.000 euro alsnog gehonoreerd moet worden. Maar hierin gaat de Adviescommissie bezwaarschriften niet mee, omdat uit jurisprudentie blijkt dat het college een ruime beleidsvrijheid heeft om subsidies te verlenen en te wijzigen.

Reactie gemeente Den Haag

De gemeente Den Haag kan nog niet inhoudelijk reageren op de uitspraak van de adviescommissie. 'Het college beraadt zich momenteel over de mogelijke vervolgstappen,' aldus de woordvoerder van wethouder Robert van Asten (D66, cultuur).
Wel is duidelijk dat er tegen de verdeling van de subsidies aan culturele instellingen in totaal twintig bezwaren zijn ingediend. Daarvan werden al elf ingediend tegen het ontwerp-Kunstenplan en nog eens negen nadat het was goedgekeurd door de gemeenteraad die nog eens flink ingreep en een deel van de subsidie van grotere instellingen weghaalde ten gunste van een aantal kleinere.

Bezwaren tegen wijzigingsbesluit lopen nog

Van de elf bezwaren tegen het ontwerp-Kunstenplan zijn er inmiddels negen afgerond. Deze zaken werden onder meer ongegrond verklaard, ingetrokken of niet-ontvankelijk verklaard. De overige twee kwamen weer bij het stadsbestuur terecht: Crossing Border en Ciconia.
De negen bezwaarzaken naar aanleiding van het definitieve Kunstenplan na bespreking in de gemeenteraad worden binnenkort behandeld door de adviescommissie bezwaarschriften of lopen nog.

Reactie Crossing Border

Directeur Michel Behre van Crossing Border ziet de uitspraak als een overwinning. Toen hij hoorde dat de subsidieaanvraag vorig jaar werd afgewezen door de Adviescommissie-Leertouwer, kon hij het niet geloven: ‘Wij hadden niet verwacht dat we er uitgeknikkerd zouden worden. Ik dacht meteen dat het advies niet klopte: er is iets gebeurt hier. Dat wordt met het advies van de Adviescommissie bezwaarschriften nu onderschreven. Er is ons onrecht aangedaan.'
Volgens Behre is het Haagse college nu aan zet: 'Het college kan het advies naast zich neerleggen, maar dan stappen wij naar de rechter.' Met het advies van de Acb lijken zij een sterke troef in handen te hebben. De advocaat van Crossing Border stuurt daarom aan op een gesprek met de gemeente om tot een oplossing te komen. Daarbij lijkt een schikking het meest voor de hand te liggen.

Onherroepelijke subsidiebesluiten

De beslissingen op de aanvragen van de instellingen waartegen geen bezwaar- of beroepsprocedure loopt, zijn volgens de woordvoerder van Den Haag overigens onherroepelijk geworden. Daarbij gaat het om het overgrote deel van het aantal subsidies.
Het houdt tevens in dat de lopende bezwaar- of beroepsprocedures geen invloed hebben op de subsidies voor instellingen die geen zaak zijn begonnen.