Financiële mishandeling ouderen aan orde van de dag, lokale aanpak soms succesvol maar vaak niet
REGIO - Kwetsbare ouderen worden nog te makkelijk slachtoffer van financiële mishandeling. De door de overheid in het leven geroepen 'lokale allianties', die ouderen moeten beschermen tegen financieel misbruik, komen onvoldoende van de grond. Daardoor zijn ouderen vogelvrij: veel misstanden komen niet aan het licht en slachtoffers worden niet of nauwelijks geholpen. Dat blijkt uit onderzoek van het tv-programma Zembla. In onze regio zijn echter negen allianties die wel standhouden. In Zoetermeer wist één zorgconsulent vorig jaar zelfs 28 'mishandelingen' op te lossen.
Financieel ouderenmisbruik is de meest voorkomende vorm van ouderenmishandeling in Nederland. Het gaat dan om het misbruik van een pinpas of een volmacht, of een plotselinge testamentswijziging waarbij een misbruikpleger recht krijgt op de erfenis. De overheid gaat uit van minimaal 30.000 gevallen van financieel misbruik van ouderen per jaar. Maar volgens deskundigen ligt dit aantal veel hoger. Omdat ouderen bang zijn, zich schamen of afhankelijk zijn van de misbruikpleger, melden ze het niet.
Volgens het ministerie van Volksgezondheid moesten de allianties om ouderen te beschermen zich vanaf 2015 als een 'olievlek' over de 352 Nederlandse gemeenten verspreiden. Maar er is slechts 75 keer geprobeerd om een lokale alliantie op te richten. Daarvan zijn er nu nog maar 45 actief. Toch is onze regio succesvoller dan andere delen van het land. Zo zijn er in negen gemeentes in onze regio allianties die het wel volhouden.
Het gaat om de gemeentes Alphen aan den Rijn, Teylingen, Delft, Katwijk, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Westland en Zoetermeer. Eén van de initiatiefnemers van de allianties is Oscar Balkenende uit Katwijk. Hij werd als expert op het gebied van ouderenmishandeling door de overheid gevraagd de oprichting van de allianties te begeleiden.
Ook voor zichzelf pinnen
'Het gaat om iemand die misbruik maakt van een afhankelijkheidsrelatie', vertelt Balkenende. Vaak gaat het om familie of mantelzorgers van ouderen. 'Iemand die boodschappen moet gaan doen en ook voor zichzelf gaat pinnen, iemand die tankt op kosten van iemand anders of iets online bestelt.'
Balkenende geeft toe dat er nog niet veel allianties zijn in Nederland, maar zegt wel dat het best een prestatie is dat er 45 allianties wel stand houden. 'Het gaat om vrijwilligersacties.' Het probleem: de overheid investeert niet genoeg in de lokale allianties. 'De overheid is vooral bezig met repressie. We willen juist graag naar het voorkomen van misbruik', aldus de Katwijker.
Succes in Zoetermeer
Waar lokale allianties standhouden, wordt ook succes geboekt. Dat blijkt volgens Balkenende wel in Zoetermeer. Daar werkt Caroline Gootjes als wijkverpleegkundige. Ze loste in 2020 maarliefst 28 zaken van financiële ouderenmishandeling op.
'Dat heeft ze kunnen doen doordat ze via die lokale alliantie nu ook notarissen, advocaten en bewindsvoerders kent', legt Balkenende uit. 'Daardoor snapt ze veel beter hoe de hazen kunnen lopen en ze kan mensen beter helpen omdat ze ook kan doorverwijzen. Van nature heeft een notaris of advocaat nooit iets te maken met iemand uit de zorg. Maar de cliënten zijn vaak voor beide partijen dezelfde mensen.
'Lokale overheden moeten onder steen vandaan komen'
Ondanks een aantal goede voorbeelden, is er ook in onze regio nog genoeg winst te behalen. Staatssecretaris Paul Blokhuis van VWS erkent in Zembla het probleem en is ontevreden over de tot nu toe bereikte resultaten. 'We hebben dus huiswerk te doen. Ik ben de laatste om dat te ontkennen.' Het ministerie legt de verantwoordelijkheid voor het oprichten van de allianties lokaal neer. 'Juist vanuit de gedachte: die gemeenten hebben veel zicht op die gezinnen, die kennen de context en is de dichtst bijstaande overheid', aldus Blokhuis.
Het ontbreekt volgens Balkenende echter juist aan sturing vanuit het ministerie. 'Je loopt echt tegen dichte deuren aan. Veel mensen denken dat het niet voorkomt, omdat zij het niet zien. En dus is het ook geen prioriteit', zegt hij. Staatssecretaris Blokhuis schrikt daarvan: 'Tegen die gemeentes zou ik willen zeggen: jongens, kom onder een steen vandaan. Als je zo je kop in het zand steekt en zo wegloopt voor de werkelijkheid, dan heb je een heel pittig gesprek nodig. En daar wil ik me ook persoonlijk mee bemoeien.'
