Littekens van de lockdown? 'Dat drie keer zoenen zal er wel uit gaan'

Mondkapjes zwierven het afgelopen jaar vaak over straat
Mondkapjes zwierven het afgelopen jaar vaak over straat © ANP
REGIO - Nederland ging een jaar geleden 'op slot', maar wat betekent dat voor onze samenleving? 'Er komen straks eerst een soort bevrijdingsfeesten, daarna zal blijken dat veel problemen die we nu zien niet eens door corona zijn veroorzaakt', zegt psycholoog Marc Cleiren van de Universiteit Leiden. 'Maar dat drie keer zoenen in Nederland... dat zal er wel uit gaan.'
'De moraal verandert niet zo snel', zegt Cleiren. Hij is psycholoog en universitair hoofddocent bij het Personal Development Centre van de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Leiden. 'Maar sommige automatismen wel. Je zult zien dat mensen het toch ongemakkelijk vinden als iemand opeens weer binnen die anderhalve meter komt.' We schudden al meer dan een jaar geen handen meer, en ook dat zal weer wennen worden. 'Ik hoor om me heen dat veel mensen ook zeggen: dat drie keer zoenen ga ik dus echt niet meer doen straks.'
De psycholoog ziet ook een verschil tussen de oudere en de jongere generatie. 'De ouderen hebben zolang geleefd met de 'oude' regels, dat zij snel weer terug zullen keren naar het 'oude normaal'. Ze zijn het gewend', zegt Cleiren. 'Maar voor de jongere generatie ligt dat heel anders. Wie vorig jaar eindexamen deed heeft de eindexamenfeesten gemist, het tussenjaar gemist en ga zo maar door. Die kun je niet meer inhalen. En juist die dingen vormen mensen op die leeftijd.' Hij denkt dat die groep het 'nieuwe normaal' als doodnormaal gaat zien. Maar ook opgroeit met het besef dat ze iets gemist hebben.

Gevoel van onaantastbaarheid is weg

Een andere belangrijke verandering die corona en de lockdown in de samenleving heeft gebracht, is het gevoel van onaantastbaarheid. 'Dat is weg', zegt Cleiren. 'Opeens bleek dat dingen die wij hier voor onmogelijk hielden gewoon gebeurden. Dat hakt erin. Ziekenhuizen lagen overvol en normale zorg was opeens niet meer vanzelfsprekend.'
Ik heb nooit een ziekte gezien die zo snel, zo verwoestend kon optreden - internist Ronne Mairuhu
Ronne Mairuhu is internist in het HagaZiekenhuis in Den Haag. Net als alle ziekenhuizen kwamen ook hier ontzettend veel patiënten binnen. Vaak te laat, zeker in het begin van de crisis. Er overleden ook veel mensen. 'Ik kon op een gegeven moment de parkeergarage van het ziekenhuis niet in omdat er allemaal lijkwagens stonden', herinnert hij zich. Hij had nog nooit een ziekte gezien die zo snel, zo verwoestend kon optreden. 'Je zag een patiënt die eigenlijk stabiel was, en als je een half uur later ging kijken moesten we direct intuberen', zegt hij.
Internist Ronne Mairuhu
Internist Ronne Mairuhu © Omroep West
Doordat de ziekte zo besmettelijk is, moesten snel extra maatregelen worden genomen. De spoedeisende hulp van HMC Westeinde in het centrum van Den Haag werd gesplitst. Iedereen die symptomen had van corona werd direct naar een speciale gang geleid. En sinds maart vorig jaar is de druk onverminderd hoog, want nog steeds worden mensen die hoesten of andere symptomen hebben, behandeld als een covid-patiënt tot het tegendeel is bewezen. Maar de crisis had ook 'positieve' effecten. De samenwerking tussen ziekenhuizen is nu veel beter, waardoor patiënten bijvoorbeeld sneller onderling overgeplaatst kunnen worden als dat nodig is.

Crisis maakt creatief

Door de enorme drukte in de ziekenhuizen en doordat personeel beschermende kleding moest dragen, kwam er al snel een tekort aan vooral mond-neusmaskers van goede kwaliteit. Bij het Reinier de Graafziekenhuis in Delft was de nood zo hoog dat bedrijven in de buurt 19 maart 2020 werd gevraagd of zij nog maskers hadden liggen. 'Vooral bij tuinders werken ze ook vaak met mondmaskers die aan onze eisen voldoen', zegt een woordvoerder. 'Die wilden we graag hebben omdat onze voorraad heel snel minder werd.'
Maar omdat het ziekenhuis niet afhankelijk wilde zijn van giften, en er ook nog eens partijen mondmaskers via de overheid geleverd werden die niet aan de eisen voldeden, werd een andere oplossing bedacht: het maken van een eigen mondkapje. Deskundigen van het ziekenhuis gingen in samenwerking met andere knappe koppen uit de regio aan de slag en er kwam een eigen ontwerp, dat ook nog eens in een eigen productielijn werd geproduceerd. Tweeduizend mondkapjes per dag rolden er van de band. Tegenwoordig maakt de fabriek er nog tweeduizend per week voor het eigen personeel.

Terug naar de zorg

De druk op zorgmedewerkers is zo hoog dat het bestaande personeelstekort pijnlijk duidelijk wordt. Mensen die in de zorg gewerkt hebben, maar er mee zijn gestopt, worden opgeroepen zich weer te melden. Met her- en bijscholing wordt gekeken of ze actief ingezet kunnen worden. Eén van hen is Mirjam uit Voorburg. Ze werkte ooit als verpleegkundige in het Haagse Westeinde, maar ging andere dingen doen. Aan het begin van de crisis nam ze bij haar normale baan vakantiedagen op en ging werken in een verpleeghuis.
Op dit moment staan landelijk zo'n 17.000 mensen geregistreerd die willen terugkeren in de zorg. Voor onze regio zijn dat er ruim 1100. Van deze groep zijn er bij 'ons' vierhonderd aangedragen bij zorginstellingen. Landelijk ligt dat aantal op vierduizend.
'Ik heb daar in april en mei gewerkt, niet voltijds maar wel echt op de afdeling. Toen waren mijn vakantiedagen op en heb ik goed nagedacht wat ik wilde', zegt Mirjam nu. Ze werkt op een beleidsafdeling bij de Nederlandse Transplantatiestichting. 'Het werken in de zorg gaf me ook vorig jaar erg veel voldoening en ik vond het ook echt heel leuk, maar ik vroeg me toch af of het onregelmatige ritme en de nachtdiensten nog wel iets voor mij waren. En toen heb ik besloten om niet verder te gaan en weer volledig terug te gaan naar mijn oude werk.'

'Horeca drie weken dicht, hoezo drie weken?'

Het nieuws dat de horeca in maart dicht zou gaan was al voor de aankondiging uitgelekt, maar de klap dat de zaken om 18.00 uur de deuren moesten sluiten op de dag van de persconferentie kwam hard aan. In Rijnsburg stond horecaman Patrick de Roos met tranen in zijn ogen. Hij runt daar Bistro De Roos, maar de deur moest dicht en hij heeft zijn personeel naar huis moeten sturen. Tot 6 april, denkt hij dan nog.
Ik ben niet iemand van binnen zitten en handje ophouden, je moet iets - horecaondernemer Patrick de Roos
Horecaman Patrick de Roos
Maar 6 april kwam, en ging. In de zomer mochten de terrassen even open, maar afgelopen najaar was er weer een sluiting en die duurt nog altijd voort. De Roos is boos en gefrustreerd. 'Mijn spaarcenten zijn inmiddels allemaal op. Drie weken zeiden ze. Leugenaars. Geef ons gewoon uitzicht op iets. Zeg voor mijn part: 1 juni gaan jullie weer open, en doe dat dan ook gewoon. Ik sta met acht man in de rij bij de supermarkt, en dan zou ik niet veilig open kunnen?' Inmiddels kun je bij hem 'uit-eten-in-de-auto' op het parkeerterrein. 'Ik ben niet iemand van binnen zitten en handje ophouden, je moet iets. Maar ik mag ook niet te veel verdienen want dan kost me dat weer steun', verzucht hij.

'Studeren en werken blijft veel op afstand'

'Ik heb nog altijd geen stageplek en woon nog steeds in een kamer zonder ramen', zegt Nick Tijsterman. Hij studeert aan de Hogeschool Leiden en probeert af te studeren, maar dat lukt niet zonder stage. 'Op dit moment doe ik een alternatieve opdracht die een deel van de stage kwijtscheldt, maar dat is toch echt anders dan ik me had voorgesteld.' Aan het begin van de lockdown droogden stageplekken op, want de meeste bedrijven lieten hun personeel thuiswerken. 'Je ziet nu wel dat het een klein beetje begint aan te trekken', zegt Nick. Dan klinkt er een 'ploing' op zijn computer. Een mail dat na maanden zoeken een stageplek is gevonden. 'Nu kan ik eindelijk afstuderen!', juicht hij. 'Vanavond gaan de bubbels open.'
Thuiswerken en studeren op afstand zijn blijvertjes, denkt universitair hoofddocent Cleiren. 'We gaan veel meer toe naar hybride werken. De structuren worden flexibeler.' Hij geeft aan dat uit onderzoek blijkt dat veel mensen na corona niet meer van plan zijn om iedere dag keurig in pak op kantoor te verschijnen. 'En met de ICT-infrastructuur die er nu ligt, kan het gewoon.' Datzelfde geldt voor het onderwijs. Hij denkt dat - bijvoorbeeld op de universiteit - het tijdperk van hoorcolleges in grote collegezalen voorbij is. 'We gaan werken in kleinere groepen met echt geïnteresseerden, en wie wil meekijken kan dat op afstand doen.'

Bevrijdingsfeest bij einde lockdown, maar...

'Als de lockdown wordt opgeheven dan ontstaat er een enorm gevoel van vrijheid. Het worden, als de anderhalvemetersamenleving verdwijnt, echt bevrijdingsfeesten', verwacht Cleiren. 'Het kabinet zegt wel dat echte versoepelingen bovenop de stapel liggen, maar ik denk zelf dat ze eerst blaadjes tussen de stapel uit gaan pakken' En dat denkt hij omdat met dat soort feesten iedereen elkaar om de nek vliegt, en je -zonder groepsimmuniteit- binnen no-time weer met veel besmettingen zit. En dat ondanks de vaccinaties.
Vervolgens breekt de tijd 'na corona' aan, en zal blijken wat meer dan een jaar lockdown heeft betekend voor de samenleving en voor de manier waarop we met elkaar omgaan. Dat kan ook nog tegenvallen, denkt Cleiren. 'Veel mensen schrijven problemen die ze nu hebben toe aan de coronacrisis. Dus: mijn relatie loopt slecht, maar dat komt omdat we altijd maar binnen zitten. Als corona straks 'voorbij' is, zal misschien blijken dat die relatie nog altijd rot is. En zo zijn er meer voorbeelden. 'Corona is een handige zondebok, of - zoals dat in jargon heet- een 'externe attributie'. Straks kan dus blijken dat veel ellende die je nu toeschrijft aan de lockdown, daar helemaal niet door komt.' Eén ding scheelt; dan kun je wel weer naar de kroeg.