'Een opschoondag is leuk, maar onderzoeken waar het afval vandaan komt is nog veel belangrijker'

De Landelijke Opschoondag werd zaterdagochtend door Helene van Zutphen, directeur van Nederland Schoon, officieel afgetrapt bij Kasteel Keukenhof in Lisse. 'Op deze dag staan meer mensen dan normaal stil bij het feit dat er zo veel afval ligt. Als je het eenmaal ziet, kan je het daarna niet meer niet zien', vertelt de Leidse bioloog.

Die kleine beetjes zijn mooi, maar toch moet er volgens hem veel meer gebeuren. 'Het gaat op zo'n dag puur om het opruimen, maar alleen daarmee kom je er niet. We moeten onderzoeken waar dat afval vandaan komt en dan de bron aanpakken', zo zegt Auke-Florian die in Leiden actief is met een grote groep plastic spotters.

Bioloog en wetenschapper uit Leiden Liselotte Rambonnet coördineert het plastic spotter-initiatief samen met Auke-Florian. Het tweetal begeleidt de vrijwilligers en onderzoekt het zwerfafval. 'We noteren alles wat we vinden.' En dat heeft succes: 'We hebben nu een goed beeld van het afval in de Leidse grachten', zegt Liselotte.

Het afval wordt gesorteerd in categorieën. 'We zien bijvoorbeeld dat veel afval in de Leidse grachten vanuit de horeca kwam toen die nog open was. Daarom zijn wij samen met andere partijen het project gestart voor plasticvrije terrassen in de binnenstad. Om het op die manier te verminderen bij de bron.'

Ook de horeca is daarbij gebaat, vult Auke-Florian aan. 'Ook zij stonden er niet bij stil dat er veel vanaf hun terras in de grachten terecht komt. De horecaondernemers willen ook dat hun klanten aan schone grachten op het terras zitten.'

Met alleen opruimen kom je er niet, is de boodschap. 'Op het moment dat wij de kano's weer aan de kade knopen, zien we het plastic alweer voorbij drijven. Dat is frustrerend', zegt Auke-Florian. Wat het dan wel leuk maakt? 'Na elke kanotocht is er wel een belachelijk gek verhaal te vertellen over iets dat we hebben gevonden.'

Zo vonden de plastic spotters in de Leidse gracht even geleden een dagboek. 'In dat dagboek stond hoe moeilijk de auteur de coronatijd vond', vertelt Liselotte. 'Een heel gedetailleerd verhaal over de coronatijd.' Of ze de eigenaar van het dagboek getraceerd hebben? 'We weten zo veel van diegene dat we er geen gezicht bij willen', grapt Auke-Florian. 'Ook vonden we ooit een kinderpop. Dat was best eng, het was echt een horrorpop geworden. Daarnaast vinden we ook geregeld condooms in de gracht. Dat blijft gek.'

Corona heeft daarnaast best wat effect op het soort afval dat in de grachten terecht komt. 'Het is eigenlijk verschrikkelijk hoe snel je dat effect ziet', stellen de twee zwerfafval-onderzoekers. 'Ten tijde van het hamsteren kwamen we veel plastic boodschappentasjes tegen, daarna lag het vol met mondkapjes. Laatst vonden we er meer dan honderd in één kano-sessie.'

'Toen de terrassen open mochten, vonden we ineens overal pennen en inschrijflijsten', vervolgen ze. 'En flesjes met desinfectiemiddel. Daar was een run op in de winkels, nou wij vonden flessen vol.' Dat maakt ook pijnlijk duidelijk hoe snel menselijk handelen effect heeft op het zwerfafval, concludeert de Leidse bioloog die de wegwerpmondkapjes letterlijk en figuurlijk onverteerbaar vindt. 'Een product gemaakt om het weg te gooien, dat klopt toch niet. Dat is uiteindelijk het grote probleem.'

Ook de verkiezingen hebben hun sporen achtergelaten. Zo vonden de plastic spotters deze week het eerste rode zwerfstempotloodje op straat. 'En we hebben een primeur: we hebben het eerste rode potloodje ook in de gracht gevonden', zegt Liselotte.

Het tweetal is blij dat mensen op deze dag ietsje extra bewust worden van het zwerfafval, maar hun strijd gaat zondag gewoon weer door. 'Het is elke dag nodig om op te schonen om de steden leefbaar te houden.' Zondag gaan ze weer het water op met de kanovloot. 'Iemand die structureel mee wil doen, kan zich aanmelden voor de kanovloot. Wie weet met wat voor schat je thuiskomt.'