Partner ziek en aan het verkeerde toeslagenloket? Dat is dan 17.554 euro

'Gemeente staat klaar voor de 1600 Haagse gedupeerden van de kinderopvangtoeslag'. Een dag nadat de gemeente Den Haag dit persbericht eruit stuurt namens wethouder Bert van Alphen van sociale zaken, krijgt Stefan Alberts ook bericht: in antwoord op raadsvragen impliceert dezelfde wethouder dat Alberts wél moet opdraaien voor duizenden euro's aan kinderopvangtoeslag.

Stefan Alberts is inwoner van Den Haag, beleidsmedewerker van de gemeente Alphen aan den Rijn en vader van twee kinderen. De kinderen gaan al naar een opvang als Alberts' vriendin half 2017 ziek thuis komt te zitten, maar vanaf dan is die opvang extra welkom: 'Ik moest tot het gaatje gaan om, buiten mijn werk om, het gezin draaiende te houden en mijn partner te helpen.'

Voor de opvang blijven Alberts en zijn vriendin gebruik maken van kinderopvangtoeslag via de Belastingdienst. Tot halverwege 2019, wanneer een belastingadviseur hun aangifte doet. 'Die zei: misschien hebben jullie geen recht meer op de toeslag, omdat je partner nu niet werkt. Maar zelfs hij moest dat verder uitzoeken.'

Via een gespecialiseerd adviseur komt uiteindelijk het antwoord: toen Alberts' vriendin thuis kwam te zitten – en vervolgens haar tijdelijke contract afliep – verviel inderdaad het recht op toeslag, per 1 januari 2018. Alberts meldt zijn fout direct bij de Belastingdienst. Twee weken later ontvangt hij twee blauwe brieven, met daarin aanslagen van in totaal 17.544 euro. Hij kan het nu nog steeds moeilijk geloven.

Omdat Alberts zichzelf heeft gemeld, wordt hij niet gezien als fraudeur. Bovendien staat de fiscus in zijn recht met deze aanslagen. Hij is dus geen gedupeerde in de toeslagenaffaire waarover het kabinet is gevallen. Betekent dat dat ouders de kinderopvangtoeslag op hun buik schrijven, wanneer een van hen ziek wordt en zonder werk komt te zitten? Nee, maar ze moeten wel aankloppen bij een ander loket: de gemeente.

Die kan via de regeling Sociaal Medische Indicatie (SMI) de kinderopvang vergoeden voor gezinnen die in andere regelgeving buiten de boot vallen, maar niet zonder opvang kunnen. Bijvoorbeeld omdat een ouder ziek is, maar ook in het geval van een gevangenisstraf. De gemeente ontvangt hier geld voor van het Rijk, vanuit het idee dat er op lokaal niveau beter zicht is op sociaal-medische omstandigheden. Uit het oogpunt van maatwerk dus.

Als Alberts zich meldt bij de gemeente, lijkt dat maatwerk snel geleverd: binnen een week heeft een arts zijn vriendin gekeurd en krijgt ze een medische indicatie. De kinderopvang wordt weer vergoed door de overheid, zij het via een andere weg. Alleen: dat gebeurt niet met terugwerkende kracht.

Alberts moet de naheffing daarom zelf ophoesten, terwijl hij de kinderopvangkosten waarschijnlijk wel vergoed had gekregen als hij zich begin 2018 direct had gemeld bij het gemeentelijk loket. Voor Alberts voelt dit hoogst onrechtvaardig: 'Dit was nodig voor onze kinderen. Ik heb er geen auto van gekocht.'

Bovendien vraagt hij zich af: 'Mag je van ons verwachten dat wij begrijpen dat ons recht op kinderopvangtoeslag verviel? Terwijl ik op dat moment voor mijn zieke partner moest zorgen en ook nog twee kinderen en een baan heb?'

Ja, lijkt het antwoord van de wethouder. Nadat Alberts verschillende fracties in de gemeenteraad benaderde, kon hij op gesprek komen bij Van Alphen, die hem ontving samen met drie juristen. 'Op allerlei manieren werd uitgelegd waarom het volgens de regels ging, maar er was weinig oog voor mijn situatie.'

Alberts’ ontsteltenis slaat over op diverse partijen in de gemeenteraad wanneer Van Alphen in antwoord op raadsvragen van de SP zijn standpunt uitlegt. Zo stelt hij onder meer dat het niet mogelijk is om achteraf vast te stellen of Alberts' vriendin in het verleden wel ziek was. Dit steekt Alberts: 'Ik ben namelijk de vader die zijn partner heeft zien worstelen met haar ziekte. Bovendien was ze destijds in behandeling, er zijn genoeg dossiers.'

Verder, schrijft Van Alphen, 'is het ook niet mogelijk om een kind met terugwerkende kracht te laten opvangen in de kinderopvang.' Alberts: 'Fascinerend, omdat ik rekeningen heb van de kinderopvang, die tot op het uur nauwkeurig bewijzen wanneer onze kinderen naar de opvang zijn geweest.'

'Bizar, hardvochtig en op zijn minst technocratisch', zo omschrijven raadsleden van ChristenUnie/SGP, SP, D66 en Hart voor Den Haag/Groep de Mos de redenering van de wethouder. Als zij de wethouder vragen om een toelichting hierop, benadrukt hij vooral dat de SMI-regeling een noodvoorziening is, die is bedoeld voor mensen die spontaan in een sociaal-medische crisissituatie belanden.

De wethouder houdt dus vast aan de richtlijnen die de gemeente Den Haag heeft opgesteld voor de SMI-regeling, terwijl maatwerk juist de bestaansreden hiervan is. Gemeenten krijgen weliswaar een bedrag van het Rijk, maar zijn behoorlijk vrij om dit te besteden. Zeker als zij binnen hun eigen regeling een hardheidsclausule hebben opgenomen, wat het geval is in Den Haag.

In zo’n geval heeft het college het mandaat om een uitzondering te maken op de regels. 'Dat zal echter per geval aan de hand van de persoonlijke feiten en omstandigheden beoordeeld dienen te worden', schrijft de wethouder naar Omroep West. Maar op de persoonlijke feiten en omstandigheden van Alberts wil hij niet ingaan.

Vorige week heeft Alberts ingesproken tijdens een commissievergadering over kinderopvangtoeslag, en afgelopen donderdag vond er een tweeminutendebat plaats over de SMI-regeling. Alberts is uitgenodigd om binnenkort weer op gesprek te komen bij de wethouder, maar hij heeft er weinig vertrouwen in. 'De wethouder komt iedere keer met andere argumenten waarom hij ons niet kan helpen. Terwijl het college uitzonderingen kan maken op regels als dit wordt onderbouwd.' Voor zover bekend is Alberts ook het enige soortgelijke geval in de vier grote steden. 'Van Alphen kan dus eenvoudig aantonen dat wij een uitzondering zijn en dat er goede redenen zijn om ons wel met terugwerkende kracht te helpen.'

'Het college verschuilt zich achter de regels', stelt raadslid Judith Klokkenburg. 'Waar is de menselijke maat? Hebben we dan niets geleerd van de toeslagenaffaire?' Klokkenburg vroeg namens ChristenUnie/SGP het debat met de wethouder aan, maar kreeg daarin niet het idee dat Van Alphen wil bewegen. Zij heeft het idee dat de wethouder bang is om een precedent te scheppen, waardoor anderen ook met terugwerkende kracht de regeling zouden kunnen gebruiken, 'maar tegelijkertijd zegt hij ook dat er geen andere gevallen bekend zijn, ook niet in andere grote steden. Dus een precedent scheppen is volgens mij helemaal niet aan de orde.'

De wethouder ziet dit anders: 'Het is bekend dat de SMI-ondersteuning niet met terugwerkende kracht wordt verstrekt', reageert hij tegen Omroep West. 'Dat verklaart waarom men daar ook geen beroep op doet en zijn er op dit moment ook geen gevallen bekend zijn. Op het moment dat er precedent wordt geschapen, is dat natuurlijk anders.'

Maar de vraag is hoe bekend mensen zijn met de SMI-regeling. Alberts is nota bene zelf gemeenteambtenaar en ook hij wist het juiste loket niet direct te vinden. Als gevraagd wordt wat de gemeente eraan doet om mensen beter op de hoogte te stellen - en dus nieuwe gevallen als die van Alberts te voorkomen - wordt er enkel verwezen naar de website waarop informatie te vinden is. Klokkenburg gelooft dan ook niet dat er voldoende kennis is over de regeling: 'Zelfs de belastingadviseur van Alberts wist er niet van.'

Alberts heeft de 17.000 euro toeslagen direct betaald: 'Wij hadden mazzel dat we ons huis net verkocht hadden, maar dit was bedoeld als spaargeld voor de kinderen. Dat is nu in één keer weg.' De hoop dat de gemeente de naheffing nog zal vergoeden, is inmiddels wel vervlogen. Toch vindt hij het belangrijk om te blijven strijden: 'Het voelt onrechtvaardig, maar ik wil ook niet dat dit anderen overkomt. Zeker als je de verhalen hoort over gedupeerden uit de toeslagenaffaire: verschrikkelijk wat er kan gebeuren.'