Den Haag houdt miljoenen over, toch staan de financiën er slecht voor: 'Een probleem dreigt'

Schijn bedriegt. Dat is de boodschap die wethouder Anne Mulder dinsdag bij de presentatie van de cijfers over 2020 duidelijk wil overbrengen. De jaarrekening laat een positief resultaat zien van 72 miljoen. Maar dat komt omdat de stad vanwege de coronacrisis minder kon uitgeven dan gepland. In totaal bleef bijna 29 miljoen op de plank omdat het onmogelijk bleek dat te besteden vanwege corona. Zo gingen evenementen niet door, was het moeilijk om mensen te begeleiden naar werk en liepen bouwprojecten vertraging op. 'Het geld is dus niet over', constateert hij. Het moet komende jaren gewoon nog worden uitgegeven en veelal ook aan de doelen waarvoor het was bestemd. 'Het resultaat verhult de werkelijke staat van de gemeentefinanciën.'

En die werkelijke staat is 'niet rooskleurig'. Ook al als gevolg van de crisis. Zo gaf de stad in 2020 veel meer uit dan gedacht aan bijvoorbeeld zorg. Daardoor ontstond de rare tegenstrijdigheid dat er geld overbleef, maar toch een greep moest worden gedaan in de spaarpot van de gemeente, de Algemene Reserve. Die is daardoor – zeker in vergelijking met de risico's – 'fors te laag'. Gevolg hiervan is dat als zich echt grote tegenvallers voordoen, de stad die niet meer kan ophoesten.

Den Haag wil om die reserves weer een beetje op orde te brengen, eigen gebouwen gaan verkopen. Maar zelfs als dat vastgoed van de hand is gedaan, zijn ze nog niet voldoende, waarschuwt de wethouder.

Reden voor inmiddels blijvende zorgen is de al jaren slepende discussie met het Rijk over de kosten voor de WMO en jeugdzorg. Die taken zijn in 2015 van het Rijk naar de gemeenten gegaan, zonder dat die daarvoor voldoende geld kregen. Gemeenten zagen de afgelopen jaren daarom de kosten op dat gebied fors oplopen. Op dit moment zijn er gesprekken tussen het Rijk en de gemeenten over een compensatie voor volgend jaar. De wethouder wilde dinsdag nog geen voorspelling doen over de uitkomsten van die discussie.

Al met al veel reden voor Mulder om te spreken van 'een paar grote problemen'. Komt nog eens bij dat die vooruitblik ook niet te gunstig is. Het Rijk heeft al aangekondigd dat de grote vier steden de komende jaren minder geld krijgen. Dat zou Den Haag nog eens 60 miljoen aan inkomsten schelen.

Vandaar dat volgens hem nu zo ongeveer alle gemeenten in het land flink aan het lobbyen zijn op het Binnenhof. 'Het is van het grootste belang dat dit bij de formatie op tafel komt en wordt opgelost.'

Al met al leidt de financiële situatie van Den Haag ook tot zorgen bij de provincie, die de boeken moet goedkeuren. Na jaren van een positief oordeel – code groen – is er nu sprake van een waarschuwing door Zuid-Holland – code oranje. Mulder: 'Daarmee geeft de provincie ook een signaal: de begroting is niet op orde. Let op!'

Meerdere partijen in de gemeenteraad vinden het jammer dat er vorig jaar meer geld hadden kunnen worden uitgegeven en dat dit niet is gebeurd. Want juist door het in een crisis uit te geven, had de economie kunnen worden gestimuleerd, is de kritiek. De grootste partij, Hart voor Den Haag, verwijt het stadsbestuur daarom van 'lanterfanten'. 'Juist in de grootste crisis na de Tweede Wereldoorlog had moeten worden gebuffeld', aldus fractieleider Richard de Mos.

Die geluiden klinken niet alleen in de oppositie, maar ook in de coalitie. Volgens de VVD is het 'kwalijk' dat het geld is blijven liggen. 'Het is juist nu zo belangrijk om als overheid te blijven investeren en zo de werkgelegenheid op pijl te houden. Jammer dat veel projecten nu juist zijn vertraagd', stelt fractieleider Frans die Graaf. Hij kondigt ook aan 'dit het komende jaar scherp in de gaten gaan houden'. GroenLinks wil dat er een 'actieplan' komt om alsnog de investeringen te versnellen. Overigens ziet die partij ook wel een paar positieve punten, zoals dat het wel lukt om geld uit te geven aan duurzaamheid.

Het CDA constateert dat sprake is 'van een belangrijke mismatch tussen de gemeentelijke overheid en de Haagse samenleving'. Fractievoorzitter Kavish Partiman: 'Luister en kijk naar de belangrijkste problemen in de samenleving. En ga als gemeentelijke overheid veel meer denken en werken vanuit die Haagse samenleving.' PvdA-fractieleider Mikkal Tseggai deelt die kritiek. Zij noemt het 'doodzonde' dat miljoenen niet werden uitgegeven. 'We kunnen dat geld bijvoorbeeld gebruiken om het lokale lerarentekort nog beter aan te pakken, de leefbaarheid in zwakkere wijken te vergroten en de wachtlijsten in te korten voor mensen die begeleid moeten wonen.'

D66 maakt zich vooral zorgen over de toekomst 'Als ik zou zeggen dat er donkere wolken boven de gemeentefinanciën hangen, zou dat een understatement zijn', verklaart raadslid Daniël Scheper. Hij hoopt dan ook vooral dat de wethouder - ook oud-Kamerlid voor de VVD - zijn partijgenoten aan het Binnenhof kan overtuigen van de noodzaak om meer geld aan gemeenten te geven.

Mulder zegt in een reactie op de kritiek dat het stadsbestuur in 2020 te weinig uitgaf, dat dat wel degelijk is geprobeerd. Maar het lukte simpelweg niet. 'Het land lag stil.'