Ondanks corona heeft Den Haag nog een groot tekort aan goede kantoren

Het aanbod van kantoorruimte, vooral rondom de knooppunten van het openbaar vervoer, is de afgelopen veertig jaar nog nooit zo laag geweest. Op dit moment staat 'slechts' 4,3 procent van de kantoren leeg, terwijl dat vijf procent zou moeten zijn, om schommelingen op te kunnen vangen. Omdat de verwachting is dat er de komende vier jaar ook niet echt veel ruimte bijkomt, wil Den Haag in actie komen.

Want nu al zijn de gevolgen van de krapte op de kantorenmarkt merkbaar, schetst het stadsbestuur. Al meer dan tien ondernemingen die zich hier graag wilden vestigen zijn nu naar andere steden gegaan, zoals Rijswijk, Rotterdam en Amsterdam.

De coronacrisis, waarbij meer mensen thuis werken, doet daar vooralsnog niets aan af, is ook een van de conclusies in het rapport. Daarbij speelt een rol dat in Den Haag veel overheidsinstellingen zijn gevestigd. Die worden relatief minder hard geraakt door de crisis. Wel neemt de bezettingsgraad in flexibelere kantoorruimtes met vaak kortlopende contracten af als gevolg van thuiswerken.

De gemeente denkt dat de coronacrisis op lange termijn wel een invloed gaat hebben op de kantorenmarkt. De helft van de 25 grootste werkgevers verwacht in de toekomst minder kantoorruimte nodig te hebben, blijkt uit onderzoek. Tegelijk missen die ondernemers het direct contact met mensen. Daardoor, is de verwachting, worden kantoren in de toekomst meer 'ontmoetingsplekken'. Dat vraagt weer om vergaderplekken, overleg- en presentatieruimten, maar bijvoorbeeld ook ruimten om te sporten of lekker koffie te drinken en een restaurant.

De gemeente: 'Dit maakt ook de precieze voorspelling of de coronacrisis daadwerkelijk leidt tot meer leegstand op termijn, zo lastig is. Goed mogelijk is dat het aantal 'traditionele' werkplekken afneemt, maar dat juist de overige ruimte in aandeel groeit.'

Den Haag wil daarom zorgen voor 'duurzame, slimme gebouwen', het liefst met groen er omheen en in de buurt van het openbaar vervoer. Het stadsbestuur: 'Zelfs wanneer grotere bedrijven daadwerkelijk besluiten tot een efficiencyslag in hun kantoormeters, zal de voorkeur voor toplocaties onverminderd groot zijn.'

Rick van Zwet, Manager Research & Consultancy van Dynamis, dat de Nederlandse vastgoedmarkt onderzoekt, herkent de analyse van de gemeente. Toen corona uitbrak, lieten werkgevers hun personeel massaal thuis werken. Inmiddels gaan grote groepen weer gewoon naar hun werk. Hoewel het niet zeker is wat de effecten op lange termijn zijn, denkt hij dat sprake zal zijn van een meer hybride vorm van werk: drie dagen op kantoor, twee thuis, bijvoorbeeld.

Dat zal niet leiden tot een enorme daling aan kantoren, denk Van Zwet. Bovendien deelt hij het idee dat er een andere type kantoor wordt gevraagd, dichterbij de centra van steden zodat mensen tijdens de lunch een broodje kunnen gaan halen en vlakbij stations.

Ook Jorg Olie, partner en vastgoedadviseur bij Frisia Makelaars, stelt dat het erg moeilijk is om te voorspellen wat op langere termijn de gevolgen van de pandemie zijn op de vastgoedmarkt. 'Maar als iedereen beslist om één dag thuis te gaan werken, zal dat nog wel meevallen', stelt hij. Verder stelt ook hij dat huurders straks waarschijnlijk een ander type ruimte willen, meer gericht op samenkomsten en informeel overleg. Dat gevoegd bij het feit dat er voor de crisis in Den Haag veel meer vraag dan aanbod was, leidt ook bij hem tot de conclusie dat er behoefte blijft aan goede, bereikbare kantoren.

Vandaar de oproep van Van Zwet van Dynamis aan gemeenten en andere overheden: blijf ook nu investeren in woningen en kantoren, ondanks de crisis. 'Want tijdens de vorige crisis gebeurde dat niet. Toen was er sprake van een bouwstop. Dat is voor de economie niet goed. Je moet naar de lange termijn kijken.'

Dat is wat Den Haag dan nu ook wil gaan doen. De gemeente kondigt allerlei maatregelen aan om de bouw van kantoren en dan vooral bij de stations te stimuleren. Zo mogen grote kantoren niet zo maar meer worden omgebouwd tot woningen en komt er regelmatig overleg met ontwikkelaars, beleggers en de grotere bedrijfsmakelaars. De hoop dat dat dit spoedig tot resultaat leidt. Bijvoorbeeld in de buurt van Hollands Spoor. Want, zegt het stadsbestuur: dit gebied kan al in korte tijd 'een toplocatie in de Randstad en Nederland worden'.