Provincie wil boeren kunnen onteigenen voor natuur: 'Bij wegen heel normaal'

De provincie Zuid-Holland staat onder grote druk om landbouwgebieden om te zetten in natuur. Met het rijk is afgesproken dat de provincie over zes jaar voor zo'n 9 procent uit natuurgebied bestaat, maar dat lukt maar slecht. Niet elke boer wil zijn land kwijt. Voor de laatste loodjes wil de provincie meer wettelijke ruimte om door te drukken. Woensdag nemen Provinciale Staten daarover een beslissing.

Als belangrijkste instrument wil de provincie boeren meer subsidie geven als zij het natuurbeheer zelf ter hand nemen, de zogeheten ‘zelfrealisatie’. Daarnaast wil de provincie de wet verruimen om boeren meer geld te kunnen bieden als ze hun land niet zelf willen beheren. ‘Of we gaan bij de buren kijken,’ zegt gedeputeerde Berend Potjer (GroenLinks, natuurbeheer). ‘Als die wel wil en het resultaat voor de natuur is niet slechter, kan dat ook.’ Daarvoor moet wel de kaart worden aangepast.

Volgens de afspraak met het rijk uit 2013 zijn de provincies ervoor verantwoordelijk dat in 2027 het Natuurnetwerk Nederland klaar is. Vroeger heette dat de ecologische hoofdstructuur van Nederland: een netwerk van bestaande en toekomstige natuurgebieden in Nederland. Streven is de biodiversiteit in Nederland ten minste te stabiliseren, en dus verder uitsterven van dieren en planten tegen te gaan.

Maar de laatste etappe verloopt stroef. Uit de evaluatie van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) van vorig jaar blijkt dat alle provincies moeite hebben omdat de laatste stukken grond maar moeilijk beschikbaar zijn. Zuid-Holland denkt zijn doelstellingen voor drie kwart te halen.

De nog ontbrekende hectares zijn vooral in bezit van agrariërs die aan alle kanten onzeker zijn over hun toekomst. Door de stikstofcrisis en steeds strengere milieuregelgeving kunnen zij maar beperkt uitbreiden of moeten ze zelfs stoppen met boeren. Tegelijkertijd lijkt schaalvergroting de enige manier om economisch het hoofd boven water te kunnen houden.

Aan de andere kant stimuleert de overheid boeren om natuurlijker te boeren, maar dat vraagt veel investeringen waar de klant niet voor wil betalen. Dat maakt het voor agrariërs niet aantrekkelijk om over te gaan tot zelfrealisatie of tot het verkopen van delen van hun productiegrond. Dat constateert ook de provincie zelf, vandaar die hogere prijs.

Eén van de grootste natuurbeheerders van Zuid-Holland is het Zuid-Hollands Landschap. Volgens directeur Michiel Houtzagers is die zelfrealisatie helemaal niet aantrekkelijk. ‘Je kunt er niet van leven, ook niet als de subsidie wordt verhoogd van 75 naar 84 procent van de beheerkosten’, zegt Houtzagers. ‘Het beheer kost gewoon teveel. Wij redden het nog door onze donateurs.’

Zuid-Hollands Landschap ziet meer heil in het sneller onteigenen van de grond van boeren die niet willen meewerken. De provincie is daar zeer terughoudend mee maar als je sneller moet werken ontkom je niet aan onteigening, vindt Houtzagers. ‘Bij wegen en tunnels vinden we onteigening heel normaal. Dat zou met natuur ook moeten. Ook al is het heel zuur voor de eigenaren.’

De Provincie Zuid-Holland bestaat nu voor 8 procent uit natuur, volgens de plannen wordt dat negen procent, het Zuid-Hollands Landschap roept de provincie op daar tien procent natuur van te maken. Daarvoor is de stichting een petitie gestart die al ruim 18.000 keer is ondertekend. Bovendien wil de stichting nog 72 hectare extra land aankopen om grotere aaneengesloten natuurgebieden te vormen.

Daarvoor is de stichting een fondsenwerving gestart, Houtzagers is bijna rond met de eigenaar van een laatste snipper vrije grond bij Het Langeveld in Noordwijk, onderdeel van Nationaal Park Hollandse Duinen. 'Kijk, de herten die je daar ziet liggen, die moeten vrij kunnen bewegen', zegt de trotse directeur, kijkend over het hek naar de buren.