Lichtende nachtwolken steeds vaker aan noordelijke hemel: zo ontstaan de golvende wolken

Lichtende nachtwolken boven Alphen aan den Rijn op 21 juni 2019
Lichtende nachtwolken boven Alphen aan den Rijn op 21 juni 2019 © John van der Tol
DEN HAAG - De komende weken kun je met een beetje geluk een bijzonder weerfenomeen spotten aan de hemel: lichtende nachtwolken. Als je tussen 23.00 uur en 4.00 uur naar de noordelijke hemel kijkt, kun je de zeer hoog hangende wolken zien oplichten. Onze weerman Huub Mizee legt uit wat dit voor wolken zijn en hoe ze ontstaan.
'Lichtende nachtwolken zijn wolken die voorkomen op zo'n 85 kilometer hoogte. De wolken zelf geven geen licht, maar de zon hangt in deze tijd zo laag onder de horizon dat ze deze wolken nog kan beschijnen', zegt Huub Mizee. De grootste kans om de wolken te zien is daarom ook rondom de langste dag van het jaar, grofweg tussen 15 juni en 15 juli. En dan vooral een uur na zonsondergang en voor zonsopkomst.
Lichtende nachtwolken op 10 juni 2021
Lichtende nachtwolken op 10 juni 2021 © Jeffrey Groeneweg
De wolken bestaan uit fijn gruis en stof met een flinterdun ijs- of rijplaagje eromheen. Het gruis en stof is afkomstig van meteorieten die tijdens de binnenkomst in de atmosfeer zijn verbrand. De waterdamp op die hoogte kan eveneens afkomstig zijn van meteorieten, maar ook van de uitlaatgassen van raketten, vulkaanuitbarstingen en door de chemische afbraak van methaan. De temperatuur op de hoogte waar de wolken zich bevinden is het -90 tot -145 graden. Juist in deze tijd van het jaar zijn de temperaturen op die hoogte het laagst, daardoor ontstaan er makkelijker ijskristallen op het gruis waardoor de wolken zichtbaar worden.

Golvende patronen

'Er komen op die hoogte windsnelheden voor van 100 tot wel 500 kilometer per uur. Vandaar dat de wolken snel van uiterlijk kunnen veranderen. Ze laten vaak fraaie ribbel- en golfpatronen zien. Net als bij golven in het water', zegt de weerman. Het golven is goed te zien in onderstaande video van lichtende nachtwolken in Denemarken.
Tegenwoordig zijn lichtende nachtwolken veel vaker te zien dan vroeger. 'Voor de industriële revolutie waren deze hoge wolken slechts eens in de honderd jaar te zien, tegenwoordig zien we ze ieder jaar wel eens. Dat heeft te maken met de toename van methaan in de atmosfeer. Door de chemische afbraak van methaan komt er meer vocht in de hoge atmosfeer terecht. Dat zorgt er dan voor dat er makkelijker ijs en rijp op de stofdeeltjes ontstaat waardoor de lichtende nachtwolken vaker te zien zijn', zegt Mizee. Dit jaar zijn de wolken al gezien op 10 juni, maar wie weet zie je de komende weken aan de nachtelijke hemel de golvende witte wolken als je naar het noorden kijkt.