Hagenaar wil op Waalsdorpervlakte op zoek gaan naar oorlogsslachtoffers

De 45-jarige landmachtofficier uit Den Haag - 'Ik ben luitenant-kolonel der Grenadiers bij de Koninklijke Landmacht' – wil met de grondradar van een professioneel bedrijf scans van de bodem laten maken. Op basis daarvan moet te zien zijn of zich in het gebied nog onbekende graven bevinden. Mochten de resultaten hiertoe aanleiding geven, dan kan tot een grootscheeps project worden besloten. Volgens schattingen van Wouters is hier een investering mee gemoeid van maximaal 30.000 euro.

De bedoeling was dat het eerste, verkennende onderzoek op 1 oktober zou gebeuren, maar donderdag liet Dunea, verantwoordelijk voor het beheer van de Waalsdorpervlakte, weten dat dit niet wordt toegestaan. Het duinwaterbedrijf wijst erop dat het terrein tot de beschermde zogeheten Natura-2000-gebieden behoort.

'Activiteiten met een grondradar kunnen schade en/of verstoring aan de vegetatie opleveren', las Wouters in de mail die Dunea hem stuurde. 'Dit kan worden veroorzaakt door zowel de apparatuur als de personen die ermee werken.'

Wouters is het hier niet mee eens en spreekt van 'een schande'. 'Ik ben vierentwintig uur woest geweest', zegt hij. 'Ik begrijp heel goed dat je de vlakte niet gaat afgraven. Dat zijn we ook helemaal niet van plan. En dat de plantjes vertrapt worden, is onzin. Bovendien leggen ze hier wel een fietspad aan en zetten ze bankjes neer. Ik begrijp dit gewoon niet. Maar ik stop nooit, hè, ik stop nooit.'

Woordvoerder Edward Verheij van Dunea geeft desgevraagd als nadere toelichting dat de Natura-2000-status onder Europese regelgeving valt. Deze biedt de flora en de fauna niet alleen extra bescherming, maar is ook 'extreem streng'. 'Wij mogen daar zelf ook niet alles doen', zegt Verheij. Volgens hem staat in de aanvraag voor het bodemonderzoek dat de apparatuur over de beplanting heengaat en er 'enige vegetatie moet worden weggehaald'. 'Vandaar dat we er geen toestemming voor kunnen geven', aldus Verheij.

'Het is je reinste onzin', vindt Wouters. 'Laat ons dan tenminste een scan uitvoeren onder toezicht van een boswachter.' Naar eigen zeggen zijn er verschillende nabestaanden en anderen die hem steunen, maar ondervindt hij tot nog toe weinig tot geen medewerking van de betrokken instanties: 'Niemand doet iets en het lijkt weinig mensen te interesseren'.

De Waalsdorpervlakte diende in de Tweede Wereldoorlog als executieplaats van de Duitse bezetter. Meer dan 250 personen zijn hier gefusilleerd. In de meeste gevallen was dit omdat deze vrouwen en mannen deel uitmaakten van het verzet of zich anderszins tegen het naziregime hadden gekeerd.

Tot de slachtoffers behoorden 215 terdoodveroordeelden uit de nabijgelegen gevangenis in Scheveningen. Als verwijzing naar de verzetsstrijders die hier vastzaten, droeg dit complex de geuzennaam 'Oranjehotel'. Vanwege de belangrijke historische betekenis is dit weekend aan zowel de Waalsdorpervlakte als het huidige Nationaal Monument Oranjehotel de status van rijksmonument toegekend. Zaterdag vond bovendien de jaarlijkse herdenking voor de slachtoffers uit het toenmalige Oranjehotel plaats.

De geëxecuteerden kregen indertijd geen fatsoenlijk graf. In plaats daarvan werd een gat gegraven dat daarna is dichtgegooid. Een nadere aanduiding bleef achterwege. Betrokken Duitsers moesten na de bevrijding aanwijzen waar de lijken lagen. Onlangs werd bekend dat hierbij ook gebruik is gemaakt van de aanwijzingen van helmplanter Piet Kuijt uit Katwijk: direct na de executies markeerde hij in het diepste geheim – en met gevaar voor eigen leven – de graven met helmgras, zodat ze later makkelijk konden worden teruggevonden.

Wouters geeft aan dat alleen is gezocht 'op basis van de verklaringen van ooggetuigen'. Van diverse nabestaanden heeft hij al gehoord dat hun familieleden hier zijn doodgeschoten, maar desondanks nooit werden gevonden. 'Ze liggen er en niemand doet iets', zegt hij.

Bij zijn inspanningen maakt Wouters gebruik van de deskundigheid van de ervaren onderzoeker Guido Blaauw. Hij deed gedurende enkele jaren een grondige studie naar de Waalsdorpervlakte, onderzocht de situatie ter plaatse en verdiepte zich in het beschikbare archiefmateriaal. Hiertoe behoren documenten en plattegronden van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, het Nationaal Archief, het Gemeentearchief, het Nederlands Instituut voor Militaire Historie en de Oorlogsgravenstichting.

Blaauw is ervan overtuigd dat er in elk geval nog drie personen liggen. Naar alle waarschijnlijkheid zijn het er meer. Dit aantal kan zelfs oplopen tot 'circa 57', zegt hij. Zelf spreekt Blaauw van 'de meest accurate berekening die er bestaat'.

Dat er zo'n groot verschil tussen beide cijfers zit, komt omdat met name aan het eind van de oorlog veel executies niet of slecht zijn geregistreerd. Ook zijn in de periode rond de bevrijding documenten vernietigd. Een lastigheid is bovendien dat het ook nu nog niet is gelukt om alle na de bevrijding aangetroffen lichamen te identificeren. Hierdoor valt niet te zeggen of deze personen wel of niet op de namenlijsten uit de oorlog staan.

'Ik vind dat het verhaal volledig moet zijn', vertelt Guido Blaauw over zijn motivatie om voor een grondonderzoek te pleiten. 'Aan de hand van 3D-scans kun je oneffenheden in de bodem terugvinden. Zo is bijvoorbeeld te zien of een spoor een menselijke lengte of houding heeft. Het kan dan natuurlijk een balk of iets dergelijks zijn, maar de kans hierop is heel klein.'

Zelf is Wouters niet van plan zich bij de afwijzing van Dunea neer te leggen. Hij beschouwt het als 'een ereplicht' om zich voor oorlogsslachtoffers in te zetten. Vier jaar geleden richtte hij daartoe de Vereniging 18 juni op. Deze organisatie dankt haar naam aan dezelfde datum in 1815, toen Napoleon bij Waterloo is verslagen.

Wouters' vereniging richt zich op het vergroten van het historisch besef ten aanzien van de oorlogsslachtoffers die sindsdien zijn te betreuren. Wouters vindt dat 'vaderlandsliefde, het volkslied en de vlag' moeten worden omarmd. Mocht daar aanleiding toe zijn, dan ijvert de vereniging voor 'het rechttrekken van de geschiedschrijving'.

Met zijn vereniging en zijn mede-enthousiastelingen is Wouters ook bij andere projecten betrokken. Hiertoe behoort de totstandkoming van een oorlogsmonument voor de meer dan tweeduizend bewoners van het Bezuidenhout die in de oorlog zijn omgekomen.

Ook steunt de vereniging een al eerder gepresenteerd plan voor de aanleg van een ereveld voor de Nederlandse militairen die tijdens de meidagen van 1940 zijn gesneuveld bij de verdediging van Den Haag. Zij liggen nu in een monumentaal massagraf op de Algemene Begraafplaats in Den Haag.

'Wij pleiten voor opgraven, identificeren en herbegraven, met militaire eer, in individuele graven met naamaanduiding', aldus de Vereniging 18 juni over dit initiatief. 'De Duitse militairen zijn indertijd perfect begraven, terwijl mijn collega's in een gat in de grond zijn geflikkerd', zegt Wouters op verbitterde toon. 'En daar liggen ze nog steeds.'