Architect Herman Hertzberger verzet zich tegen sloop van 'zijn' ministerie: 'Waanzin'

Het ministerie, in de jaren tachtig door hem ontworpen, moet tegen de vlakte om plaats te maken voor vier torens van 75 tot 125 meter hoog. In de Haagse politiek en de buurt is veel kritiek op die plannen, zo bleek deze week.

Ook de architect zelf is fel tegenstander van de sloop, vertelt hij tijdens een telefonisch gesprek. En niet alleen om dat hierdoor belangrijk werk van hem verloren gaat. 'Het gebouw is gewoon nog te goed om te slopen,' zegt hij. 'Het slopen en dan weer op dezelfde plek iets nieuws bouwen kost een geweldige hoeveelheid geld. Dat is een verspilling van jewelste. Het gaat die ontwikkelaars allemaal om rendement. Maar we moeten toch echt in het teken van duurzaamheid anders gaan denken. Als je weet wat voor een uitstoot aan CO2 de sloop van zo’n gebouw veroorzaakt…'

Herman Hertzberger (1932) is architect en was jarenlang als hoogleraar verbonden aan de TU in Delft. Hij is een van de grondleggers van de structuralisme in de Nederlandse architectuur en stedenbouw. Een stroming waarbij geometrische patronen dienden als inspiratiebron, iets dat duidelijk is terug te zien in het voormalig ministerie. Hertzberger werd wereldberoemd dankzij zijn ontwerp van het kantoor voor Centraal Beheer in Apeldoorn. Andere bekende ontwerpen van zijn hand zijn het Theater aan het Spui in Den Haag, het Chassé Theater in Breda en het Stedelijk Gymnasium Leiden.

Nadat Hertzberg ook Vredenburg in Utrecht had ontworpen, kreeg hij de opdracht voor een nieuw ministerie bij station Laan van NOI. Het duurde elf jaar om het gebouw te realiseren. Het departement werd in 1990 opgeleverd. Het bood destijds een werkplek van ruim 2400 ambtenaren. Hertzberger omschreef het gebouw zelf ooit als een stad. Het complex bestaat uit zestien achthoekige torentjes. Een hoge vide, een soort weg met daaraan belangrijke voorzieningen, vormt de ruggengraat van het gebouw.

Nadat de ambtenaren waren terugverhuisd naar de Haagse binnenstad, werd het gebouw in 2016 door het Rijk verkocht aan een projectontwikkelaar. Een van de voorwaarden was dat er de eerste vijf jaar 'sobere woonruimte aan 350 mensen met een tijdelijke verblijfsvergunning', statushouders, moest worden aangeboden.

Aan de periode is dus nu een einde gekomen en na jaren van plannen maken, is het de bedoeling dat het ministerie wordt gesloopt om plaats te maken voor vier torens met daarin onder meer 1200 woningen. In de nota's van de gemeente over de herontwikkeling staat dat die ontwikkelaar samen met de gemeente en Hertzberger onderzoek heeft gedaan naar behoud van het pand. Daaruit zou naar voren zijn gekomen dat dit 'onhaalbaar' was.

Opmerkelijk, want op de website van de architect staat een compleet uitgewerkt plan voor het omvormen van het ministerie tot woningen. Dat dit wel degelijk kan, bevestigt Hertzberger ook in een toelichting. Volgens hem is zijn ontwerp daarvoor zelfs uitermate geschikt. Wel zou het moeten worden aangepast. Eventueel zou er op of bijgebouwd moeten worden, schetst hij. 'Zeg maar hoeveel woningen je er wilt hebben. Ik zorg ervoor. Laat de gemeente gewoon contact met mij opnemen.'

Bovendien is het volgens hem helemaal nog niet zo makkelijk om de plannen die er nu liggen te realiseren. Het gaat om een ingewikkeld gebied. Zo staat het gebouw vlak langs een drukke spoorlijn. 'En aan de overkant staan woningen. Die mensen gaan dat ook niet pikken. Reken maar dat die in verzet komen.'

Zelf noemt Hertzberg het ministerie een 'interessant' gebouw. 'Ik heb er met veel liefde aan gewerkt. En het heeft ook goed gewerkt, totdat een minister het idee kreeg dat alle departementen in het centrum van Den Haag moesten worden gevestigd.'

Hertzberger is zich dan ook niet van plan zich zo maar bij de sloop van zijn ontwerp neer te leggen. 'Wat ik dan ga doen? Misschien ga ik er wel voor liggen.'