Natuur in duinen herstelt na afschieten damherten: 'Willen er 800 overhouden'

Ecoloog Mark van Til laat een parnassia-plantje zien
Ecoloog Mark van Til laat een parnassia-plantje zien © Omroep West
NOORDWIJKERHOUT - De natuur in de Amsterdamse Waterleidingduinen bij De Zilk en Noordwijkerhout krabbelt weer op. Dankzij het damhertenbeheer en de 'exclosures', afgezette stukken natuur, komen de orchideeën weer terug.
'En dit is parnassia, echt één van de mooiste duinvalleiplanten’, zegt ecoloog Mark van Til van Waternet, dat de waterleidingduinen beheert voor de gemeente Amsterdam. Hij wijst op een paar kleine witte bloemetjes die lijken op een aardbeienplantje. Tussen de hekken komt parnassia weer tot bloei.
Na 2014 liep het aantal damherten uit de hand. Ze deden het te goed in de duinen, waar ze zich vooral laafden aan bloeiende planten. 'Als het bloeit en niet giftig is wordt het gegeten', verklaart boswachter Martin Jonker de smaak van het gemiddelde damhert.

Herten begonnen ook bij de buren te snoepen

Hun vraatzucht liet niet veel over van het aantal soorten dieren en planten in de duinen, oftewel de biodiversiteit. 'Bepaalde plantensoorten als orchideeën verdwenen', legt Mark van Til uit. 'Daarvoor hebben we toen deze kleine beschermingsrasters neergezet.'
We namen een kijkje in de Amsterdamse Waterleidingduinen:
Damhertenbeheer in duinen bij De Zilk en Noordwijkerhout begint zijn vruchten af te werpen
Maar de hertenpopulatie groeide zo snel dat de hongerige damherten hun heil gingen zoeken bij de buren, zoals de aangrenzende tuinen en bollenvelden bij De Zilk en Noordwijkerhout. Bovendien leverde dit ook in het verkeer veel gevaar op, niet in de laatste plaats voor de dieren zelf.

'Willen 800 herten overhouden'

De gemeente Amsterdam kwam er niet onderuit om het aantal damherten terug te brengen. Na jaren discussie begon in 2016 het damhertenbeheer, het afschieten van de overtollige duinbewoners. 'We willen er uiteindelijk zo'n zes- tot achthonderd overhouden', zegt boswachter Jonker.
'Bij de laatste voorjaarstelling kwamen we op de grond nog op een aantal van 2300, maar we zien niet alle dieren. En ze krijgen pas in juni hun jongen, dus het zijn er nu zeker nog meer dan die 2300. We hebben dus nog wel wat te doen.'

'Na 2023 hekken weg, meer runderen en schapen'

Inmiddels is het najaar, dus de beheerjacht kan weer beginnen. Ook in de duinen bij De Zilk. De beheerders hebben een flinke achterstand in te halen. Door langdurige discussies en gerechtelijke procedures kwam het beheer langzaam op gang en kon de populatie verder uitdijen. En door corona kon er het afgelopen seizoen niet altijd worden geschoten omdat er zoveel extra bezoekers waren.
Mark van Til en Martin Jonker
Mark van Til en Martin Jonker © Omroep West
Toch zie je de natuur langzaam weer opkrabbelen, zeker in de grote exclosures die Waternet in 2020 heeft geplaatst. Als in 2023 naar verwachting de hertenpopulatie op orde is kunnen de hekken hopelijk na enkele jaren ook weg. De duinen zullen dan mogelijk andere grazers erbij krijgen, maar dan zijn het eerder runderen en schapen, inclusief herder, aldus Van Til.

Hertenvlees voor handel en voedselbank

De beheerders schieten overdag, zonder dat het publiek gevaar loopt. Ter plekke worden de dieren oppervlakkig gekeurd. Het goede vlees gaat naar de handel, die het doorverkoopt aan een aantal poeliers en restaurants, en 20 procent gaat in Amsterdam naar de voedselbank.
En hoe smaakt het wild, dat puur duurzaam en biologisch vlees? 'Ach, smaak… een kwestie van smaak', houdt de boswachter zich op de vlakte. 'Maar je kunt altijd beter een damhert eten dan een plofkip.'