Onbewaakte overwegen verdwijnen van het spoor: 'We willen ongelukken voorkomen'

Onbewaakte overwegen in openbare gebieden moeten over twee jaar voorgoed tot het verleden behoren. De verschillende overheden trekken daarvoor maar liefst 64 miljoen euro uit. Landelijk gaat het om 180 van zulke plekken die spoorwegbeheerder ProRail in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wil aanpakken.

In de gemeente Bodegraven-Reeuwijk zijn dit weekend zes onbeveiligde overwegen gesloten. Daar worden aanpassingen gedaan om een kwartiersdienst in de spits tussen Leiden en Utrecht mogelijk te maken. Omdat ook in Alphen aan den Rijn werkzaamheden aan het spoor worden verricht, rijden er tot maandagochtend op het hele traject geen treinen.

'Wat je ziet, is dat onbewaakte overwegen gewoon onveilig zijn', zegt Helga Cuijpers, regiodirecteur van ProRail. 'Omdat het treinverkeer steeds drukker wordt, zie je ook steeds meer ongelukken. Om dat voor te zijn, willen we dit soort overwegen opheffen.' Uit cijfers van de spoorbeheerder blijkt dat er sinds 2010 landelijk 110 ongelukken zijn gebeurd op onbeveiligde overwegen. 'Sommige met dodelijke afloop. Dus dat zijn serieuze aantallen.'

Twee keer was het 'raak' op regionaal niveau: in de gemeenten Alphen aan den Rijn (2011) en Bodegraven-Reeuwijk (2012). Willem van der Neut weet hoe gevaarlijk zo'n oversteekpunt op het spoor kan zijn. Hij woont al 28 jaar aan de Vlietkade in Bodegraven en zijn huis grenst nagenoeg aan een onbewaakte overweg, die dit weekend wordt opgeheven.

Ongelukken zijn hier weliswaar niet op het spoor gebeurd, maar hij heeft het eromheen wel mis zien gaan. 'Als er geen trein aankomt, komen ze met een bloedgang naar beneden', schetst Van der Neut de hachelijke situaties. 'Dan gebeurde het weleens dat er eentje op zijn bakkes ging. Maar hopelijk is dat nu over.'

Inmiddels is de bewuste overweg vervangen door een onderdoorgang over het water. 'De oplossing die hier mogelijk was, is wel een bijzondere', verklaart projectmanager Frank Faassen van ProRail. 'Met een verdiepte vlonder die echt in het water ligt, waardoor je eigenlijk onder het waterniveau door kunt wandelen en een relatief betaalbare oplossing kunt creëren. Dat is een technische uitdaging, maar ik denk dat we daar goed in zijn geslaagd.'

Van der Neut kan zich daar wel in vinden. 'Ik vind het knap gedaan. Zelf had ik het idee: hoe moet je dat nou oplossen, om het fietspad over te houden en over het spoor heen of eronderdoor te kunnen. Maar dat is mij goed meegevallen. Ik vind het er netjes uitzien.' En hij merkt een bijkomend voordeel: 'Het is rustiger geworden.' Daarmee doelend op het feit dat fietsers nu wel worden gedwongen om af te stappen.

In vergelijking met deze niet-alledaagse oplossing is de situatie in Hazerswoude-Rijndijk een stuk eenvoudiger. Daar staan op dit moment geen spoorbomen, maar die komen er wél, zoals er de komende twee jaar nog drie onbewaakte overwegen in de regio worden opgeheven: in Voorhout (2022), Lisse (2023) en Hillegom (2023).

Een fijn vooruitzicht voor 'hobbyboer' Ber Spil. Als eigenaar van zestig schapen steekt hij meerdere malen per dag het onbeveiligde spoor over. Soms met een aanhangwagen, af en toe met een trekker, maar meestal fietsend. 'Dat is opletten en goed uitkijken', weet de Hazerswoudenaar. 'In de veertien jaar dat ik hier woon, heb ik één keer een bijna-ongeluk meegemaakt. Iemand stak in gedachten de overweg over en toen zoefde de trein voorbij.'

Van degene die voor hem in hetzelfde huis woonde, heeft hij een vergelijkbaar verhaal te horen gekregen. 'Iemand reed weg met een aanhanger vol schapen. Die man lette niet op, maar hij kwam uiteindelijk met de schrik vrij. De schapen hebben het niet overleefd. En de kar ook niet, uiteraard.' Het verklaart waarom Spil zijn kleinkinderen altijd aan de overkant opwacht als ze op visite komen.

Dat er spoorbomen voor zijn boerderij komen te staan, vindt de schapenhouder 'hartstikke goed'. Sterker nog: wat hem betreft, mag ProRail er morgen al mee beginnen. Zo'n vaart zal het echter niet lopen. 'Het wordt mei volgend jaar, heb ik begrepen. Als hier dan slagbomen staan, ben ik een blije en geruste buurman. Absoluut.'

Blijft er nog één vraag over: waarom is er niet eerder besloten om een einde te maken aan onbeveiligde overwegen? 'Je hebt met veel partijen te maken: omwonenden die daar gronden hebben, gemeenten, provincies. En het kost natuurlijk ook gewoon heel veel geld', reageert regiodirecteur Cuijpers van ProRail. 'Dat maakt het niet zo eenvoudig. Maar we zitten er wel allemaal op dezelfde manier in: de veiligheid staat voorop.'