Het tramdrama in Ypenburg: wat weten we tot nu toe?

Bloemen bij de tramhalte waar de man overleed
Bloemen bij de tramhalte waar de man overleed © John van der Tol
DEN HAAG - Het is ruim een week geleden dat de 39-jarige Pawel Bernat in de Haagse wijk Ypenburg onder een tram terecht kwam en overleed. Het Openbaar Ministerie (OM) verdenkt een 15-jarige jongen uit Den Haag ervan dat hij het slachtoffer heeft geduwd. Het incident leidde tot grote beroering in de wijk. Wat weten we tot nog toe over deze zaak?

Wat gebeurde er die maandagavond?

Het is rond 20.45 uur. Het latere slachtoffer en de latere verdachten, drie jongens van 15 en 18 jaar, staan op de tramhalte van lijn 19 bij de Anthony Fokkersingel. Pawel en de jongens staan niet op hetzelfde perron. De Poolse man valt iemand lastig, maar die loopt weg, waarna Pawel het spoor oversteekt naar het perron waar de drie jongens staan. Daar 'zocht hij ze meerdere keren op', zegt justitie.
Volgens de advocaat van de 18-jarige 'valt hij ze lastig'. Daarbij wordt in elk geval hard gepraat. Volgens een bewoner die bij de tramhalte woont, is het rumoer dusdanig dat zij het slaapkamerraam van haar dochter dichtdoet, omdat het meisje niet kan slapen.
© Regio15
Op zeker moment heeft één van de 15-jarige jongens er genoeg van. Pawel, die volgens de verklaringen van de jongens dronken is, staat dicht voor de jongen en prikt hem met een vinger in zijn borst, terwijl hij hem uitscheldt in het Pools. Over wat er dan gebeurt verschillen de lezingen.
Volgens getuigen geeft de jongen Pawel een duw, maar volgens Hugo Bakker, de advocaat van de 18-jarige, maakt de 15-jarige jongen slechts een afwerende beweging naar de uitgestoken arm van Pawel. Die verliest zijn evenwicht en valt op de rails, pal voor de aankomende tram. De trambestuurder kan niet op tijd remmen. Het slachtoffer komt onder het voertuig terecht en overlijdt kort daarna.

Hoe komt het verhaal in de wereld dat er is geduwd?

Meteen als de gealarmeerde hulpdiensten ter plaatse komen, zeggen verschillende getuigen tegen de politie dat ze één van de jongens een duwende beweging hebben zien maken. De politie laat een opsporingsbericht uitgaan via Burgernet met de oproep om naar het gevluchte drietal uit te kijken. Nog diezelfde avond meldt één van hen zich bij de politie. De andere twee doen dat de volgende ochtend. Ze worden aangehouden.
Ook een bewoner van de Rijswijkse Landingslaan, waar de tramhalte is, meldt zich. De dashcam van zijn geparkeerde auto heeft alles opgenomen. Mede op basis van de beelden gaat de politie vanaf dinsdag uit van een misdrijf. Wel blijkt uit de beelden dat twee van de drie jongens, de 18-jarige en de 15-jarige die zich als eerste heeft gemeld, niet bij Pawel in de buurt stonden toen die werd geduwd of afgeweerd. Zij worden donderdag vrijgelaten, en worden alleen nog verdacht van het 'verlaten van een hulpbehoevende'. Advocaat Bakker begrijpt wel waarom zijn cliënt en diens vrienden wegrenden. 'Ze waren in shock en in paniek.'

Hoe zijn de reacties?

Bij de tramhalte leggen buurtbewoners bossen bloemen en kaarsen neer. Iemand plaatst een kaartje, netjes in plastic tegen de regen, met de tekst 'Waarom toch dit zinloos geweld?' Met een stevige windvlaag is het kaartje even later al weer weg. Direct omwonenden zijn aangeslagen van wat ze gezien hebben.
Bewoners van elders in de wijk zijn vol ongeloof en vragen zich af 'wat bezielt je om zoiets te doen?' Ze spreken over de overlast van groepen jongelui waar de de buurt al langer onder gebukt gaat, al is een verband tussen het tramincident en de hangjeugd niet te leggen, en ook niet aangetoond. Advocaat Bakker noemt zijn cliënt een hardwerkende jongen die gewoon naar school gaat. 'Ik zou bijna zeggen: ik zou willen dat het mijn zoon was.'
Bloemen en een kaartje van een vriend
Bloemen en een kaartje van een vriend © John van der Tol
Als duidelijk is dat het slachtoffer uit Polen komt zijn er ook geschokte reacties vanuit de Poolse gemeenschap in Den Haag. De stichting Samen Onze Solidariteit besluit voor aanstaande zaterdag een stille tocht te organiseren, niet alleen voor Pawel, maar ook om aandacht te vragen voor alle Poolse daklozen in de stad. Volgens de stichting wil de moeder van Pawel dat het lichaam van haar zoon naar Polen wordt gebracht om daar begraven te worden, maar vrienden van de overleden man vinden dat hij moet worden uitgestrooid op Scheveningen.
Het lichaam van het slachtoffer is de afgelopen week onderzocht op alcohol en andere verdovende middelen. Pawal bleek dronken te zijn, er is een alcoholpromillage vastgesteld van 3,6. Pawel had geen andere stoffen in zijn bloed.

Hoe zit het nou juridisch?

De 15-jarige hoofverdachte wordt door justitie doodslag ten laste gelegd. Daarvoor is opzet nodig. Opzet bestaat in meerdere gradaties, inclusief voorwaardelijke opzet. Daarvan is sprake als een verdachte bewust de aanmerkelijke kans op het gevolg heeft aanvaard. In dit geval dus: als je iemand een duw geeft in de richting van een aanrijdende tram, terwijl je ziet dat die tram eraan komt, is de kans groot dat die persoon ten val komt en voor of onder de aanrijdende tram terechtkomt en komt te overlijden.
Of dat in deze zaak zo is, is iets waar de rechtbank zich eventueel over gaat buigen. De 18-jarige jongen verklaart, volgens zijn advocaat, dat zijn 15-jarige vriend alleen een afwerende beweging maakte naar zijn belager. Dan kan het nog steeds zo zijn dat hij dat op dat moment deed omdat hij de tram zag aankomen. Dat verandert dan niets aan de aanklacht van justitie. Maar als de jongen zijn armbeweging maakte omdat op dat moment voor hem de maat vol was, dan heeft de naderende tram misschien geen rol gespeeld. In het geval dat de verdachte niet opzettelijk heeft gehandeld zou er nog wel een veroordeling wegens dood door schuld kunnen volgen. Het is aan de rechtbank om daar een oordeel over te vellen.