Een stille sluipmoordenaar: wat is koolmonoxide en hoe kun je vergiftiging voorkomen?

Een koolmonoxidemelder bij een verwarmingsketel
Een koolmonoxidemelder bij een verwarmingsketel © ANP
REGIO - Een veertienjarige jongen is zaterdag overleden na een plotselinge koolmonoxidevergiftiging in een portiekflat aan de Melis Stokelaan in Den Haag. Zes anderen, onder wie enkele hulpverleners, moesten naar het ziekenhuis. Per jaar overlijden zo'n vijf tot tien mensen in Nederland aan een koolmonoxidevergiftiging, maar volgens de Onderzoeksraad voor Veiligheid is het probleem in werkelijkheid vele male groter. Vijf vragen en antwoorden over wat je kunt doen om deze 'stille sluipmoordenaar' te voorkomen?

1. Hoe vaak komt koolmonoxidevergiftiging voor?

Jaarlijks zouden er in Nederland gemiddeld zo'n vijf tot tien mensen aan koolmonoxidevergiftiging overlijden, maar een onderzoeksrapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid uit 2015 trekt dat cijfer in twijfel: 'Tot nu toe wordt aangenomen dat jaarlijks ten minste vijf à tien dodelijke slachtoffers vallen door blootstelling aan een verhoogde concentratie koolmonoxide en enkele honderden gewonden. Naar inschatting van de Raad is de omvang van het probleem met koolmonoxide drie tot vijf keer zo groot. De symptomen van koolmonoxidevergiftiging worden echter vaak niet herkend zodat een juiste diagnose uitblijft.'
Paul Frijters van de brandweer Hollands-Midden erkent dat koolmonoxide zeker niet incidenteel voorkomt, met name in de winterperiode. 'De verwarming gaat weer aan omdat het kouder wordt. Als brandweer worden we regelmatig opgeroepen voor een vreemde lucht. Koolmonoxide ruik je niet, maar bij metingen achteraf blijkt er dan vaak toch sprake te zijn van koolmonoxide.'

2. Wanneer loop je risico op koolmonoxidevergiftiging?

Koolmonoxide kan ontstaan bij ieder toestel met open verbranding. Denk daarbij niet alleen aan een cv-ketel, maar bijvoorbeeld ook aan een open haard of een gaskachel. Dat alleen oude verwarmingsketels risico lopen om koolmonoxide te produceren, is volgens Frijters een hardnekkige mythe die niet schikt met de realiteit. 'Bij ongeveer de helft van de gevallen is het zo dat er sprake is van koolmonoxide bij nieuwe installaties', legt hij uit.
Het onderzoeksrapport ondersteunt de uitspraak van Frijters. Bij zo'n 46 procent van de koolmonoxidegevallen zou het gaan om de installatie van een nieuwe cv-ketel. 'Dit wijkt af van het beeld dat vooral oude geisers of slecht onderhouden toestellen te veel koolmonoxide zouden produceren', luidt het rapport. In sommige gevallen ontstaat koolmonoxide door een gebrekkige rookgasafvoer.

3. Wat is koolmonoxide?

Koolmonoxide, ook wel bekend als CO, is een geurloos, onzichtbaar gas dat ontstaat wanneer bepaalde brandstoffen, zoals olie, gas of hout, niet volledig verbranden. Koolmonoxide voorkomt dat het bloed zuurstof kan opnemen. 'Eigenlijk is het gewoon een sluipmoordenaar', zegt Paul Frijters. 'Het ontstaat en heel langzaam begin je weg te glijden.'

4. Hoe herken je koolmonoxidevergiftiging?

Bij blootstelling aan lage concentraties koolmonoxide krijgt men symptomen die vergelijkbaar zijn met griepverschijnselen, stelt Frijters. 'Je krijgt hoofdpijn en wordt een beetje misselijk en duizelig.' Die blootstelling kan heel snel gaan, maar zich ook geleidelijk opbouwen over een langere periode. Het gevaar wordt dan niet direct herkent, en dat is een groot risico volgens Frijters. 'Dan merk je het niet meteen, en denk je wellicht dat het gewoon vermoeidheid of griepje is, tot het te laat is.'

5. Hoe voorkom je koolmonoxidevergiftiging

Volgens de brandweer zijn er drie handelingen die iemand kan verrichten om koolmonoxidevergiftiging te voorkomen. 'Ventileren, controleren en alarmeren', zegt Frijters. 'Ventileren: de meeste huizen zijn tegenwoordig zó goed geïsoleerd dat er bijna geen sprake meer is van luchtcirculatie. Als er dan koolmonoxide ontstaat, kan het nergens heen. Zet je ramen dus op een kiertje of schuif de ventilatieroosters open.'
'Controleren wil zeggen dat je je verbrandingstoestellen jaarlijks laat nakijken door een bevoegde monteur', zegt Frijters. Daarnaast is het ook belangrijk om bijvoorbeeld de schoorsteen regelmatig goed door te vegen. Als laatste voorbehoedsmiddel: alarmeren. 'Hang nou die koolmonoxidemelder op, want het is van levensbelang', concludeert Frijters. De expert raadt aan om een melder te hebben in iedere ruimte met een toestel dat koolmonoxide kan produceren.

LEES MEER: