Delft stelt begroting vast na financieel zware tijd: vijf vragen en antwoorden

Ter illustratie
Ter illustratie © ANP
DELFT - De gemeenteraad van Delft heeft de begroting voor de komende jaren vastgesteld. Anders dan vorig jaar is de begroting 'sluitend', waardoor Delft niet meer onder verscherpt toezicht staat van de provincie. Maar dat betekent niet dat de gemeente gezond is: er moest dit jaar eenmalig geld worden gehaald uit de spaarpot om te gebruiken in het sociaal domein, waar bijvoorbeeld jeugdzorg onder valt. Vijf vragen en antwoorden over de financiële situatie in Delft.

Waarom stond Delft vorig jaar onder verscherpt toezicht?

Om een statement te maken naar de Rijksoverheid, heeft de gemeenteraad in 2020 besloten om een niet sluitende begroting aan te leveren bij de provincie. De kosten in het sociaal domein werden te groot. Delft hoopte met deze actie met méér gemeenten op de barricade te staan, maar dat gebeurde niet. De stad stond vervolgens in de regio alleen in zijn 'strijd' om aandacht te krijgen van het Rijk voor extra geld. Delft kreeg vervolgens te maken met een flink tekort op de begroting en kwam zo onder verscherpt toezicht te staan.
Wethouder Stephan Brandligt liet na het inleveren van die begroting aan Omroep West weten dat het echt niet anders kon. 'De Rijksoverheid heeft de afgelopen jaren flink bezuinigd op de budgetten voor de gemeenten, terwijl er ondertussen veel taken zijn overgeheveld van het Rijk naar de gemeenten toe.' De keuze voor een niet-sluitende begroting zorgde er daarna voor dat de gemeente onder verscherpt toezicht kwam te staan.

Nu zijn ze uit het financiële toezicht gekropen, hoe hebben ze dat gedaan?

Al in april werd een vrachtlading aan bezuinigingen opgenomen in een herstelplan. Dat plan moest de gemeente maken van de provincie, vanwege dat verscherpte toezicht. In maart werd het herstelplan gepresenteerd en in april vastgesteld door de gemeenteraad. Na het uitvoeren van het herstelplan bleek er vervolgens nog een tekort te ontstaan op de begroting van 2021, waarna in de daaropvolgende kadernota wéér bezuinigingen werden opgenomen. Die worden verwerkt in de begroting.
In de kadernota en het herstelplan stonden flinke bezuinigingen op cultuur, de eigen bibliotheek en incidentele budgetten. Ook op het sociaal domein werd flink gekort, terwijl ondertussen ook flink werd bezuinigd op de eigen ambtelijke organisatie. Het verlenen van zorg werd teruggebracht tot de absolute basis en er werd 2,5 miljoen euro bezuinigd op de gemeentelijke organisatie.

Hoe kijken de politici ernaar?

Alle partijen zijn het erover eens: er is te weinig geld om ervoor te zorgen dat extra taken kunnen worden uitgevoerd. De gemeente gaat terug naar de basis. Voor de raadsleden is het veelal schrapen geblazen. Alles wordt uit de kast getrokken om toch nog te redden wat te redden valt en ervoor te zorgen dat 'de pijn in ieder geval niet bij de kwetsbaren in de stad komt te liggen', aldus fractievoorzitter Willy Tiekstra van de PvdA.
Wel zijn nagenoeg alle partijen ontevreden over de stijging van de Onroerende Zaak Belasting (OZB): de belasting die je betaalt over de WOZ-waarde van jouw huis. Iedereen bepleit dan ook dat een verdere stijging niet meer mag wanneer er extra geld komt. Volgens stadspartij Hart voor Delft wordt de rekening van de niet-sluitende begroting nu door de bewoner betaald. Fractievoorzitter Bram Stoop vreest dat er in de toekomst nog meer verhogingen komen. Delft is daarnaast al een van de duurste steden in Nederland, wat de gemeentelijke belastingen betreft. De hoop is dus dat het Rijk met extra geld komt.
Dat stellen ook de coalitiepartijen. Met het uitvoeren van nieuwe taken komt de gemeente namelijk in de problemen. Dat wordt pijnlijk zichtbaar bij een nieuwe wet waar studenten met een beperking extra studietoeslag kunnen krijgen van de gemeente. In Delft is deze toeslag er nog niet, omdat het een nieuwe taak is waar de gemeente geen geld voor heeft: 'Het is tamelijk gênant aan het worden dat het Rijk ons niet genoeg geld geeft voor nieuwe taken. Dit kan niet verder zo. We zijn de enige stad waar we dit niet kunnen uitvoeren', uitte wethouder Schrederhof haar frustratie tijdens de raadsvergadering.

Betekent het dat de gemeente Delft geen zorgen meer heeft?

Nee, sterker nog, de gemeente heeft maar nauwelijks ruimte om nieuw beleid neer te zetten. Nieuwe taken worden op het moment half uitgevoerd. Ook stijgen de kosten in het sociaal domein, waar inmiddels wel compensatie voor is gekomen. Daarnaast wordt de klimaatcrisis als een zeer groot probleem gezien en voelt de gemeenteraad ook de wooncrisis in de nek hijgen. Het zijn stuk voor stuk problemen waar de gemeente veel wil doen voor weinig geld.
Ook werd name de cultuursector in Delft hard geraakt met de bezuinigingen. Zo moesten bibliotheek DOK, kunstcentrum 38CC en Theater De Veste flink bezuinigen. Met name 38CC vreest voor een faillissement: zij kunnen volgend jaar niet verder als er geen geld komt van de gemeente. Kunstexpositiecentrum 38CC krijgt 30.000 euro uit de algemene reserves uitgekeerd, zodat zij volgend jaar door kunnen. Het is de enige bijsturing op de huidige begroting.
Toch is er één lichtpuntje voor de stad. Dit jaar verkocht de stad ook haar Eneco-aandelen, wat 99 miljoen euro heeft opgeleverd. Dat werd toegevoegd aan de algemene reserves (de spaarpot) en aan verschillende potjes voor klimaatadaptie. Een deel werd overgemaakt naar de reserves waardoor dat geld voor een groot deel gestoken kon worden in het sociaal domein. Inmiddels is er nog 24 miljoen over van dit 'meevallertje'.

Wat betekent de nieuwe begroting voor de Delftenaar?

Eén ding is zeker: voor een structureel sluitende begroting moet de gemeente harde maatregelen treffen. Zo stijgt volgend jaar de OZB-belasting met anderhalf procent, maar moet vanaf 2023 flink meer betaald worden. Bewoners gaan dan, als het Rijk niet met extra geld komt, zeven procent meer belasting betalen.
Daarnaast is er een ander probleem ontstaan, de riolering in de stad is verouderd en moet worden vernieuwd om het aan te passen aan het veranderende klimaat. Om het riool nog up-to-date te houden, moeten de lasten voor de bewoners daar ook omhoog met 13 procent en gaat ook de afvalstoffenheffing omhoog met tien procent. Kortom, dat gaat de portemonnee raken van de bewoner.
Toch ging er ook een vrachtlading aan moties door om ervoor te zorgen dat de bezuinigingen niet te hard de voorzieningen raken in de stad. De grootste nieuwe uitgave is de motie 'energie in de wijken', met veel aandacht voor klimaatverandering en problemen in de stad. Er moet er van de raad een plan komen om de energietransitie te koppelen aan andere problemen in de wijken, zoals bijvoorbeeld werkloosheid. Zo hoopt de gemeenteraad zo effectief mogelijk de problemen bij klimaatverandering en andere opgaven aan te pakken. Daar wordt 15 miljoen euro voor uitgetrokken uit de reserves.