Zuid-Afrikaanse miljardair leent uniek schilderij uit voor nieuwe expositie in Museum Gouda

Lachende jongeman bij kaarslicht, Godfridus Schalcken, ca. 1695-1700 /
Lachende jongeman bij kaarslicht, Godfridus Schalcken, ca. 1695-1700 / © particuliere collectie
GOUDA - Het is niet voor niks dat schilders uit de zeventiende eeuw als Vermeer en Rembrandt ook wel 'de meesters van het licht' worden genoemd. Natuurgetrouw een lichtbron weergeven op een schilderij is ontzettend moeilijk en al helemaal als die lichtbron niet meer is dan het vlammetje van een kaars. Museum Gouda opent zaterdag een speciale expositie, genaamd Kaarslicht. Met hierin een uniek schilderij dat het museum van een Zuid-Afrikaanse miljardair uit Londen heeft geleend.
Conservator Ingmar Reesing van het museum beaamt dat het bepaald niet makkelijk is om kaarslicht te schilderen. 'Al in de zeventiende eeuw merkten kunstenaars en biografen op dat als je dat kunt, je wel heel erg goed moet zijn', vertelt hij in het radioprogramma UIT bij Omroep West. 'Je moet echt spelen met donkere en lichte vlakken en met warme tinten. En om dat voor elkaar te krijgen is erg moeilijk.'
Taferelen gehuld in kaarslicht zijn door schilders eeuwenlang vastgelegd. De onderwerpen van de schilderijen lopen sterk uiteen. Het varieert van Bijbelse voorstellingen tot huiselijke taferelen. Prominent vertegenwoordigd op deze tentoonstelling is Gerard van Honthorst. Deze schilder wordt door veel kenners gezien als een absolute meester op dit gebied. De Utrechtenaar leerde het vak bij de grote Italiaanse kunstenaar Caravaggio en maakte naam met zijn kaarslichtvoorstellingen. Het leverde hem zelfs de bijnaam Gherardo delle Notti op, ofwel 'Gerard van de Nachten'.
'Zijn schilderijen hebben iets feeërieks. Er zit dramatiek in en intimiteit', vertelt Reesing. 'Hoe hij met kaarsjes omgaat. Het afdekken van die kaarsen met een hand bijvoorbeeld, waardoor je alleen de reflectie van dat kaarslicht ziet. Probeer dat thuis maar eens, dan zie je het exact zoals hij het afbeeldde.' Later zou Rembrandt zich zelfs hebben inspireren door Van Honthorst.
De bespotting van Christus, Gerard van Honthorst, circa 1614 /
De bespotting van Christus, Gerard van Honthorst, circa 1614 / © The Spier Collection, Londen

Miljardair met een huis vol kunst

In zijn zoektocht naar geschikte schilderijen voor deze tentoonstelling 'Kaarslicht' stuitte de conservator op 'De Bespotting van Christus' van Van Honthorst. Het is een groot en monumentaal werk, dat deel uitmaakte van een privécollectie. Er ging een flinke zoektocht aan vooraf. 'Ik had alleen een naam', vertelt Reesing. 'Verder geen adres of eigenaar, dus ik kon nergens vinden waar het was of hoe ik bij die collectie kon komen.'
Via de National Gallery en een kunsthandelaar lukt het uiteindelijk om contact te hebben. Reesing is in Londen op bezoek geweest bij de eigenaar. 'Een Zuid-Afrikaanse miljardair met een prachtig huis vol met kunst', vertelt hij. 'Ik kwam daar binnen, zag het werk hangen en dacht: wauw! Ja, dan wil je het lenen! Dat ging eigenlijk vrij makkelijk, want binnen vijf minuten zei hij dat het mocht.' Deze week arriveerde het werk in Gouda en vanaf zaterdag is het voor iedereen te zien.
De heilige familie bij avond, Rembrandt van Rijn (atelier van), ca. 1642 – ca. 1648 /
De heilige familie bij avond, Rembrandt van Rijn (atelier van), ca. 1642 – ca. 1648 / © Rijksmuseum
Naast dit meesterwerk is het museum ook blij met een intiem tafereel van Rembrandt, waarop de Heilige Familie knus bij elkaar zit. Of een prent van Gesina ter Borch, waarop een echtpaar te zien is in het licht van een lantaarn. Verder zijn er kerkinterieurs, waarop het gaat om de symboliek van de kaars in de kunst.
'Kaarslicht' is tot en met 27 maart te zien in Museum Gouda.