Zoektocht naar personen achter zestig jaar oude portretfoto's leidt tot stroom aan reacties
28 november 2021, 16:00 • 5 minuten leestijd
DEN HAAG - Drie jaar geleden zocht Ernst Lalleman de publiciteit met een opmerkelijke collectie portretfoto's uit 1959 en 1960 van de Haagse studio Foto Americain, die hij eind jaren tachtig had gevonden op een stoffige zolderkamer. De Haagse fotograaf wilde graag weten welke mensen en verhalen er schuilden achter de foto's. Op de vraag 'Wie Zijn Wij?' kreeg hij zoveel bijzondere reacties dat het is uitgegroeid tot een tentoonsteling bij Fotomuseum Den Haag en een boek dat begin volgend jaar verschijnt.
Lalleman had jarenlang rondgezeuld met de 234 grootbeeld kleurennegatieven die hij op de Haagse Prinsegracht had aangetroffen. Hoewel hij besefte dat hij beschikte over een unieke collectie portretfoto's, wist hij niet wat hij er mee aan moest. Pas toen het digitale tijdperk aanbrak - wat het een stuk makkelijker maakte om de negatieven af te drukken - ontstond het idee voor het project Wie Zijn Wij? Mede ook omdat de foto's een stuk ouder waren en daardoor nieuw leven in kon worden geblazen.
Zestig jaar oude foto's krijgen eigen leven
Nadat hij de complete fotocollectie op Facebook had gepubliceerd liep het storm met reacties. Van 48 portretfoto's zijn inmiddels de identiteiten vastgesteld. Op deze manier kunnen de verloren gewaande foto's terug worden gegeven aan de geportretteerden, hun families of geliefden. Voor de tentoonstelling en het boek heeft hij uitgebreid onderzoek gedaan naar drie van de herkende mensen.
De zusjes Tielman
Maar elke foto vertelt natuurlijk zijn eigen verhaal. Zoals de portretfoto van twee zusjes, die Lalleman speciaal voor Omroep West nieuw leven wil inblazen: 'Dit zijn Karin en Xandra Tielman. Twee lieve meisjes, die in 1955 vanuit Indonesië naar Nederland zijn gekomen. Ze hebben zes jaar in Nederland gewoond. De foto is uit augustus 1959 en Karen e-mailde mij want die had zichzelf dus herkend.'
'Het leuke is: zij stuurde mij later een foto van de familie, vader René en moeder Reyna en de twee zusjes Karin en Xandra op de vliegtuigtrap, op 31 januari 1961 in New York. Het geeft een mooi beeld van mensen die vanuit Indonesië naar Nederland komen en verder uit waaieren naar de Verenigde Staten. Een totale andere wereld. René leeft nog, vertelde Karin mij. Hun moeder is in 2016 overleden. Hun familieleden wonen nog in Den Haag. Zelf wonen ze aan de Westkust van de Verenigde Staten.'
Indische gemeenschap
Wat de fotograaf belangrijk vindt aan het beeld is het feit dat ze van Indische afkomst zijn. Tijdens zijn uitgebreide onderzoek naar drie van de herkende mensen, die op de tentoonstelling met nieuw werk te zien zullen zijn, kwam hij er achter dat het aandeel nog groter was dan hij al dacht: 'Het is natuurlijk bekend, Den Haag heeft veel Indo's. Dus ik had bewust gekozen om één Indo te portretteren. Maar toen ik met die andere twee in gesprek raakte, bleek ook dat zij van Indische afkomst waren.'
Hij concludeert hieruit dat het aandeel Indo's veel groter is dan het in eerste instantie laat aanzien. In het boek, dat hij samen met Studio Renate Boere maakt, zal dat Indische aspect veel meer uitgediept worden. 'Er komen essayisten die daarover schrijven, want eigenlijk bleek tijdens dat onderzoek dat dat veel groter is. Vandaar dat ik die foto van de twee zusjes graag wil laten zien.'
Onweerstaanbare aantrekkingskracht
Het is één van de redenen dat het één van zijn favoriete foto's is: 'Deze is helemaal gaaf. En ja, de toon en natuurlijk die twee beeldige meisjes met een roze jurkje tegen een groenige achtergrond, dat is natuurlijk een hele mooie combinatie. En dan die oogjes. Ze kijken waarschijnlijk naar hun moeder of hun vader die naast de camera staat. Dit is wel één van mijn favoriete beelden, ja.'
Het geldt natuurlijk voor heel veel meer foto's. Want ook al zijn ze al meer dan zestig jaar oud, de vintage foto's hebben een onweerstaanbare aantrekkingskracht. En dat heeft vooral te maken met de grootbeeld kleurennegatieven, die aanzienlijk groter zijn dan een gewoon negatief van een spiegelreflexcamera: 'De maat van je opnamevlak bepaalt hoe veel detail er te zien is. En als je deze beelden groot voor je ziet dan kun je elk puistje, neushaartje, kapotte nagel zien. Dat maakt het zo levensecht.'
'Vroeger hadden foto's nog echt een doel'
Wat ook opvalt aan de foto's is hoeveel moeite er in is gestoken: 'Het zijn studioportretten in een tijd dat mensen zich nog niet zo bewust waren van hun eigen visuele identiteit. Tegenwoordig maken we de hele dag foto's van onszelf, dus we weten perfect hoe we er uitzien. In die tijd was dat niet. Als je een keer een foto van jezelf zag, dacht je: oh, zo zie ik er uit. Die mensen laten zich onschuldiger fotograferen, waardoor ik denk dat je beter kunt zien wie het nu zijn.'
'Tegenwoordig nemen we al bij voorbaat een rol aan waarvan we weten: ik wil op deze manier op de foto. Want daar heb je ervaring mee. Dat had je toen niet. Het was iets speciaals, foto's werden gemaakt voor een speciale gelegenheid. Je ging op de foto, fietste naar de studio. Je zorgde ervoor dat je er op je Paasbest uitzag. Die foto's die hadden een doel. Die kwamen op de schoorsteenmantel, die bleven niet in je telefoon zitten om nooit meer naar te kijken.'
