Hoe moet het verder met De Mussen? En zes andere vragen over het noodlijdende buurthuis

Buurthuis De Mussen
Buurthuis De Mussen © ANP
DEN HAAG - Opnieuw praat de gemeenteraad over de situatie bij het Haagse buurthuis De Mussen. Donderdagmiddag gaat het over een aantal tot nu toe vertrouwelijke rapporten, die na aandringen van de gemeenteraad zijn vrij gegeven. Ondertussen tikt de klok, want het oudste nog zelfstandige buurthuis van Nederland staat er financieel slecht voor. Zeven vragen over de 'huiskamer van de Schilderswijk'.

Wat is buurthuis De Mussen?

De Mussen wordt wel de huiskamer van de Schilderswijk genoemd. Het werd in 1926 opgericht door meester Jaap de Bruin met als doel het beste uit de kinderen uit de wijk naar boven te halen. Nu, 95 jaar later, richt het zich niet meer op kinderen alleen, maar op hele gezinnen en vooral ook vrouwen. Het oudste nog zelfstandige buurthuis van ons land organiseert sportactiviteiten, er is een steunpunt voor moeders, er worden mensen geholpen bij het vinden van een baan. Om maar een paar activiteiten te noemen. Volgens de eigen opgaven maken wekelijks 2.000 wijkbewoners gebruik van het buurthuis.

Maar het gaat niet zo goed met het buurthuis?

Nee. Al eind vorig jaar zijn er signalen dat het er financieel niet goed voorstaat. In oktober 2020 komt de buurtsportvereniging in de problemen. Europese subsidies waarmee het project draaiende werd gehouden, stoppen. De gemeente blijkt niet bereid bij te dragen. In maart van dit jaar wordt duidelijk dat de problemen veel groter zijn. De gemeente geeft het buurthuis daarom een eenmalige noodsubsidie van ruim drie ton. Volgens wethouder Martijn Balster (PvdA, welzijn) wordt daarmee voorkomen dat de welzijnsactiviteiten per direct zouden moeten stoppen. Maar Balster stelt daaraan wel een paar voorwaarden. Zo moet er een plan komen voor financieel herstel, moet er een einde komen aan de financiële banden tussen verschillende stichtingen achter De Mussen en dient het bestuursmodel te worden aangepakt.

En daarna?

In de daarop volgende maanden blijkt dat de gemeente en De Mussen van mening verschillen over hoe de problemen zijn ontstaan en moeten worden opgelost. Op verzoek van de gemeente wordt een aantal analyses gemaakt van de financiële situatie. Een ding hebben die gemeen. Ze schetsen een somber beeld. In de kern komt het erop neer dat er structureel meer wordt uitgegeven dan er binnenkomt. Het leerwerkbedrijf, de buurtsport, de kinderopvang: allemaal lijden ze verlies. Een analyse van een gemeentelijk accountant leert dat De Mussen in 2019 op een omzet van 3,7 miljoen euro een verlies lijdt van 150.000 euro. Voor 2020 wordt een verlies verwacht van twee ton; voor 2021 zelf meer dan drie ton. De situatie is extra zorgelijk omdat tegenover structurele uitgaven, incidentele inkomsten staan. De Mussen kan overeind blijven dankzij subsidie die worden aangevraagd bij fondsen en de Europese Unie.
Verder zijn de reserves zo goed als op en kan De Mussen bijna niet meer de hypotheek betalen voor het pand. 'Zonder alternatieve financiële middelen dreigt een faillissement voor de Mussen', staat in een rapport van de inspecteur subsidie van de gemeente in april van dit jaar. Hij maakt ook duidelijk dat het aan de politiek is om te beslissen of die in de toekomst het buurthuis wil blijven subsidiëren.

Wat voor problemen gaan hier achter schuil?

Volgens de gemeente is er al in 2006 en 2007 besloten dat de subsidies voor het welzijnswerk omlaag gaan. Andere buurthuizen vangen die korting op. De Mussen niet. Het buurthuis aan de Hoefkade stelt dat de berekeningen die achter die kortingen zitten niet kloppen. Een rapport van een accountant van de gemeente suggereert dat ook. De accountant en de inspecteur subsidie stellen dat De Mussen eigenlijk een te lage subsidie van de gemeente voor de huisvesting krijgt. Die zou 133.000 euro hoger moeten zijn. Verder zou ook voor de activiteiten te weinig worden betaald. Dat zou 40.000 euro meer moeten zijn, aldus het stuk. Het buurthuis vindt daarom dat het over de afgelopen tien jaar in totaal een miljoen euro extra had moeten ontvangen bovenop de rond de zeven ton die het van de gemeente krijgt.
Maar de gemeente is het niet eens met die conclusie van de eigen inspecteur. Er worden nog veel meer onderzoeken uitgevoerd, ook door een aantal externe bureaus. De rapporten en de stukken van de eigen inspecteur van de gemeente kunnen tot voor kort alleen vertrouwelijk worden ingezien door raadsleden. Onder druk van kritische vragen uit de gemeenteraad, worden ze ruim drie weken geleden voor iedereen openbaar gemaakt.

Wat staat er in die rapporten?

Daaruit komt een wisselend beeld naar voren. In mei van dit jaar is er een rapport van JE Consultancy. Dat schrijft dat De Mussen 'goud in handen' heeft. Maar het signaleert ook dat de gemeente en het buurthuis in wezen verschillend naar de problemen kijken. Het buurthuis wil goed welzijnswerk leveren en vindt dat de gemeente daarvoor moet betalen. De gemeente vindt dat er een vaststaand bedrag beschikbaar is en dat het buurthuis het daarmee moet doen. Daardoor is een 'impasse' ontstaan. Het voorstel is dan ook om samen een plan te maken voor verbeteringen. Iemand van buiten zou daarbij moeten bemiddelen. Maar stelt het bureau ook: 'Maak samen pijnlijke keuzes, doe dat nu en voer ze uit.'
Het bureau ziet ook positieve kansen. De gemeente is van plan het welzijnswerk in de stad te reorganiseren. De Mussen, stelt JE Consultancy, zou een proeftuin kunnen worden voor dit nieuwe welzijnsbeleid. Door meer samen te werken met organisaties in de wijk en door een andere manier van werken, zou De Mussen een grote rol kunnen blijven spelen in de toekomst.
De onderzoekers van JE stellen verder dat De Mussen 'trots' mag zijn op 'de geleverde prestaties in een snel veranderende omgeving'. Tegelijk wachten grote en 'pijnlijke' veranderingen, is de verwachting. 'Van de gemeente Den Haag vraagt dit eveneens om een eigentijdse en praktisch toepasbare steun en support voor De Mussen. Wellicht in financiële middelen, maar wellicht meer nog in praktische en passende support vanuit bestuurders, managers en medewerkers van de gemeente', aldus het rapport.
Buurthuis De Mussen aan de Hoefkade in Den Haag
Buurthuis De Mussen aan de Hoefkade in Den Haag © Omroep West
Begin juli komt er een rapport binnen bij de gemeente, nu van het bureau Derksen en Drolsbach. Dat kijkt meer naar de financiële kant en organisatorische situatie. De onderzoekers vinden dat 'het bestuur van de stichting De Mussen primair verantwoordelijk is voor een gezonde bedrijfsvoering en de daarbij behorende continuïteit van organisatie'. Het is ook kritisch over de top van het buurthuis, de directie en het bestuur. Die zouden zich 'reactief opstellen'.
Het bureau maakt verder een analyse van de kosten en constateert dat er veel geld gaat naar de leiding. De drie managers zouden relatief weinig mensen aansturen. De salariskosten voor de directeur bedragen 130.000 euro, staat in het rapport. Dat leidt tot verontwaardiging bij gemeenteraadsleden. In een brief aan wethouder Balster maakt de directeur echter duidelijk dat dit bedrag niet klopt. Het gaat om een brutosalaris inclusief onkostenvergoeding van 116.694 euro voor veertig uur. 'Dit is een gangbare schaal voor een directeur van een stichting met zestig medewerkers, 150 vrijwilligers en een omzet van 3.500.000 euro', stelt De Mussen.
Het rapport van Derksen en Drolsbach leidt tijdens een gemeenteraadsvergadering ook tot vragen van een aantal politici. Zij willen weten wat de onderzoeksopdracht was en eisen van de wethouder dat hij die openbaar maakt. Dat doet Balster vorige week.
De Mussen zelf wijst erop dat het snel tot stand is gekomen en dat er ook onterecht vergelijkingen worden gemaakt met andere buurthuizen. Zo slaagt het buurthuis aan de Hoefkade erin veel meer geld van donateurs te krijgen en meer subsidies binnen te halen van andere fondsen en uit Europa. Al met al gaat het om een bedrag van rond een miljoen euro. Verder is ook het gebouw groter en komen er meer mensen.

Waar heeft dat allemaal toe geleid?

De Mussen hoopte aanvankelijk dat de gemeente de jaarlijkse subsidie van zeven ton wilde verhogen naar een miljoen euro per jaar. Wethouder Balster maakte meerdere malen duidelijk dat niet van plan te zijn. Volgens hem heeft de gemeente dat geld simpelweg niet en heeft het ook nog niet voldaan aan de eisen die hij eerder stelde. Daarna maakte het buurthuis duidelijk zelf te hebben ingegrepen en met verhoging van de gemeentelijke bijdrage van 150.000 euro te kunnen overleven. Maar ook dat gaat niet gebeuren, aldus de wethouder. Wel wierp de Haagse gemeenteraad het buurthuis drie weken geleden een kleine reddingsboei toe. De Mussen kan 150.000 euro krijgen als het echt in nood komt. Maar dan moet het wel gaan voldoen aan een aantal voorwaarden. Een daarvan is dat het voor mei 2022 een sluitende begroting voor de komende jaren moet indienen. Dit tot teleurstelling van De Mussen zelf. 'Dit helpt ons niet', aldus directeur Nicoline Grötzebauch.

En nu?

Donderdag praat de Haagse gemeenteraad opnieuw over de toekomst van De Mussen. Daarbij komen ook alle onderzoeken aan bod die drie weken geleden openbaar werden gemaakt. De Mussen zelf denkt dat nieuwe plannen van de gemeente voor het welzijnswerk in het centrum van Den Haag ertoe kunnen leiden dat het kan overleven.