Meer dan honderd mogelijkheden om Den Haag uit het financiële slop te halen
DEN HAAG - Het verhogen van de belastingen, het schrappen van subsidies, het sluiten van sporthallen en zwembaden, minder onderhoud aan wegen en groen, het versoberen van sociale voorzieningen. Meer dan honderd ingrepen zijn mogelijk om ervoor te zorgen dat Den Haag meer geld binnen krijgt óf juist kan besparen, zodat de stad uit de financiële problemen raakt. Dat blijkt uit een onderzoek van oud-topambtenaar Hans van der Vlist.
Van der Vlist en zijn team gingen mede na een voorstel van de Haagse gemeenteraad op zoek financiële ruimte binnen de huidige begroting van de gemeente Den Haag. Reden daarvoor is dat de stad er niet best voor staat. De reserves zijn inmiddels zo laag dat risico's niet meer kunnen worden opgevangen. Dit terwijl na de verkiezingen in maart wel een nieuw stadsbestuur aantreedt dat ook nieuwe plannen wil uitvoeren.
Andere reden om op zoek te gaan naar meer geld of mogelijkheden om te bezuinigen is dat de vooruitzichten niet gunstig zijn. Den Haag krijgt waarschijnlijk in de toekomst nog minder geld van het Rijk uit het gemeentefonds. Daar bovenop komt de coronacrisis, die onder meer kan leiden tot een hogere werkloosheid en dus meer uitkeringen. Bovendien is de verwachting dat bijvoorbeeld klimaatmaatregelen en stijgende grondstoffenprijzen tot nog hogere uitgaven gaan leiden.
Tekort straks 19 miljoen
Nu al is het verwachte tekort voor de komende jaren ruim 19 miljoen euro, zonder ingrijpen wordt dat dus waarschijnlijk alleen maar meer.
De voormalig topambtenaar van onder meer het ministerie van Financiën zette daarom keuzes op een rijtje die de onderhandelaars voor een nieuwe coalitie zouden kunnen maken. Daarbij gaat het wel om wat hij 'een technische studie' noemt. Van der Vlist spreekt nadrukkelijk geen oordeel uit over of de mogelijkheden wenselijk zijn. Wel zijn ze volgens hem allemaal 'uitvoerbaar en realiseerbaar'. Zij het niet in een keer.
Begroting Den Haag is bijna 3 miljard
De begroting van de gemeente Den Haag voor dit jaar bedraagt ongeveer 2,9 miljard euro. Maar dat wil niet zeggen dat dit hele bedrag is te beïnvloeden, maakt Van der Vlist in zijn donderdag gepresenteerde rapport nog eens duidelijk. Het grootste deel van dat bedrag ligt vast. De gemeenteraad kan daaraan niets veranderen. Bijvoorbeeld omdat het gaat om uitvoering van Rijksbeleid.
Maar op een bedrag van 1 miljard heeft de stad wel direct zelf invloed. En dus de mogelijkheid om in te grijpen.
Meer geld incasseren
Een van de relatief makkelijkste en snelste manieren om meer geld binnen te krijgen is het verhogen van de gemeentelijke belastingen. Den Haag presenteert zich met graagte als stad met de laagste lasten voor bewoners. Van der Vlist en zijn commissie constateren dat dit in de praktijk ook het geval is.
Een inwoner van Den Haag is aan onroerendezaakbelasting (ozb), parkeerbelasting, riolering en afval gemiddeld 160 euro minder kwijt dan de inwoners van de drie andere grote steden.
Tarieven kunnen iets omhoog
Als die tarieven ook maar iets omhoog gaan, kan dat Den Haag al direct veel schelen, rekent de oud-ambtenaar voor. Stel dat de stad niet op nummer één, maar op plek tien van goedkope steden zou komen te staan, dan levert dat de gemeente al jaarlijks negentig miljoen extra op. Maar zelfs als Den Haag het gemiddelde van de vier grote steden zou hanteren, is dat al goed voor 27,5 miljoen aan extra inkomsten.
'Conclusie van deze diverse vergelijkingen is dat de tarieven in Den Haag relatief laag zijn', aldus Van der Vlist in zijn rapport. Volgens hem zijn dit soort opties relatief makkelijk uit te voeren, maar raken ze de eigenaren van woningen en huurders wel 'direct in hun portemonnee'.
Meer betalen voor parkeren
Daarnaast presenteert hij nog een aantal opties die ervoor zorgen dat niet vrijwel iedereen, maar slecht beperkte groepen worden geraakt. Daarbij gaat het onder meer om het verhogen van de parkeertarieven, toeristenbelasting, havengelden en huur van sporthallen en het verhogen van de eigen bijdrage in de nachtopvang of een rit met het WMO-vervoer.
Alles bij elkaar opgeteld zou dit ongeveer 22 miljoen aan extra inkomsten opleveren.
Juist minder uitgeven
Behalve het vergroten van de inkomsten, kan de gemeente ook minder geld uitgeven. Daarvoor is het aantal mogelijkheden enorm. Het kan daarbij onder meer gaan om ingrepen in wat in jargon het 'fysiek domein' heet. Wat mensen dus direct op straat zien. Denk hierbij aan het minder vaak ophalen van afval, het versoberen van het onderhoud van groen, minder onderhoud aan fietspaden en wegen en het dimmen van de verlichting op straat.
Een tweede mogelijkheid is het ingrijpen in sociale voorzieningen. Hierbij kan het gaan om het een hogere eigen bijdrage voor de hulp in de huishouding, het versoberen van de wijkteams voor de GGZ of beschermd wonen en steun aan kinderen die onder de armoedegrens leven.
Dienstverlening beperken
Verder kan de gemeente de dienstverlening beperken. Dan zouden bibliotheken dicht gaan, gaan subsidies voor evenementen, musea en cultuur omlaag, krijgt de lokale omroep geen geld meer, sluit het het beachstadion de poorten, evenals een aantal sporthallen en zwembaden.
Die versoberingen in – grofweg onderhoud, sociaal en dienstverlening – zouden bij elkaar genomen de gemeente 122 miljoen euro aan besparingen kunnen opleveren als ze állemaal worden uitgevoerd. Dat is in de praktijk echter niet mogelijk.
Eneco-geld anders besteden
Als laatste ziet het team van Van der Vlist nog mogelijkheden om een deel van de Eneco-gelden alsnog anders te besteden. Van de 654 miljoen die de verkoop van de aandelen in het energiebedrijf Den Haag opleverde, zou maximaal - als alles mee zit - nog iets minder de helft andere andere dingen kunnen worden uitgegeven dan nu is voorzien.
In zijn rapport schrijft Van der Vlist dat het de eerste keer is dat de gemeente Den Haag zo uitgebreid in beeld heeft laten brengen waardoor er meer geld kan binnenkomen of waarop kan worden bezuinigd. Waarschijnlijk is Den Haag ook de eerste gemeente in heel Nederland die dit op deze manier, zo uitgebreid, heeft laten doen.
Nieuwe coalitie moet keuzes maken
De Haagse wethouder Anne Mulder (VVD, financiën) laat weten dat met de opties er 'een mooie menukaart' ligt voor de komende coalitie-onderhandelingen. De partijen die daaraan meedoen zullen uiteindelijk de échte keuzes moeten maken.