Veel kritiek op inspraak bij bouwprojecten: 'Overheid moet open zijn'

Annet Weijermars is mede-oprichter van de Burgerkrachtcentrale. Als inwoonster van Leidschendam-Voorburg maakt zij zich druk over de manier waarop de gemeente met burgerparticipatie omgaat. 'Inwoners krijgen de indruk dat ze kunnen meebepalen. Maar zij worden meestal pas in een veel te laat stadium aangehaakt. Dan kunnen ze alleen nog meebeslissen over de kleur van een hek', zegt ze.

Weijermars denkt dat deze situatie typerend is voor haar gemeente. 'In Leidschendam-Voorburg wonen relatief veel hogeropgeleiden. Er zit hier veel denkkracht en er wonen mensen met belangrijke functies bij bijvoorbeeld ministeries. Dat is voor ambtenaren bedreigend. Zeker als ze dan eventuele fouten moeten toegeven.'

Het doel van de Burgerkrachtcentrale is om de positie van inwoners van de gemeente te versterken. 'Dat doen we vooral door het verbinden van mensen', zegt Weijermars. 'De gemeente geeft vaak als verweer dat ze de klachten van een paar mensen niet representatief vinden voor een hele groep. Maar vaak zijn er hele groepen die bezwaar hebben, maar die vinden niet altijd de weg naar de gemeente. Vroeger had je buurthuizen, waar mensen elkaar ontmoeten en zich verenigden. Nu is dat lastiger. Ons platform biedt dan een uitkomst. Ook pleiten wij voor een leefbaarheidstoets, dat is een meetinstrument dat in bijvoorbeeld Den Haag wordt gebruikt om de impact van bouwplannen te analyseren.'

Voor Leidschendammer Ruben Meeuwisse is het een herkenbare situatie. Samen met andere omwonenden, ging hij in verweer tegen de plannen voor bedrijventerrein Overgoo. De gemeente wil daar 700 woningen bouwen met hoogbouw. Meeuwisse en buurtgenoten willen er maximaal 400, zonder hoogbouw. 'Wij voelden ons niet gehoord. De gemeente hield informatieavonden, waar wij ook naartoe kwamen om ons verhaal te doen. Maar het was duidelijk dat er geen mogelijkheid meer was voor echte inspraak. De plannen waren al gemaakt.'

Bewoners van het Oranjekwartier hebben ook ervaring met burgerparticipatie. Ineke van Herp is één van de bewoners die te horen kreeg dat haar woning gesloopt gaat worden. 'Er was van alle kanten zoveel bezwaar tegen sloop, dat wij echt de hoop hadden dat onze huizen konden worden gerenoveerd. Er waren allerlei informatieavonden en ons werd verteld dat we mee mochten denken. Uiteindelijk is het plan – sloop dus – gewoon overeind gebleven. Wij vroegen ons daardoor af: wat betekent die burgerparticipatie nou eigenlijk?'

'Aan burgerparticipatie kun je geen rechten ontlenen', zegt jurist Willem Brakenhoff. Hij deed onderzoek naar de psychologie van weerstand tegen bouwprojecten. 'Een initiatief als de Burgerkrachtcentrale kan zeker geen kwaad', zegt hij. 'Mensen die zich verenigen staan sterker. Ik denk alleen wel dat dit de kloof tussen de gemeente en de burger kan vergroten. Het klinkt als een soort politieke partij.' Brakenhoff onderzocht in Rotterdam de weerstand van omwonenden tegen bouwprojecten. 'Die weerstand wordt ook wel 'Nimbyisme' genoemd. 'Nimby is een afkorting voor Not In My BackYard', vertelt hij.

Volgens Brakenhoff is er veel onduidelijkheid over het begrip burgerparticipatie. 'Voor iedereen heeft dit een andere betekenis', zegt hij. 'Als gemeente moet je open zijn over wat je doet. Geen informatie achterhouden, anders gaan mensen het zelf invullen. Wees ook open over wat de participatie precies inhoudt. Worden mensen alleen geïnformeerd? Of mogen ze ook écht meebepalen? Vaak gaan er miljoenen euro's om in bouwprojecten. Als er veel belangen - en veel geld - een rol spelen, leent een project zich niet altijd voor inspraak van burgers.'

Een oplossing voor de situatie in Leidschendam-Voorburg, waar het ene na het andere project door burgers wordt bekritiseerd, is meer openheid. 'Vaak gaat het bij mensen om angst. Angst voor hoe het project hun leven zal veranderen. Haak mensen in een vroeger stadium aan. Laat ze bijvoorbeeld 3D-animatie zien. Word zo snel mogelijk concreet en geef duidelijk aan wat de burgerparticipatie betekent.'