Regio vangt duizenden Oekraïners op, maar dat is een enorme klus
8 april 2022, 22:05 • 7 minuten leestijd
DEN HAAG - 'Zij aan zij' wil de regio staan met de Oekraïners. De Haagse wethouders Arjen Kapteijns (GroenLinks) vertelde het afgelopen week nog eens tijdens een debat in de gemeenteraad. Inmiddels hebben bijna 2000 mensen uit het door de oorlog getroffen land een plek gevonden in de regio Haaglanden. Achter de schermen is daarvoor een enorme operatie op gang gekomen.
Waar kunnen vluchtelingen zich melden?
Voor de veiligheidsregio Haaglanden, een samenwerkingsverband van tien gemeenten, is daarvoor één plek: de Broodfabriek in Rijswijk. Daar melden zich nu zo'n ongeveer veertig tot zeventig mensen per dag. Net nadat Rusland Oekraïne binnenviel en de eerste vluchtelingen naar Den Haag kwamen, konden die zich melden in het Mercure Hotel in het centrum van Den Haag. De lobby daarvan bleek echter al snel te klein voor de grote hoeveelheden mensen. Vervolgens was er even een aanmeldpunt in het stadhuis. Maar dat bleek niet houdbaar vanwege de gemeenteraadsverkiezingen. Vandaar dat sinds 14 maart de Broodfabriek in gebruik is.
Iedere veiligheidsregio in Nederland is verantwoordelijk voor het vinden van 2000 opvangplekken voor de vluchtelingen uit Oekraïne in de eigen regio. Op dit moment zijn er in de regio Haaglanden 1900 mensen opgevangen, waarvan 700 in Den Haag.
Wat gebeurt daar?
Het centrum is dagelijks open van 9.00 uur 's morgens tot 23.00 uur 's avonds. 'Daar komen mensen soms alleen maar binnen met een plastic tasje met spulletjes, kindertjes aan de hand. Soms een kat onder hun jas', vertelde Mei Lan Chung, die als projectdirecteur namens de gemeente Den Haag verantwoordelijk is, deze week tijdens een debat in de raad. 'Het zijn best wel schrijnende dingen die we daar tegenkomen.'
De mensen die zich in de Broodfabriek melden, krijgen een 'warm welkom', zoals het heet. Er is acute medische zorg aanwezig, bijvoorbeeld van artsen en tandartsen. Die is vaak ook nodig, signaleert, Chung. 'Er komen echt mensen waarvan het stomazakje is losgeraakt tijdens de vlucht, mensen die hun diabetes-medicijnen niet meer hebben.' Ook psychische steun wordt geregeld. Verder worden in het aanmeldcentrum mensen ingeschreven.
En dan?
Vervolgens gaan ze meestal voor een dagen naar een hotel. 'Daar kunnen ze even op adem komen, douchen, contact zoeken met familie', aldus Chung. Als dat is gebeurd reizen de Oekraïners naar een 'langdurige opvang', vooralsnog voor zes tot negen maanden. Den Haag heeft daar nu plek voor 300 mensen. De verwachting is dat dit aantal binnenkort wordt uitgebreid naar 700 en rond eind mei naar duizend.
Het plaatsen van mensen in zo'n langdurige opvang is nog een klus: want de plek moet wel bij de vluchtelingen passen. Sommigen komen met hele families, anderen hebben huisdieren. Daar wordt rekening mee gehouden. 'Niet elke plek is geschikt voor iedereen', aldus Chung.
Omdat er zich op dit moment meer mensen melden in de Broodfabriek dan waarvoor plek is in de regio, gaan de meeste vluchtelingen naar andere plekken in Nederland. De mensen die hier wel blijven, worden zo goed mogelijk begeleid. Maar hierbij treedt ook langzaam een probleem op. Bij de organisaties die helpen is de rek eruit. Er zijn simpelweg niet genoeg mensen om de grote toestroom aan vluchtelingen aan te kunnen. Vandaar dat de gemeente ook hoopt dat bijvoorbeeld buurtbewoners straks willen meehelpen.
Een aantal gebouwen is op dit moment al ingericht als noodopvang voor Oekraïners: het voormalig verpleeghuis De Schildershoek, Stichting Noodopvang, hotel Room11 en een aantal woningen aan de Koolwitjelaan. Binnenkort wordt nog een aantal gebouwen opgeleverd, zoals het Koninklijk Conservatorium, het voormalig Klooster aan de Treublaan, een hotel aan de Keizerstraat, het Gulden Huis, een voormalige school aan het Hennegras en het Shell Hotel.
Maar er verblijven ook mensen bij particulieren toch?
Niet iedere vluchteling uit de Oekraïne meldt zich bij de gemeente. Een deel van de mensen heeft onderdak gevonden bij particulieren. De gemeente weet niet precies hoeveel dat er zijn. Maar tot nu toe zijn er daarvan zo'n 400 in beeld, die hebben zich ingeschreven. Takecarebnb regelt de opvang bij particulieren. Ook dat is nog een hele klus. Alle gezinnen die zich aanmelden, moeten bijvoorbeeld worden gescreend. Die gastgezinnen krijgen daar overigens geen vergoeding voor. De gemeente Den Haag beloont gastgezinnen wel met een Pluim van honderd euro.
Hoe zit het met de sociale voorzieningen?
Oekraïne is geen lid van de Europese Unie. Maar de inwoners zijn wel Europeanen. Dat betekent ook dat ze zonder visum naar Nederland kunnen reizen. De Europese Unie heeft besloten dat ze onder de 'Richtlijn Tijdelijke Bescherming' vallen. Op basis daarvan hebben ze recht op onderkomen, sociale bijstand, financiële steun, werk, medische zorg en onderwijs. Zo is in de praktijk ook een heel nieuwe groep mensen gecreëerd: gevluchte Oekraïners zijn geen asielzoekers, geen statushouders en geen EU-arbeidsmigranten. Chung: 'Europa probeert zo ruimhartig mogelijk te zijn. Maar het is allemaal nieuw. Dat betekent ook dat wij maatwerk moeten leveren. Het is pionieren. Je ziet ook het Rijk daarmee puzzelen, want wij krijgen bijna iedere dag nieuwe handreikingen.'
De gemeente Den Haag wil de Oekraïners die hier naartoe zijn gekomen en graag aan de slag willen, helpen met het vinden van werk. Daarom was er op 22 maart een banenmarkt. Ook werkt de stad samen met een aantal uitzendbureaus. Daarbij probeert de gemeente te voorkomen dat ze, in de woorden van wethouder Kapteijns, bij 'louche' werkgevers werk vinden. Daarom worden bijvoorbeeld ook folders verspreid met informatie.
De kinderen mogen dus ook hier gewoon naar school?
Klopt. Die worden in het primair onderwijs voor het grootste deel opgevangen in 'nieuwkomersgroepen' – dat is speciaal onderwijs voor kinderen tussen de zes en achttien die nog maar kort in Nederland wonen, niet de Nederlandse nationaliteit hebben en de taal niet of onvoldoende beheersen. Ook krijgen Oekraïense kinderen soms les op wat kleinere schaal in gewone groepen. Vier scholen zijn inmiddels al aangewezen om uit te breiden met zo'n nieuwkomersgroep. Elk daarvan vangt achttien leerlingen op. Binnen twee weken komen daar nog vijf scholen voor primair onderwijs bij.
In het voortgezet onderwijs komen de leerlingen uit Oekraïne in internationale schakelklassen (ISK) terecht. De verwachting is dat binnen afzienbare tijd vele honderden leerlingen zo een plek kunnen vinden. Volgens wethouder Hilbert Bredemeijer (CDA) is er daarbij ook 'positief nieuws in deze verschrikking': veel mensen bieden zich aan om les te gaan geven, zoals gepensioneerde onderwijzers.
En als ze niet werken? Krijgen ze dan wel geld?
Volwassenen en kinderen krijgen 260 euro per maand per persoon. Dat heet 'leefgeld'. Het bedrag is opgebouwd uit 205 euro voor voedsel en 55 euro voor kleding en andere persoonlijke spullen. Vluchtelingen die bij een gastgezin wonen, ontvangen naast het leefgeld een extra toelage per maand (voor volwassenen 215 euro en voor kinderen 55 euro). Zij kunnen dit geld ook gebruiken om bij te dragen aan de kosten van het gastgezin, maar dit is niet verplicht. De gemeente Den Haag wil dat geld liever niet contant uitbetalen. Daarom krijgen de vluchtelingen een speciale betaalpas.
Wat gebeurt er met de dieren die vluchtelingen soms meenemen?
Er zijn ook vluchtelingen die het niet over hun hart konden verkrijgen om hun huisdieren thuis te laten. De zorg daarvoor is ook geregeld. Ook die krijgen als dat nodig is vaccinaties. Dierenartsen gaan daarvoor - kosteloos - naar de hotels. Soms gaat er ook wel eens iets mis. Zo was er onlangs een vrouw met twee katten, die door de vlucht enorm gestrest waren. De hebben een hele hotelkamer kapot gekrabd en onder gepiest. Chung: 'En die rekening komt wel naar de gemeente. Dat hoort er ook bij.'
Even toch ook maar over de kosten. Wie betaalt dat allemaal?
De eerste fase van de opvang wordt volledig door het Rijk betaald. Daarna – waarschijnlijk in april of mei – krijgen de gemeente honderd euro per dag per vluchteling. Daar moet dan wel alles van worden betaald. Dat moet in principe voldoende zijn, denkt de gemeente Den Haag.
Is er in de Haagse politiek steun voor deze aanpak?
Vrijwel van alle partijen. Behalve van Forum voor Democratie. Deze nieuwe partij in de Haagse raad wil dat de gemeente gaat onderzoeken of vluchtelingen niet in andere landen als Polen en Hongarije kunnen worden opgevangen, desnoods tegen betaling. Maar daar is verder geen steun voor. Wethouder Arjen Kapteijns: 'Wij zijn als stad geschokt door de afschuwelijke oorlog in Oekraïne. Een oorlog die ons allemaal raakt. De verschrikkelijke beelden van de bombardementen en de burger slachtoffers staan op ons netvlies gebrand. Ons hart gaat uit naar de mensen daar en de mensen die huis en haard hebben moeten verlaten. Het is hartverwarmend hoe burgers, organisaties en bedrijven klaar staan. Ook wij als stad staan klaar als het nodig is.'
