Jan Chris had als man een postnatale depressie: 'Ik kwam bij de crisisdienst terecht'
GOUDA - 'Na de bevalling was ik helemaal opgelucht, ik voelde mij zweven. Ik dacht: ik heb een kind, alles is goed gegaan', vertelt Jan Chris Kuipers uit Gouda. 'Maar vanaf het moment dat ik er met de auto naartoe moest, om ze op te halen, toen werd het al zwaarder.' Wat volgde was een heftige periode. Hij had een postpartum depressie. Want dat komt dus óók voor bij mannen, maar veel mensen weten dat niet. En dat moet veranderen, vindt niet alleen Jan Chris maar zeggen ook deskundigen.
'Ik had een onbestemd gevoel. Vrienden vonden mij ook erg gespannen. Er waren ook allerlei dingen gebeurd in mijn privéleven. Ik raakte mijn baan kwijt, een goede vriend pleegde zelfmoord en toen kwam dit er ook nog eens bovenop.' Zo begon het destijds bij Jan Chris. En dat had heftige gevolgen.
'Na drie weken voelde ik mij licht in mijn hoofd. Ik stond met mijn pasgeboren dochter boven de stenen vloer en dacht: als ik haar laat vallen is het klaar.' Hij schrok zich rot van die gedachte. 'Ik heb de baby snel aan mijn vriendin gegeven, want ik kreeg ook nog eens een soort hyperventilatie. Echt een paniekgevoel. 's Nachts kwam het weer terug.'
Het komt best wel vaak voor
De Gouwenaar is bepaald niet de enige die hiermee te kampen heeft gehad. Naar schatting 5 tot 10 procent van de prille vaders wereldwijd krijgt een postpartum depressie, zoals het officieel heet, zegt Mijke Lambregtse-Van den Berg. Zij is als psychiater en kinder- en jeugdpsychiater verbonden aan het Erasmus MC in Rotterdam.
Vaders zijn vaak nogal onzichtbaar. Dat begint al bij de verloskundige, waar ze vaak voor spek en bonen bij de gesprekken en controles zitten. 'Ik ken een man die meeging naar al die afspraken en hoopte dat ook iemand aan hem zou vragen hoe het met hem ging. Dat gebeurde steeds maar niet en zo kwam hij er heel laat achter dat hij een depressie had.'
Vaders worden vergeten
Volgens Lambregtse-Van den Berg zijn vaders 'echt een vergeten groep'. Want, zegt ze, 'Het is fijn dat er meer aandacht is voor depressieve klachten bij vrouwen rondom de bevalling, maar het is óók belangrijk om vaders daarnaar te vragen.' De postpartum depressie bij mannen is een vrij onbekend fenomeen. 'Er is niet zoveel onderzoek naar gedaan.' Al is zij daar samen met Europese collega's druk mee bezig, er moet nog meer onderzoek komen, vindt ze.
Peter Bos is bio-psycholoog bij de Universiteit Leiden en doet onderzoek op een ander vlak. Hij kijkt naar de rol van hormonen bij ouderschap. Ook volgens hem moet het belang van vaders in het proces meer erkend worden. 'Dat zit in het hele systeem. Vaders zijn niet alleen niet betrokken, maar ze worden ook nergens op aangesproken. Op de werkvloer, in het ziekenhuis, bij de scholen, op alle plekken zit de rol van vader als zorgverlener en ouder minder in het hoofd van mensen.'
Schuld en schaamte
Omdat ze niet worden aangesproken, voelen ze zich volgens hem niet heel verantwoordelijk. 'Ze gaan daardoor hun rol niet pakken en daardoor houden we het zelf ook in stand. Terwijl alle onderzoek laat zien dat betrokken vaders op alle vlakken voor het kind zelf positief uitpakken.'
Maar er speelt meer. 'Niet alleen bij vrouwen is er schuld en schaamte bij een depressie, ook bij mannen. Daar doen wij als maatschappij ook aan mee, door vooral de leuke kanten van de zwangerschap en het ouderschap te benadrukken', zegt psychiater Lambregtse-Van den Berg.
Eerst de vrouw, dan de man depressief
'Ik zie vaak een klassiek patroon. Als een vrouw een depressie heeft, gaat de man in de regelstand. Dus die gaat zich ontfermen over de vrouw en soms ook over de baby. Ik zie vaak dat mannen niet toekomen aan zichzelf en naast hun werk te druk bezig zijn met het welzijn van vrouw en kind.'
Ze ziet vaak dat wanneer de vrouwen weer wat herstellen van hun depressie, dat dan alsnog de mannen klachten gaan ontwikkelen. Omdat er dan pas ruimte voor is 'om te voelen wat het allemaal met hen heeft gedaan'. Volgens Bos wordt depressie bij mannen ook minder vaak geaccepteerd dan bij vrouwen.
'Het zijn de hormonen'
'Net zoals we bij vrouwen boosheid veel minder erkennen. We accepteren eerder dat vrouwen depressief gedrag laten zien, dan wanneer mannen dat doen. Dat is vooral een cultureel bepaald idee, over hoe mannen en vrouwen zich horen te gedragen.'
We accepteren eerder dat vrouwen depressief gedrag laten zien, dan wanneer mannen dat doen - Peter Bos, bio-psycholoog
'Bij vrouwen roepen we vaak: dat zijn de hormonen, of dat zijn de kraamtranen. Maar omdat het bij mannen een minder grote rol speelt, vinden we het lastiger om daarmee om te gaan. Je moet ook blij zijn met een baby. Het is moeilijk te accepteren dat negatieve gevoelens er ook zijn bij het krijgen van een kind', zegt Bos.
Klachten bij depressie
Maar de klachten die mannen en vrouwen krijgen, verschillen uiteindelijk niet zoveel. Lambregtse-Van den Berg somt het rijtje zo op. 'Je gaat je somber voelen of hebt minder plezier in dingen.'
Een van die twee klachten moet je hebben om iets als depressie te classificeren. Plus nog een aantal andere symptomen. 'Slechter slapen, slecht concentreren, verminderde eetlust, schuldgevoelens, schaamte, gedachten aan de dood of zelfs concrete plannen om jezelf iets aan te doen.'
Overal logeren
Bij Jan Chris kwam het gelukkig niet zover. Wel hield de aanvankelijke paniek een paar dagen aan. 'Ik ben toen naar de huisarts gegaan en die heeft mij doorgestuurd naar de crisisdienst. Daar kwam ik bij een psychiater terecht. En die zei al snel dat het een postpartum depressie was. Hij wist dat het ook bij mannen kan voorkomen.'
Jan Chris ging vervolgens weer 'gewoon' naar huis. Maar daar ging het totaal niet. 'Ik ben toen overal gaan logeren, bij allerlei vrienden en familie, om weer een beetje rustig te worden en te wennen aan de nieuwe situatie.' Een paar maanden later kwam hij bij een haptotherapeut terecht. 'Die leert je weer luisteren naar de signalen die je lichaam geeft. Het zit tussen een psycholoog en een fysiotherapeut in.'
Dagelijkse routine oppakken
De standaard aanpak is eerst uitleggen dat iemand een depressie heeft, en daarna met leefstijladviezen proberen iemand weer op de rit te krijgen. 'Mensen met een depressie bewegen minder. Ze trekken zich meer terug en hebben een verminderde eetlust. Daardoor wordt de depressie versterkt', legt de psychiater uit.
'We adviseren ze vooral op tijd op te staan, wél drie keer per dag te eten en toch hun dagelijkse dingen te doen.' Maar het zijn niet alleen de ouders die problemen ervaren. Lambregtse-Van den Berg: 'Als een van beide ouders last heeft van depressie, of allebei, dan werkt dat ook door op de kinderen.'
Ook invloed op het kind
Dat is minder gunstig voor hun ontwikkeling op verschillende gebieden, zoals hoe een kind zich lichamelijk, sociaal en emotioneel ontwikkelt en op hoe een kind leert. 'Het is dus echt heel belangrijk ouders met dit soort problemen te ondersteunen. Als jij bezig bent je staande te houden, terwijl je niet de ruimte hebt om je af te stemmen op je kind en het te bieden wat het nodig heeft, dan krijg je schuldgevoelens. En voor je het weet zit je in een negatieve spiraal.'
Het is knetterhard werken, een kind - Peter Bos, bio-psycholoog
Bos vult aan: 'Het is knetterhard werken, een kind. Vooral bij de eerste. Je weet niet wat je overkomt. En als je dan ook nog andere lastige omstandigheden hebt, dan wordt het snel te veel. En dan krijgen vaders ook schuldgevoelens en ze voelen zich falen als ouder, als werknemer. Je hebt er een hele nieuwe baan bij gekregen, dus je gaat ergens tekortschieten.'
'Doet toch iets met de start van je kind'
Jan Chris herkent dat wel. 'Ik voel mij wel schuldig, ja. Zo'n kindje kan niet praten of denken, maar wel voelen. En mijn spanningen heeft zij zeker gevoeld. Zij kreeg. net als mijn toenmalige vriendin, ook allerlei ontstekingen. Dus ja, ze heeft er wel degelijk last van gehad. Het doet toch iets met de start van een kind.'
Toch had het ook goede gevolgen. 'Nou ja, doordat ik niet meer midden in mijn carrière zat door die depressie en niet meer elke dag van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat op pad was, heb ik veel meer met mijn dochter kunnen doen. Zo bracht ik haar bijvoorbeeld elke dag naar school.'
Het kwam toch nog goed
Ook voor hemzelf heeft het uiteindelijk goed uitgepakt. Het is al twintig jaar geleden dat zijn dochter geboren werd. Inmiddels kan hij het wat meer relativeren. 'Ik heb veel geleerd van het leven. Ik heb mijn gevoel veel meer kunnen ontwikkelen.' Jan Chris heeft inmiddels in zijn woonplaats Gouda een eigen praktijk als… haptotherapeut.
'Tijdens die gespreken met mijn eigen therapeut dacht ik: wat een mooi vak is dit. En na een aantal omzwervingen wilde ik gaan doen wat ik echt leuk vond. Dit dus. En nu help ik zelf onder andere mannen met postpartum depressie. Of met andere vragen en problemen rondom zwangerschap, zoals ivf.'
Fijn om anderen te helpen
Het helpt daarbij dat hij zelf ervaringsdeskundige is. 'Ja, je kunt dingen daardoor snappen en herkennen. Maar sowieso doet luisteren en iemands verhaal bevestigen al heel veel.' Daarnaast wil hij helpen het taboe te doorbreken. Bijna niemand wil hierover praten. Hij wel.
'Ik ben rechtdoorzee. En ik benoem altijd graag dingen. Dit is mijn verhaal, wat er met mij is gebeurd. Dat mag ook gehoord en gezien worden. En ik help er anderen misschien weer mee, dat is fijn.'
Meer aandacht nodig voor dit probleem
Ook bio-psycholoog Bos ziet dat een depressie trouwens niet per se verkeerd hoeft te zijn. 'Het is ook vaak een signaal dat er iets in je leven moet veranderen. Maar dat is niet altijd zo, het kan ook een biologische oorzaak hebben. Maar als het écht een signaal is, dan kan het best wel goed uitpakken. Dat is toch vaak het geval bij een postpartum depressie, dan wordt zoiets aangewakkerd omdat je een lifetime-event meemaakt.'
Hij vindt dat er veel meer aandacht voor moet komen. 'Vooral bij mannen onderling. Daar is het nog een groot taboe. Praat erover, dat helpt.' Psychiater Mijke Lambregtse-Van den Berg sluit zich daarbij aan.
'Geef maar een slaapmiddel'
'Mannen moeten weten dat het bestaat. Ze moeten weten dat ze niet de enige zijn. Dan is het ook makkelijker om hulp te vragen. Misschien niet meteen bij een psychiater, maar bijvoorbeeld bij hun vriendengroep of bij de huisarts.'
Daar melden mannen zich volgens haar vaak met atypische klachten, zoals frustratie, prikkelbaarheid en moeheid. 'Ze willen dan een slaapmiddel. Een huisarts vindt dat vaak logisch, omdat je met een huilende baby minder goed slaapt.'
Het taboe moet eraf
Ze vindt dat huisartsen beter moeten doorvragen. 'En ook de rol van de verloskundige en gynaecoloog moet groter. Daarvoor heb ik samen met anderen een instrument ontwikkeld dat thuis ingevuld kan worden, zodat direct zichtbaar wordt of er bij iemand sprake is van depressieve klachten.'
Verder ziet ze het taboe op postpartum depressie bij mannen ook graag verdwijnen. 'Het is écht een waanzinnig taboe.'
Hart onder de riem van Jan Chris
Komt het niet ook een beetje door het ouderwetse denkbeeld dat mannen vooral stoer moeten zijn en niet mogen huilen? 'Veel mannen lijden in stilte. Als niemand daar actief naar vraagt, gaat het zichzelf versterken. Ze komen in een isolement terecht en kunnen niet meer overzien dat ze een depressie hebben en daar hulp bij kunnen krijgen.'
En daarover wil Jan Chris tot slot ook nog iets zeggen. 'Wil je dat alsjeblieft opschrijven? Er is perspectief, écht. Toen ik na een jaar zo diep erin zat en dacht dat het nooit meer overging, bleek dat het toch voorbij gaat. Dat ik wil ik de mensen echt meegeven die hierin zitten. Er is licht aan het einde van de tunnel, ook al zie je het zelf nog niet.'
Heb jij vragen over zelfmoord? De Stichting 113 Zelfmoordpreventie is 24 uur per dag, zeven dagen per week bereikbaar op 0900-0113.
