Donner over Haagse formatie: 'Tanden op elkaar, persen en steun bieden'

Piet Hein Donner
Piet Hein Donner © ANP
DEN HAAG - De formatie in Den Haag is ingewikkeld, omdat de stad er in financieel oogpunt zeer slecht voorstaat. Dat zei Piet Hein Donner, die de coalitieonderhandelingen leidt. De situatie wordt vanaf 2026 zelfs nog erger. Dan wordt de stad geconfronteerd met een 'scherpe terugval' van de middelen omdat er dan nog minder geld van het Rijk binnenkomt. Tegelijk worden veel dingen nu betaald uit eenmalige potjes, terwijl er structureel geld voor nodig is. 'De stad leeft op reserves, terwijl een oorlogskas nodig is', zei de CDA-prominent.
Donner was donderdag in de gemeenteraad om tekst en uitleg te geven over de formatie. Sinds half mei onderhandelen D66, VVD, GroenLinks, PvdA en CDA over een nieuw coalitieakkoord, maar drieënhalve maand na de gemeenteraadsverkiezingen is er nog geen witte rook. En eind volgende week begint de zomervakantie. Een deel van de oppositie wordt inmiddels ongeduldig.
Volgens Donner zijn de onderhandelingen niet gemakkelijk omdat het financieel perspectief zo somber is. 'De confrontatie van de werkelijke problematiek - de ambities en de beperkte financiële mogelijkheden - zijn een forse schok geweest voor alle betrokken partijen', zei Donner. Volgens hem is het de partijen te prijzen dat ze niet zijn afgehaakt, maar juist een oplossing willen zoeken voor de problemen. Tegelijk maakte hij duidelijk dat een uitweg niet makkelijk is. Zelfs een verhoging van de belastingen zal niet voldoende zijn, aldus Donner.

Zorgen

Het debat over de voortgang van de formatie was aangevraagd door de grootste partij in de Haagse raad, Hart voor Den Haag. Volgens raadslid Rita Verdonk leven daar zorgen. Veel andere gemeenten hebben al een nieuw college van burgemeester en wethouders. In Den Haag wordt nog steeds onderhandeld. Wat is de planning, waarover is al gesproken, wilde zij van Donner weten.
Maar de oud-minister wilde niets concreets zeggen over de voortgang van de formatie. Donner: 'Vragen of het niet sneller kan, is zoveel als een man die aan het kraambed van zijn vrouw bij een uiterst moeizame en pijnlijke bevalling zijn vrouw vraagt of het niet opschiet, of het niet sneller kan en met minder misbaar. Op dat moment geldt eenvoudig: tanden op elkaar, persen en steun bieden.'
Dit waren de woorden die formateur Piet Hein Donner koos:
Of de formatie in Den Haag niet sneller kan?

Stikstof

Toch schetste hij wel een aantal belangrijke onderwerpen waarover door de partijen wordt gesproken: leefbaarheid, woningnood, sociale vraagstukken, staat van de buitenruimte, werkloosheid en uitstoot van CO2 en stikstof.
Groot probleem daarbij is, zei Donner, dat de 'financiële situatie verre van gunstig' is. Zoals bekend heeft het kabinet de afgelopen jaren veel taken afgestoten naar gemeenten terwijl die daarvoor te weinig geld kregen. Daar komt vanaf 2026 nog bij dat Den Haag minder geld krijgt van het Rijk. De herverdeling van het Gemeentefonds pakt vooral voor Den Haag niet gunstig uit.

Oog op het moment

Bovendien blijkt de stad de afgelopen jaren veel incidenteel geld te hebben gevonden voor dingen die eigenlijk structureel moeten worden gefinancierd. 'Veel ambities en noden van de stad zijn de afgelopen jaren opgelost met het oog op het moment', zei Donner. 'Het gevolg hiervan is dat partijen tijdens de onderhandelingen worden geconfronteerd met een groot aantal activiteiten die, zolang er niet wordt ingegrepen, aflopen. De kosten daarvan overstijgen nu al in vergaande mate de beschikbare middelen.'
Gevolg is dat de gemeente snel inteert op de reserves, terwijl die hard nodig zijn voor zaken als isolatie van woningen, klimaat en op andere terreinen, aldus Donner. 'Wat dat betreft heeft de gemeente een oorlogskas nodig om daar gebruik van te kunnen maken. Dat maakt het gevaarlijk om maar gewoon uit de reserves te leven.'

Zooi in de stad

De huidige - en waarschijnlijk ook toekomstige oppositiepartijen - toonden zich verbaasd over de uitleg van Donner. Volgens de oppositie zouden de beoogde coalitiepartners op de hoogte moeten zijn van de financiële situatie van Den Haag omdat die nu ook al de stad regeren. 'Ik ben verbaasd over de verbazing van de onderhandelende partijen', zei Sebastian Kruis van de PVV. 'Zij zijn namelijk zelf verantwoordelijk voor de enorme zooi die het in de stad is geworden.' Ook Rita Verdonk van Hart voor Den Haag stelde dat de problemen bekend moeten zijn. Verdonk: 'Eigenlijk is wat Donner presenteert een brevet van onvermogen van het huidige college.'
Verdonk bood Donner ook nog het verkiezingsprogramma van haar partij aan. Daarin zouden volgens haar veel goede tips in staan. Maar de CDA-prominent maakte haar duidelijk dat hij het programma al enkele malen had gelezen. Er zouden volgens hem 'vooral ambities en weinig oplossingen' instaan. Donner: 'De tijd van veel beloven en weinig doen is afgelopen.'

Harder werken

Ook wees Donner de suggestie af dat vertegenwoordigers van onderhandelende partijen harder moeten werken. 'Het ontbreekt niet aan werkkracht.' Ook zouden bijvoorbeeld de ambtenaren die informatie moeten aanleveren al 'dag en nacht' doorwerken. En dat er ook af en toe foto's van hemzelf opduiken op sociale media terwijl hij aan het fietsen is, zegt niets. Donner: 'Ook op de fiets denk ik na.'