Innoverende boer heeft oplossing voor stikstofprobleem: 'Zo help je Nederland vooruit'

Samen met zijn vrouw Claudia heeft Jeroen Groot 120 melkkoeien. Naast hun geventileerde stal staat sinds vorig jaar een groengekleurde machine, die wat weg heeft van een minifabriek. Vijftien meter lang, drie meter breed én hoog. Grof gezegd scheidt deze zogenoemde stikstofkraker de poep en plas van het vee. 'Die installatie zorgt ervoor dat een groot gedeelte van de ammoniak die in de mest zit, wordt afgevangen.'

Het gevaarte heeft enkele tonnen gekost. De stikstofkraker Gazoo is terechtgekomen bij Groot na wat hij zelf een 'zoekslag' noemt, die de coöperatie Boeren met Perspectief eind 2019 heeft ingezet. Dat is een groep van ongeveer veertig boeren rondom de Nieuwkoopse Plassen die van de stikstofcrisis een kans proberen te maken.

Op dit moment zijn er maar vier werkende stikstofkrakers in het hele land. 'Er zit ongeveer een halve hectare aan oppervlakte in', geeft Groot aan. 'Dus als je een voetbalveld hebt en je maakt er een propje van, dan heb je dit. Een vies propje, ja.' De werking komt neer op een tweetrapsraket qua resultaten: minder emissie, zowel vanuit de koeienstal als bij bemesting van het land, en er ontstaat een stof die kunstmest kan vervangen.

Groots investering staat los van een eenmalige subsidie van 300.000 euro die de boerencoöperatie een halfjaar geleden kreeg. Het is een voortvloeisel van het plan 'de Nieuwkoopse aanpak', dat ontstond nadat agrariërs eind 2019 in het Catshuis hadden gesproken met premier Mark Rutte en toenmalig minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit).

'We zijn allerlei manieren aan het bekijken', vertelt Paul Rijken, die door de coöperatie is ingehuurd als adviseur. 'Dan begin je bijvoorbeeld bij heel scherp voeren, met niet te veel eiwit erin. Tot en met investeringen in de echte bronscheiding. Dus nieuwe staltechnieken toepassen, om de maximale emissiereductie voor elkaar te krijgen.'

Idee achter de mestkraker is om vrijgespeelde stikstof te 'verleasen', oftewel tijdelijk maar voor langere duur verhuren. Rijken legt uit dat onduidelijkheden in de regelgeving voorlopig roet in het eten gooien. 'Vragende partijen voor ons zijn Schiphol, havenbedrijven, Tata Steel, Rijkswaterstaat. Maar zolang niet goed in beeld is hoeveel stikstof zij kunnen reduceren, komt er geen concrete vraag. En dan hebben we een beetje de situatie: wel kijken, niet kopen.'

In mei 2021 heeft de provincie Zuid-Holland groen licht gegeven voor een twee jaar durende pilot met 'de Nieuwkoopse aanpak'. Feitelijk is die vastgelopen, doordat er zich nog altijd geen stikstofvragende partijen hebben gemeld. Een woordvoerder van gedeputeerde Jeannette Baljeu (VVD) laat weten dat er onzekerheden zijn over de verwachte reductie en juridische en financiële risico's voor agrariërs.

Christianne van der Wal (VVD), minister voor Natuur en Stikstof, steunt het initiatief van de Nieuwkoopse boeren om stiktofuitstoot te reduceren. Maar het halen van de gebiedsdoelen staat voorop, benadrukt één van haar woordvoerders. 'Als er gehandeld wordt met stikstof, moet dat zoals altijd volgens strenge regels gebeuren', is bovendien de boodschap.

Als voormalig Statenlid in de provincie Zuid-Holland en tegenwoordig fractievoorzitter namens het CDA in de gemeenteraad van Hoeksche Waard, weet Paul Rijken als geen ander hoe de politieke hazen lopen. Hij stelt dat er bestuurlijk draagvlak is voor het Nieuwkoopse plan, maar dat ambtenaren aan zet zijn om beleidsregels op te stellen. 'We kunnen tot 70 procent minder stikstofuitstoot komen, maar 95 procent is voor een bedrijf de doodstraf.'

Zeven weken lang draait de stikstofkraker van Jeroen Groot nu volledig in Aarlanderveen. De grote vraag is nu hoe hij zijn investering op termijn terug zal gaan verdienen. 'Dat er een maatschappelijk probleem is, dat is onderhand wel duidelijk', erkent hij, daarmee doelend op de huidige stikstofcrisis. 'Dit is een onderdeel van de oplossing. Op deze manier help je Nederland echt vooruit, niet door rücksichtslos boeren uit te kopen.'