Strand een puinhoop na zomerse dag: 'Geen zin om op te staan uit strandstoel'

Bij de gemeente Westland bijvoorbeeld kunnen ze erover meepraten. Op topstranddagen halen ze daar zo'n acht ton afval per dag van de stranden. Als het zo warm is als nu, zijn er vijftien tot twintig mensen nodig om de boel weer op te ruimen.

Ter vergelijking: in Den Haag wordt het strand tijdens het seizoen elke nacht schoongemaakt door een ploeg van zestien medewerkers, een flinke kostenpost. In totaal worden onder andere zes trekkers met beachcleaners erachter ingezet, die in één nacht ongeveer de inhoud van 1600 kiepwagens aan zand zeven om te ontdoen van zwerfafval en twee combinaties die de afvalbakken met een kraan legen.

Ook in het Zuiderpark, waar vaak naar hartenlust wordt gebarbecued, is vaak het een en ander op te ruimen. Exacte cijfers heeft de gemeente niet, maar er loopt dagelijks een team rond in het park. Op warme dagen en in de weekenden worden extra schoonmakers ingezet.

Allemaal dus omdat mensen hun rommel niet opruimen. Hoe komt dat toch? Judith Schomaker is cognitief neuropsycholoog en als universitair docent en onderzoeker verbonden aan de Universiteit Leiden. Zij legt het uit. 'Mensen maken constant afwegingen tussen mogelijke gedragingen. Aan elk gedrag hangen kosten en mogelijk baten.' Dat klinkt ingewikkeld.

Hoe vertaal je dat naar het strand? Schomaker: 'In dit geval zijn de kosten het moeten opstaan uit je luie strandstoel, mogelijk je gesprek onderbreken (of zelfs die stoel of dat plekje op het strand kwijtraken), terwijl de baten miniem zijn.'

Hoe bedoelt ze dat? 'Grote kans dat je op het strand zelf weinig mensen kent die jou je slordige gedrag persoonlijk kwalijk zullen nemen, ze kennen je toch niet. En het strand is zo groot dat je er zelf, al zou je de volgende dag terugkomen, waarschijnlijk ook geen last van hebt. Dat is een verschil met afval in je woonkamer, waar je wel weer direct tegenaan loopt.'

En blijkbaar gaat ook ons beschavingsniveau in deze tijd van het jaar wat omlaag. 'Op het strand zijn zorgt er natuurlijk ook voor dat je in een vakantiemodus bent en die associeer je minder met werken en opruimen. Dat helpt ook niet mee denk ik', zegt Schomaker.

Aan de aanwezigheid van prullenbakken kan het in elk geval niet liggen. Op de Westlandse stranden staan ruim 300 prullenbakken. Op elk slag staan afvaleilanden (dat zijn zes bakken van 240 liter voor gescheiden inzameling). Ook worden nog zogenoemde afvalboeien geplaats (1,2 kuub per stuk). Daarvan staan er vijftien op drukke locaties, zegt de gemeente.

Voor de liefhebber van getallen nog een rijtje uit Den Haag. Er staan over de 11 kilometer strand in totaal 380 afvalbakken met een totale inhoud van 310.000 liter. Dat is volgens de gemeente ruimschoots voldoende om op een drukke dag 100 kuub afval in te zamelen. 'Op de drukste stukken van het strand staan extra grote bakken van 1750 liter en zelfs enkele van 3500 liter. Vorig jaar zijn er nog 25 bakken van 1750 liter toegevoegd aan het totaal', aldus een woordvoeder.

In het Zuiderpark staan verspreid over de speelweides zeven ondergrondse restafvalcontainers. Daarnaast staan er twee soorten groene afvalbakken voor zwerfvuil. Ook zijn er speciale bakken voor barbecue-afval, waarop in rode letters 'kolen' staat. Daarvan staan er nog eens 37 extra verspreid over de speelweide, die is aangewezen om te barbecueën.

Indrukwekkende cijfers, maar nu moeten die prullenbakken nog gebruikt worden. Dat zou echt een hoop schelen, zegt de gemeente Den Haag. Die komt met een uitspraak om over na te denken: '20 procent van de tijd zit in het legen van de afvalbakken, daar zit 80 procent van het afval in. Het strand zeven kost 80 procent van de tijd om 20 procent van het afval te verzamelen. Dus het zou ons enorm helpen als die laatste 20 procent ook gewoon in de afvalbakken gedeponeerd wordt.'

Maar hoe krijg je mensen nou zo ver? Volgens neuropsycholoog Schomaker helpt het al enorm als het strand schoon is, wanneer mensen aankomen. 'Onderzoek laat zien dat we netter zijn in een nette omgeving. Een schoon strand roept dus waarschijnlijk ook op tot schoner houden.' Daarnaast benoemt zij ook de afvalbakken.

'Je moet voldoende afvalbakken aanbieden, zodat die loopafstand echt meevalt. Verder kun je bij mensen mogelijk hun motivatie om netjes op te ruimen verhogen door ze eraan te herinneren dat opruimen fijner is voor dier en medemens. Wellicht met borden of teksten op prullenbakken.'

Dat onderschrijft Jaap van der Stel. Hij is emeritus lector aan de Hogeschool Leiden en studeerde andragologie (gedragsbeïnvloeding van volwassenen). Volgens hem zijn er nog meer mogelijkheden. 'Hele hoge boetes en cameratoezicht. Zoals in sommige Aziatische landen, wanneer je daar bijvoorbeeld kauwgom op de grond gooit. Je zult zien dat het daar nagenoeg niet op straat ligt en als het er ligt wordt het meteen opgeruimd.'

Zou dat ook bij ons werken? 'Het is een overweging, maar ik denk het niet. In Nederland nemen we pas maatregelen als je ze kunt handhaven. Dat is ontzettend lastig, want daarvoor heb je veel mensen nodig. Het kost geld en je hebt ze ook nodig voor andere dingen.'

Volgens Van der Stel is het handiger om eerst te zoeken naar maatregelen om gedrag te veranderen 'zodat je niet dag in, dag uit mensen en apparaten nodig hebt'. En, besluit hij optimistisch, het valt eigenlijk allemaal wel mee. 'De meeste mensen gooien hun afval netjes weg. Er zijn zelfs mensen die vrijwillig de rommel van anderen opruimen, dus zo negatief is het allemaal niet.'