Scholen dicht om lerarentekort: waarom doet niemand iets en waar moet je heen met je kind?
DEN HAAG - Na de zomervakantie dreigt op sommige Haagse scholen een vierdaagse schoolweek te worden ingevoerd, vanwege het lerarentekort. Dat is al over minder dan een maand. Een probleem dat iedereen al heel lang zag aankomen, maar waarvoor nog geen oplossing is. En dat roept veel vragen op. Waar moeten ouders heen met hun kinderen? Wat doet de landelijke politiek? En mag dat überhaupt wel, zomaar de schoolweek een dag inkorten? Wij zetten een aantal vragen en antwoorden op een rijtje.
Onze verhalen over deze kwestie maken heel wat los. Vorige week kwam het nieuws naar buiten dat op sommige Haagse scholen dus een vierdaagse schoolweek dreigt, zoals op de P.H. Schreuderschool voor speciaal basisonderwijs in de Haagse Schilderswijk. Donderdag werd duidelijk dat er in elk geval vanuit de gemeente geen oplossing op korte termijn is.
Een groot aantal partijen in de Haagse gemeenteraad stelt vragen, maar de antwoorden laten nog op zich wachten, tot zeker september. En de gemeente wijst vooral naar de schoolbesturen, maar is ook niet blij hoe dit loopt. Dat geldt ook voor de Inspectie van het Onderwijs.
Mag dit wel?
Grote vraag is of de verkorte schoolweek wel mag. 'De wet zegt dat je vijf dagen per week les moet geven. Daarop mag je zeven weken per jaar een uitzondering maken, maar die is vooral bedoeld voor studiedagen', zegt een woordvoerder van de Inspectie van het Onderwijs. 'We gaan in gesprek met het schoolbestuur en zullen ze vragen om een plan te maken om zo snel mogelijk weer aan de wet te voldoen.'
Hij begrijpt de scholen wel, maar die moeten zich wel echt aan de wet houden, lerarentekort of niet. 'We houden wel rekening met de context. Het kan zijn dat een vacature niet vervuld kan worden, maar dat zegt niet dat het niet volgende week of volgende maand anders kan zijn.'
'Als ouder moet je dit niet flikken'
Wanneer je als ouder je kind een dag te vroeg van school haalt voor de vakantie, dan zwaait er meestal wat. En dan zijn er ook nog die studiedagen van leraren, dagen waarop ouders ook een andere oplossing moeten zoeken. Kan een school andersom wel zomaar dagen schrappen?
'Wij gaan niet over de leerplicht. Er is nu eenmaal een stevig lerarentekort en wij kunnen ook niet van de scholen en schoolbesturen vragen om ijzer met handen te breken. Wij vragen ze wel om alles wat mogelijk is te doen voor een vijfdaagse schoolweek.'
Niemand weet waar je heen moet met je kind
Waar breng ik mijn kind die vijfde dag onder? Die vraag hebben wij natuurlijk aan zowel de gemeente als het Ministerie van Onderwijs gesteld. Beide komen niet met heel concrete antwoorden en oplossingen. De gemeente Den Haag suggereert bijvoorbeeld om die vijfde dag online les te geven.
Maar dat is niet voor ieder kind een goed idee, zegt de vereniging Balans. Die vertegenwoordigt ouders van wie de kinderen ontwikkelingsproblemen hebben. De P.H. Schreuderschool herbergt leerlingen die 'extra ondersteuning en begeleiding nodig hebben', zo staat in de schoolgids.
Kan voor alle kinderen moeilijk zijn
'Minder naar school kan lastig zijn voor een kind in het regulier onderwijs maar ook voor een kind in het speciaal onderwijs. Daarin is ieder kind uniek', vertelt een woordvoerder van Balans. 'Wel zijn kinderen in het speciaal onderwijs wat kwetsbaarder, waardoor zij meer behoefte zouden kunnen hebben aan structuur, regelmaat en een vertrouwensband met een vaste leerkracht.'
En ook dat geldt niet alleen voor kinderen op speciale scholen. 'Nee, ook in het regulier onderwijs zijn er kinderen die kwetsbaarder zijn waarvoor dat extra van belang kan zijn.'
Buitenschoolse opvang is lastig
'Wanneer je kinderen een dag minder naar school gaan, kan dat lastig zijn. Zeker voor ouders met kinderen op het speciaal onderwijs is het al een extra uitdaging om het gezinsleven te combineren met werk. We horen regelmatig dat het lastiger is om passende buitenschoolse opvang te realiseren.'
Daar komen volgens Balans verschillende dingen bij kijken. 'Soms zijn er problemen met het leerlingenvervoer wat een kind dan bijvoorbeeld niet naar de buitenschoolse opvang wil brengen, omdat er uitgegaan wordt van ophalen en weer terugbrengen op een vast (huis-)adres.'
'Deze ouders hebben het al zo druk'
En dat is niet het enige probleem, want deze ouders hebben het sowieso al zwaar, signaleert de belangenvereniging. 'Dat alles, naast de extra zorgtaak voor hun kind en alle regeltaken, gesprekken, overleggen et cetera die daarbij komen.'
En dat heeft ook gevolgen voor werkende ouders. 'We horen regelmatig van ouders met een kind met een ondersteuningsbehoefte dat ze er, al dan niet noodgedwongen, voor kiezen om minder te gaan werken of dat een van de partners zelfs helemaal stopt met werken.'
Is kinderopvang dan een optie?
De gemeente Den Haag erkent dat digitaal lesgeven in het speciaal onderwijs niet werkt. Zij geven aan met schoolbesturen in gesprek te blijven over oplossingen. Kortom, nog weinig concreets. Kan de kinderopvang dan iets betekenen?
Gjalt Jellesma is voorzitter van BOinK, de Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang. Hij ziet het somber in. 'Dit is wel echt een probleem, ja. Het onderwijs moet hierbij wel echt rekening houden met de ouders, voordat ze dit soort besluiten nemen.'
Domino-effect werkt door in andere sectoren
Een gouden tip heeft hij ook niet, maar wel een suggestie. 'Op maandag, dinsdag en donderdag is het heel druk bij de kinderopvang. En daar hebben ze ook al een personeelstekort. Dus als die scholen al één dag in de week sluiten, laat ze dat dan op een vaste woensdag of vrijdag doen.'
Hij waarschuwt ook dat de sluiting kan doorwerken en andere, nieuwe problemen kan veroorzaken. 'Niet iedereen kan thuiswerken. Denk bijvoorbeeld aan de zorg. Of aan het onderwijs zelf, daar werken ook veel ouders. Die kunnen niet werken als ze een dag thuis moeten blijven en geen opvang hebben.'
'Dit gaat spanningen opleveren'
Want, zo zegt Jellesma: 'Veel ouders gebruiken het reguliere onderwijs ook als kinderopvang. Dan hebben ouders als dat wegvalt alleen nog de mogelijkheid om onderling iets te regelen of kinderopvang te realiseren, maar daar is dus ook al een tekort. Dit gaat onherroepelijk spanningen opleveren.'
Onderwijsbond AOb beklaagde zich eerder tegenover Omroep West al dat ze tien jaar geleden zijn begonnen met waarschuwen voor deze situatie. 'De bittere realiteit is dat dit toen tegen dovemansoren was', zegt een woordvoerder van de bond.
Ook zij is weinig hoopvol. 'Iets wat zo structureel gegroeid is, kun je nu niet een, twee, drie oplossen.' Maar waarom is die waarschuwing dan in de wind geslagen?
Hoe kan dit gebeuren?
Herkent het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen zich in de kritiek? Daar blijft een concreet antwoord uit. De minister is met reces. Wel geeft een woordvoeder aan het erg vervelend te vinden dat scholen deze keuze moeten maken.
'Natuurlijk willen we dat leerlingen zoveel mogelijk vijf dagen naar school gaan. Daarom zijn we hard aan het werk om alles te doen wat nodig is om het lerarentekort te bestrijden.' Ze verwijst daarbij naar een bericht op de website van de overheid.
Wat zijn nu de opties?
Het ministerie heeft nog wel andere opties. 'Andere professionals voor de klas zetten, om een groep een dag(deel) sport, cultuur en muziekles te geven.' Voor scholen die met het lerarentekort kampen, is er een 'handreiking' opgesteld. Daarin staat wat er mogelijk is in dit soort gevallen.
'De minst schadelijke keuze moet eerst worden ingezet, bijvoorbeeld vakdocenten uit het Voorgezet Onderwijs, de (adjunct)directeur inzetten, het verdelen of samenvoegen van klassen of ouders met een lesbevoegdheid tijdelijk laten bijspringen', laat het ministerie weten. Ook zijn er al verschillende convenanten gesloten en zijn regels in de grote steden versoepeld, aldus het ministerie.
'Niet de bedoeling'
Een vierdaagse schoolweken zijn eigenlijk niet de bedoeling. 'Die zijn echt een laatste redmiddel.' Toch lijkt het erop dat die er, in Den Haag althans, gaan komen na de vakantie. En dat is dus al over minder dan een maand.
De Haagse gemeentepolitiek zit er inmiddels bovenop. Donderdag zijn vragen gesteld over deze kwestie door GroenLinks, de PvdA, VVD, de Haagse Stadspartij, Denk, D66, het CDA en de SP. Dat is een ruime meerderheid van de fracties. Ook de grootste partij in de raad, Hart voor Den Haag, heeft bij monde van raadslid Rita Verdonk aangekondigd vragen te gaan stellen. Bij de P.H. Schreuderschool en hun koepelorganisatie De Haagse Scholen is al dagenlang niemand bereikbaar voor commentaar.
