Eindeloze Haagse formatie: 'Projecten lopen jaar vertraging op'

Onderhandelingstafel in de Haagse Stadskwekerij
Onderhandelingstafel in de Haagse Stadskwekerij © Omroep West
DEN HAAG - Den Haag blijkt Putten aan de Noordzee te zijn. De Hofstad en het Veluwse plaatsje zijn de enige twee gemeenten in Nederland die vijf maanden na de verkiezingen nog geen nieuwe coalitie hebben. De stad begint te morren. 'We proberen hoop in onze wijk te organiseren en daar dreigt nu de klad in te komen', zegt Neo de Bono van de Moerwijk Coöperatie.
'De onderhandelaars hebben goede vooruitgang geboekt.' Met deze boodschap gaan D66, VVD, GroenLinks, PvdA en CDA vrijdag 8 juli op vakantie. De vijf partijen, die ook het huidige college vormen, zitten sinds half mei aan de onderhandelingstafel, maar zijn er nog niet uit. Wel zijn er uitgeschreven teksten voor een akkoord waar de partijen op de camping aan moeten schaven.
Gespreksleider Piet Hein Donner (CDA) blijft deze zomer achter in Den Haag om samen met een aantal ambtenaren de voortgang van de formatie te bewaken en begeleiden. Want iedereen is ervan doordrongen dat de formatie door moet gaan, ook tijdens de zomervakantie.

Vouwwagen

Dat is dan ook gebeurd, vertelt D66-partijleider Robert van Asten. Tijdens zijn vakantie met de vouwwagen heeft hij regelmatig 'onder de luifel' vergaderingen gehad via Teams. 'We hebben gesproken met onze fractie, maar ook met onderhandelaars van andere partijen', zegt hij. Ook Mariëlle Vavier van GroenLinks is veel 'aan de slag geweest' met de eigen fractie en andere partijen. 'Steeds via Teams', zegt ze. 'We zijn de afgelopen weken niet meer met alle onderhandelende partijen fysiek bij elkaar geweest.'
De slechte financiële vooruitzichten zijn bij de onderhandelingen het grootste knelpunt. Bezuinigingen en lastenverzwaring zijn onvermijdelijk en er moeten pijnlijke keuzes gemaakt worden. Bij het maken van die keuzes helpt het niet dat de politieke verschillen tussen de partijen groot zijn. D66, GroenLinks en PvdA zeiden eerder al voorstander te zijn van lastenverzwaring om de problemen op te lossen. Voor de VVD en het CDA is lastenverzwaring juist uitermate moeilijk te verteren. De Haagse onderhandelingen draaien dus vooral om het verdelen van pijnlijke maatregelen.
Vanaf maandag gaat het grote werk weer verder en beginnen onder leiding van Donner de plenaire vergaderingen met alle onderhandelaars en secondanten. De hoop is dat er snel spijkers met koppen geslagen kunnen worden en er binnen een paar weken een akkoord gepresenteerd kan worden, maar zeker is dat niet.
Piet Hein Donner (CDA) verlaat de stadskwekerij
Piet Hein Donner (CDA) verlaat de stadskwekerij © Omroep West
Ondertussen wacht de stad op een nieuw akkoord en het geduld begint op te raken. 'Natuurlijk is het erg dat er nog geen witte rook is', vindt Martin Wörsdörfer, voorzitter van de Vereniging van Strandexploitanten Scheveningen. 'De stad zit te wachten op politieke besluiten en dat gebeurt nu niet.'
Voor Scheveningen betekent dit dat bijvoorbeeld belangrijke beslissingen over het voorkomen van verkeersoverlast op de lange baan geschoven worden. Wörsdörfer: 'De lopende projecten gaan best goed, maar er moeten ook een paar belangrijke ingrepen gedaan worden die geld kosten, zoals bijvoorbeeld het verleggen van fietspaden. Dat is een politiek besluit en dat wordt nu niet genomen.'

Geen reclame

Volgens Wörsdörfer is het belangrijk dat die beslissingen nu genomen worden, want op het stadhuis wordt op dit moment de begroting voor volgend jaar opgesteld. 'Deze besluiten komen dus niet in de begroting van volgend jaar en dat betekent dat er een jaar vertraging ontstaat. Dat geldt voor Scheveningen, maar ook voor andere delen van Den Haag. Dat is niet best, dat is geen reclame.'
Vorige week zorgde het mooie weer al voor drukte op het strand van Scheveningen
Vorige week zorgde het mooie weer al voor drukte op het strand van Scheveningen © ANP
Neo de Bono van wijkorganisatie Moerwijk Coöperatie merkt dat de stad in de wachtstand staat, terwijl er grote uitdagingen liggen. Mensen hebben enorme moeite om rond te komen in Escamp en daarnaast heeft de gemeente grootste plannen met Zuidwest. In de wijk worden duizenden woningen gesloopt voor nieuwe huizen en er komen duizenden extra woningen bij. De gemeente, bewoners, organisaties en andere betrokkenen voeren hier regelmatig overleg over.

Kijken naar het stadhuis

'Er is de afgelopen periode heel veel tijd gestoken in allerlei allianties, overleggen, bijeenkomsten en andere oploopjes in de wijk', zegt De Bono. 'Zo hebben we het Moerwijk Manifest opgesteld en het Verbond van Zuidwest en nu zitten we te wachten op financiering van al die plannen zodat we aan de slag kunnen. De kleine afspraken die voor de verkiezingen zijn gemaakt lopen gewoon door, maar de grotere afspraken, die meer geld kosten en meer inzet en betrokkenheid van de gemeente vergen niet. Daarvoor kijken we nu naar het stadhuis.'
De Bono merkt dat de langdurige onderhandelingen van invloed zijn op het enthousiasme in de wijk. 'We zijn in Zuidwest steeds bezig om de hoop te organiseren. We zeggen: we moeten hoop houden, we moeten stappen zetten, we moeten samenwerken, we moeten bondgenoten zijn van elkaar. Dat zijn nogal termen en die gaan verder dan 'leuk een beetje samenwerken'. Ook hebben we veel tijd en energie gestoken om mensen over te halen om te gaan stemmen. Dat hebben ze gedaan en nu voelt het voor veel mensen alsof het toch geen zin heeft om naar de stembus te gaan.'

Energietransitie

Joeri Oudshoorn van Den Haag Fossielvrij zit niet direct te wachten op een snelle voortzetting van dit college. 'Want er is veel gebeurd op het gebied van duurzaamheid en energietransitie, maar dat was niet dankzij, maar ondanks dit college', zegt hij. 'Neemt niet weg dat er belangrijke zaken snel geregeld moeten worden. Hoe zorgen we er bijvoorbeeld voor dat we warmte in de zomer opslaan zodat we die in de winter kunnen gebruiken? Wij hebben een stadhuis nodig dat dit snapt.'
Nieuwe Haagse gemeenteraad in april 2022
Nieuwe Haagse gemeenteraad in april 2022 © Gemeente Den Haag
Oppositiepartijen uit de Haagse raad zijn het wachten inmiddels ook beu. ‘Het lukt de Haagse magnetroncoalitie van dezelfde partijen als vóór de gemeenteraadsverkiezingen maart maar niet om dezelfde oude prak op te warmen tot een nieuw college’, stelt Richard de Mos van Hart voor Den Haag. 'Deze maandenlange impasse schaadt de stad. Een stad die piept en kraakt onder de ongebreidelde bevolkingsgroei, kampt met een gigantische woningnood en financieel aan de rand van de afgrond staat.'

Niet erg

Peter Castenmiller, politicoloog verbonden aan de Universiteit Leiden, relativeert de gevolgen van de lange formatie. 'Na verkiezingen verwacht je dat er iets verandert en dat gebeurt niet. Dat is misschien jammer', zegt hij. 'Maar bestuurlijk gezien is het niet erg, want op lokaal niveau blijft het stadsbestuur functioneren. Op landelijk niveau wordt het kabinet na verkiezingen demissionair en dat betekent dat de bestuurders alleen nog lopende zaken mogen afhandelen. Maar op lokaal niveau is dat niet zo.'
Dus kunnen wethouders in theorie nieuwe plannen maken. Castenmiller: 'De nieuw gekozen gemeenteraad is eindverantwoordelijk en die moet nieuw beleid goed- of afkeuren. De wethouders kunnen dus, als ze de ruimte krijgen van de raad, doen wat ze willen. Maar ik denk dat ze terughoudend zullen zijn om besluiten over grote investeringen te nemen, omdat er straks een nieuw college komt. Tegelijkertijd heeft dit college een meerderheid in de gemeenteraad, dus kunnen ze het risico nemen.'

Wereld draait door

Bovendien draait de wereld in Den Haag gewoon door, zegt Castenmiller, ook zonder nieuw college. 'Het huisvuil wordt opgehaald, er worden subsidies verleend, er worden paspoorten afgegeven, dus de stad functioneert gewoon nog. Dat geeft ook wel te denken over hoe belangrijk het college van burgemeester en wethouders is', voegt hij daar met een knipoog aan toe.
Martin Wörsdörfer van de strandtentexploitanten vindt hoe dan ook dat Den Haag er niet best opstaat met al het getreuzel. 'Den Haag en Putten -of all places- zijn de enige twee gemeenten waar nog geen college is. Dat willen we toch niet hebben?'
D66, VVD, GroenLinks, PvdA en CDA voeren nu een dikke drie maanden onderhandelingen. Twee eerdere formatiepogingen mislukten. Reden was steeds dat partijen niet met of juist niet zonder elkaar in een coalitie wilden. Daarom viel ook de grootste partij in de stad, Hart voor Den Haag, buiten de boot. Te veel partijen willen niet samen met de partij van Richard de Mos zolang het corruptieonderzoek naar de oud-wethouders De Mos en Guernaoui nog loopt.