Den Haag, komt er nog wat van? De stad wacht al maanden op een akkoord

Piet Hein Donner
Piet Hein Donner © ANP
DEN HAAG - Het schiet niet op in Den Haag. Het lukt de onderhandelaars van D66, VVD, GroenLinks, CDA en PvdA maar niet om een nieuw coalitieakkoord te sluiten. De derde stad van het land heeft daarom de twijfelachtige eer de laatste gemeente te zijn zonder een nieuw college van burgemeester en wethouders. Waar zijn ze toch mee bezig in Den Haag?

Waarom duren de onderhandelingen zo lang?

Geld is de belangrijkste reden. Of beter gezegd, het gebrek daaraan. Den Haag staat er, net als veel andere gemeenten in het land, financieel slecht voor. Gemeenten roepen al jaren dat ze te weinig geld van het Rijk krijgen voor de taken die ze moeten uitvoeren, waardoor het steeds lastiger wordt om de begroting sluitend te krijgen. Dat geldt ook voor Den Haag.
De vijf partijen moeten hierdoor lastige keuzes maken over het verhogen van belastingen en het doorvoeren van bezuinigingen. De onderhandelingen staan dus in het teken van het verdelen van de pijn.
Daarnaast zijn de vijf partijen, die ook de huidige coalitie vormen, pas twee maanden na de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart daadwerkelijk begonnen met onderhandelen. De eerste weken zijn verloren gegaan aan de vraag wie wel en wie niet met elkaar wilden praten.

Den Haag is toch niet de enige gemeente met financiële problemen?

Nee, zeker niet. Vrijwel alle gemeenten kampen met deze problemen. Maar in Den Haag zitten aan de onderhandelingstafel vijf partijen die inhoudelijk veel van elkaar verschillen. Zo zeiden GroenLinks, PvdA en D66 eerder al de financiële problemen te willen oplossen door het verhogen van de belastingen. VVD en CDA zijn daar tegen en zullen sneller voor bezuinigingen kiezen.
Het stadhuis van Den Haag
Het stadhuis van Den Haag © John van der Tol
De grote politieke verschillen tussen de partijen werden de afgelopen jaren nog afgekocht met geld, onder meer uit de opbrengst van de verkoop van energiebedrijf Eneco. Maar de bodem van de pot geld is inmiddels in zicht en ook de financiële reserves raken op. Nu zullen alle partijen een beetje door de pomp moeten, maar geen enkele wil de grootste meloen doorslikken.

Deze vijf partijen zaten de afgelopen jaren ook al samen in het college, waarom is het dan toch zo moeilijk?

Dat heeft meerdere oorzaken. Ten eerste doet de grootste partij van de stad, Hart voor Den Haag, niet mee. De reden daarvoor is dat te veel partijen niet met de partij van Richard de Mos in een coalitie willen zitten zolang het corruptieonderzoek naar de oud-wethouders De Mos en Rachid Guernaoui nog niet is afgerond. Dat onderzoek loopt inmiddels al bijna drie jaar en het is nog altijd niet tot een behandeling gekomen.
Een college zonder de grootste partij is niet vanzelfsprekend en doet volgens sommige kiezers geen recht aan de verkiezingsuitslag. Bovendien zorgt het voor ongemak bij een nieuwe coalitie, omdat Hart voor Den Haag in de oppositie een machtsblok van betekenis is. Een partij als de VVD zal mede daarom niet makkelijk willen inleveren bij de onderhandelingen.
De Haagse (kandidaat-)wethouders bij de presentatie van het nieuwe coalitieakkoord in 2019.
De Haagse (kandidaat-)wethouders bij de presentatie van het nieuwe coalitieakkoord in 2019. © Omroep West
Er moest dus middenin een collegeperiode opnieuw onderhandeld worden, waarbij de VVD noodgedwongen naar links moest opschuiven en daar heeft de partij zich niet optimaal bij gevoeld. GroenLinks daarentegen voelde zich in de coalitie met De Mos niet senang en bloeide op in de wat linksere nieuwe coalitie. Al met al hebben zowel VVD als GroenLinks lessen getrokken uit de vorige collegeperiode. Ze willen zich dus de kaas niet te makkelijk van hun brood laten eten.
Ook klinkt op het stadhuis al langer het gerucht - dat weliswaar door de hoofdrolspelers zelf wordt ontkend - dat de huidige wethouders en onderhandelaars Anne Mulder (VVD) en Martijn Balster (PvdA) de afgelopen jaren flinke ruzies met elkaar gehad zouden hebben. Die ruzies zouden zijn weerslag hebben op de onderhandelingen en volgens bronnen zouden er zelfs vorige week nog spanningen zijn geweest tussen de twee, waardoor de formatie onder druk kwam te staan.

Hoelang duurt het nog?

Dat is lastig te voorspellen, maar het is niet binnen een paar dagen geregeld. Er wordt gehoopt dat de partijen vóór de raadsvergadering op donderdag 8 september een akkoord hebben, maar dat is allerminst zeker. Het laatste teken van leven kwam op 8 juli. Toen zeiden de onderhandelaars dat er 'goede vooruitgang is geboekt' in de onderhandelingen. Daarna is het werk in de vakantie doorgegaan, maar minder intensief. Nu zouden er conceptteksten voor in het akkoord bij de fracties liggen, waarna de onderhandelaars met de feedback van de achterbannen weer verder gaan.

Moet de gemeente ondertussen ook geen begroting maken?

Ja. Dat wel. Die wordt meestal na de zomer gepresenteerd. Vaak in september. De bedoeling van wethouder Anne Mulder (VVD, financien) was om de begroting dit jaar op 13 september aan de raad te sturen. Maar nu er nog geen nieuwe coalitie zit, zijn er dus ook nog geen nieuwe plannen om in die te verwerken. Gevolg is nu dat er een 'technische begroting' komt. Een sober stuk zonder nieuwe voorstellen. Dat terwijl de stad wel voor grote uitdagingen staat.

Is het erg dat het zo lang duurt?

Er is geen wettelijke termijn waarbinnen de onderhandelingen afgerond zouden moeten zijn. Dus wettelijk gezien kan het. Het college bestuurt ook gewoon door en is niet demissionair, zoals een kabinet dat na verkiezingen alleen belangrijke zaken afhandelt. In theorie kan het college nieuwe plannen maken, zei politicoloog Peter Castenmiller eerder tegen Omroep West: 'De nieuw gekozen gemeenteraad is eindverantwoordelijk en die moet nieuw beleid goed- of afkeuren. De wethouders kunnen dus, als ze de ruimte krijgen van de raad, doen wat ze willen', zei hij.
De stad en de gemeenteraad beginnen inmiddels wel ongeduldig te worden. Richard de Mos van Hart voor Den Haag wil opheldering van CDA-prominent Piet Hein Donner, die de onderhandelingen voorzit, en de onderhandelende partijen over het uitblijven van een nieuw akkoord. 'We hebben als de wiedeweerga een daadkrachtig stadsbestuur nodig en de daarbij behorende financiële middelen om eensgezind de stad uit het moeras der middelmatigheid te trekken', stelt hij. De Mos wil voor de eerstvolgende raadsvergadering op donderdag 8 september duidelijkheid.
Ook Martin Wörsdörfer, voorzitter van de Vereniging van Strandexploitanten Scheveningen, vindt het erg dat er nog geen witte rook is. 'De stad zit te wachten op politieke besluiten en die komen nu niet', zei hij tegen Omroep West. 'Dat is niet best, dat is geen reclame.'