Opluchting, maar ook twijfel na plannen kabinet: 'Een goede eerste stap'

21 september 2022, 08:00 • 5 minuten leestijd

Minister Sigrid Kaag (Financien) in gesprek op Prinsjesdag met Tweede Kamerlid Jan Paternotte © ANP

DEN HAAG - De troonrede en het aangekondigde pakket maatregelen leveren wisselende reacties op. Zo zijn heel wat mensen opgelucht dat er wordt ingegrepen om de energierekening betaalbaar te houden, maar verschillende vakbonden hebben ook hun zorgen. De gemeente Den Haag noemt het 'goed' dat er maatregelen worden genomen. 'Het pakket dat er nu ligt, van circa 18 miljard, extra energietoeslag, lagere belastingen en een hoger minimumloon is een goede eerste stap', zegt een woordvoerder van de gemeente.

Vanaf 1 januari 2023 gaat een 'prijsplafond' gelden voor gas en elektriciteit. Op die manier wil het kabinet verlichting voor de energierekening brengen nu de inflatie hoog is en steeds meer mensen in de problemen dreigen te komen. Verder komt er een noodfonds om te voorkomen dat huishoudens met een betalingsachterstand grote schulden opbouwen. Het prijsplafond gaat ook gelden voor ondernemers die recht hebben op belastingvermindering in de energiebelasting. Het kabinet werkt nog aan een pakket voor het midden- en kleinbedrijf.

'Een goed plan om Nederland de winter door te helpen', zegt een man op een terrasje op de Beestenmarkt in Delft. 'Mijn rekening is ook verdubbeld. Dat we teruggaan naar de prijzen van voor de oorlog in Oekraïne, gaat zeker schelen.' Een dame die langsloopt met een kinderwagen vertelt dat ze volgende maand hoort wat haar nieuwe termijnbedrag zal zijn. 'Ik hou mijn hart vast. We doen al heel zuinig. De kachel gaat pas in november aan. De vaatwasser gebruik ik niet meer. Deze maatregelen zullen helpen, maar niet genoeg.'

'Ik heb net een nieuwbouwhuis gekocht, met een warmtepomp en zonnepanelen', zegt een jonge Delftenaar. 'Wij hebben dus helemaal geen last van de stijgende energieprijzen.' Zijn vriend zit er minder warmpjes bij. 'Ik woon juist in een oud huis. Mijn tarief is verdriedubbeld. Dus ik ben heel blij dat de regering nu met maatregelen komt.'

Die blijdschap is er ook bij de gemeente Den Haag. De maatregelen waren volgens de gemeente ook broodnodig, omdat de financiën van de gemeenten al onder druk staan en de problemen steeds groter worden. Den Haag vindt het maatregelenpakket een goede eerste stap.

De troonrede wordt voorgedragen door de koning © ANP

Het stadsbestuur vraagt wel voor de langere termijn om meer financiële zekerheden. 'Alleen op die manier kan het zijn taken in de toekomst op een fatsoenlijke manier uitvoeren. Het instellen van een prijsplafond op energie geeft alvast financiële verlichting voor veel huishoudens voor de komende winter. Wel maken we ons nog zorgen om de energierekening van mkb-bedrijven zoals bakkers, culturele instellingen en sportverenigingen.'

Het kabinet is onder meer van plan het minimumloon volgend jaar met tien procent te verhogen. Ook de daaraan gekoppelde uitkeringen en de AOW stijgen met dat percentage. Voor de kwetsbaarste huishoudens komt er een energietoeslag. De zorg- en huurtoeslag, het kindgebonden budget en de arbeidskorting worden verhoogd en de eerste schijf in de inkomstenbelasting gaat omlaag. Dat wordt deels gedekt door een hogere belasting op winst en vermogen.

Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) concludeert na de miljoenennota dat huishoudens het in 2023 minder zwaar krijgen. Volgens het Nibud zorgt vooral het plafond op de energieprijs ervoor dat huishoudens weer grip op hun uitgaven kunnen krijgen en betalingsachterstanden in kunnen lopen.

'Grote groepen zitten op dit moment structureel klem en het is fijn dat nu de ergste paniek over de hoge energierekening eraf is, omdat de prijs wordt gedempt', zegt Nibud-directeur Arjan Vliegenthart. 'Belangrijk is dat huishoudens door het plafond meer ademruimte krijgen.' Hoewel het Nibud verwacht dat het volgend jaar financieel iets makkelijker wordt, krijgen huishoudens het advies voorzichtig te zijn met het uitgeven van geld.

De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) heeft 'gemengde gevoelens' over de kabinetsplannen voor het onderwijs. De organisatie mist 'structurele investeringen' in studenten. Zo noemt de bond de tijdelijke verhoging van de teruggekeerde basisbeurs voor uitwonende studenten volgend studiejaar 'een positieve ontwikkeling', maar stelt hij dat studenten eigenlijk sowieso een hogere basisbeurs nodig hebben om schuldenvrij te kunnen afstuderen.

Vakbond FNV vindt dat het kabinet 'een historisch pakket aan pleisters plakt' met de plannen voor 2023. Er ligt dan wel een groot pakket op tafel, maar er wordt volgens de grootste vakbond van het land niets gedaan om de 'fundamentele oorzaken van de scheefgroei in de samenleving aan te pakken'.

Het kabinet laat het begrotingstekort tijdelijk oplopen om alle extra investeringen te betalen.
Een prijsplafond voor een bepaald gebruik zal de energierekening voor een gemiddeld huishouden zo'n 190 euro per maand omlaag kunnen brengen.
De maximale tarieven voor gas en elektriciteit gaan ook gelden voor een deel van de middelgrote en kleine ondernemingen. Daarnaast wordt gewerkt aan ondersteuning van grootverbruikers, bijvoorbeeld bakkers en glastuinders.
In 2023 wordt naar verwachting 103 miljard euro uitgegeven aan de gezondheidszorg, een stijging van zes miljard euro vergeleken met dit jaar. Het zorggeld wordt voor een groot deel opgehoest door burgers, via premies en belastingen. De zorgpremie gaat ongeveer tien euro per maand omhoog, maar de zorgtoeslag voor lagere inkomens stijgt ook.
Ongeveer een half miljoen huishoudens met een laag inkomen die een corporatiewoning huren, krijgen vanaf juli 2023 een huurverlaging van gemiddeld 57 euro per maand. Deze huurverlaging is een jaar vervroegd.
Ongeveer 35 miljoen euro wordt gereserveerd voor studenten die in de knel komen door stijgende energieprijzen. Deze groep kan rekenen op 165 euro meer per maand.
Jaarlijks gaat 350 miljoen euro extra naar het middelbaar beroepsonderwijs, 150 miljoen euro meer dan eerder was aangekondigd.
Buitenlandse Zaken trekt de komende jaren tientallen miljoenen extra uit voor ambassades en het mensenrechtenbeleid.
Er wordt volgend jaar 145 miljoen euro extra gereserveerd voor leefbaarder opvang van vluchtelingen in hun regio van herkomst.
De helft van het budget voor onderhoud aan infrastructuur, in totaal zo'n vier miljard euro, gaat naar de spoorwegen. De rest gaat naar wegen (1 miljard euro), vaarwegen (500 miljoen euro) en waterbeheer (500 miljoen euro).