Nucleaire dreiging: moeten we jodiumtabletten gaan inslaan?

Op die laatste vraag is de website van de Rijksoverheid duidelijk. 'Het heeft geen nut om een jodiumtablet in te nemen. Een stad als Kiev of de kerncentrale van Zaporizja liggen ongeveer 2000 kilometer van Amsterdam vandaan. Deze afstand is relatief groot voor de stralingsdeeltjes. Als de wind radioactieve jodiumdeeltjes richting Nederland meevoert, dan zijn de hoeveelheden straling die je in kunt ademen te laag om er ziek van te worden.'

Aan het begin van de oorlog met Oekraïne steeg de vraag naar jodiumtabletten bij apothekers en drogisten. Geen onlogische vraag, want als er sprake is van een ongeluk met een kerncentrale of reactor of van een nucleaire aanval, komen er radioactieve stoffen vrij, zoals radioactief jodium. Bij inademing wordt dat radioactieve jodium opgenomen in de schildklier en dat kan leiden tot schildklierkanker. De jodiumpillen zorgen ervoor dat de schildklier verzadigd raakt en het radioactieve jodium dus niet kan worden opgenomen. Voor radioactieve deeltjes anders dan jodium bieden de tabletten geen bescherming.

Baby's, kinderen en volwassenen tot 40 jaar lopen het grootste risico op schildklierkanker door radioactief jodium. Bij oudere mensen bestaat er niet of nauwelijks een risico. Deze leeftijdsgroep heeft juist meer kans op bijwerkingen door de jodiumpillen.

De Rijksoverheid verstuurt regelmatig nieuwe jodiumpillen aan zo'n 1,2 miljoen mensen die in de buurt van een kernreactor of kerncentrale wonen. De nieuwste pillen hebben een houdbaarheidsdatum van tien jaar. Ook in Delft zijn eerder pillen uitgedeeld, omdat de stad binnen een straal van 100 kilometer van de reactoren van Doel en Borssele ligt.

Mocht het zover komen dat uit een kernreactor of kerncentrale in Nederland radioactieve stoffen vrijkomen, waaronder radioactief jodium, dan geeft de overheid een seintje als de jodiumpillen moeten worden geslikt. Dat gebeurt dan via een NL-alert en door meldingen via een calamiteitenzender zoals Omroep West. Het innemen van de pillen heeft namelijk alleen zin als dat op het juiste moment gebeurt.

Mochten in Oekraïne kernwapens worden ingezet, dan zal dat nauwelijks gevolgen hebben voor Nederland. 'Straling kun je zien als deeltjes die zich via een wolk verplaatsen', legt Ronald Kooren van het RIVM uit. 'Tegen de tijd dat de wolk hier is, zijn de deeltjes dermate verdund dat het geen gevaar oplevert.' Op zo'n 150 locaties in Nederland wordt eventuele straling gedetecteerd. In Bilthoven staat verfijnde apparatuur waarmee zelfs de kleinste hoeveelheid radioactiviteit in de lucht aangetoond kan worden. 'Die apparatuur is overigens zo nauwkeurig, dat de kernramp in 2011 in Fukushima ook in Nederland werd gemeten.'

De grote vraag naar jodiumtabletten bij apotheken en drogisterijen is inmiddels weer voorbij. Ook komen er bij apothekers nauwelijks nog vragen over het slikken ervan binnen.