Poolse Monika vertelt in boek over misstanden arbeidsmigranten: 'Verschrikkelijke dingen gezien'
12 oktober 2022, 08:00 • 4 minuten leestijd
WESTLAND - Onderbetaling, uitbuiting en mishandeling. Ontslagpapieren tekenen onder dwang. Kamers waar kakkerlakken rondlopen en tien arbeidsmigranten op een kluitje leven. De Poolse Monika Zmuda-Trzebiatowska ziet dit soort schrijnende situaties jarenlang voor haar ogen gebeuren. 'Mensen worden als dieren behandeld', vertelt ze. Haar mond opentrekken durfde ze al die tijd niet. Tot nu. Haar hele verhaal - en van nog vier arbeidsmigranten - is te lezen in het boek 'Arbeidsmigranten in Nederland'.
'Dit was mijn eerste werkplek', zegt Monika terwijl ze een voor een kas in 's-Gravenzande staat. Hier begint haar leven in Nederland, twintig jaar geleden. 'Ik kwam hier als arbeidsmigrant naartoe, in de hoop om meer geld te verdienen', blikt ze terug. 'Met die gedachte verlaat elke arbeidsmigrant z'n thuisland. Het is de belofte van het uitzendbureau dat we hier een beter leven kunnen opbouwen.'
Boek over misstanden onder arbeidsmigranten
Het werk in de kassen blijkt niks voor Monika te zijn. Ze volgt een cursus Nederlands en daarna is er veel werk voor haar in de uitzendbranche weggelegd. Als relatiebeheerder kan ze perfect tolken tussen arbeidsmigranten en de werkgevers in Nederland. 'Maar al snel kom ik er ook achter hoe we hier in Nederland met arbeidsmigranten omgaan.'
Bijna dagelijks krijgt het FNV berichten van misstanden bij arbeidsmigranten. Deze schokkende verhalen staan nu in het boek 'Arbeidsmigranten in Nederland', geschreven door Hassnae Bouazza. 'Ik hoop dat het bij mensen na dit boek gaat doordringen dat die tomaat die op je bord ligt mogelijk gemaakt wordt door mensen, die vaak leven in slechte omstandigheden', aldus de schrijfster.
'Die is mooi en snel, die mag blijven. Die is te traag, weg ermee.' Het is één van Monika's eerste herinneringen als ze denkt aan de behandeling van arbeidsmigranten. 'Als receptioniste bij één van de uitzendbureaus, hoorde ik hoe er over hen werd gesproken. Alsof het dieren zijn. Ze werden gekeurd alsof ze op een veemarkt stonden. Wie weg werd gestuurd, kreeg niks betaald, ook niet voor de paar uur die ze hadden gewerkt.'
Monika ziet ook hoe dagelijks meer mensen naar een kas of inpakbedrijf gestuurd worden dan nodig is. 'In verband met mogelijke uitval van eigen personeel', legt ze uit. 'Ter plekke wordt pas gekeken wie er nodig is en wie overblijft, kan onverrichter zake terug. Voor mensen, die 's ochtends om 4.00 uur ergens worden opgepikt, is dat een enorme teleurstelling. Want geen werk, betekent ook geen geld.'
'Ook goede uitzendbureaus'
Monika heeft niet alleen maar slechte ervaringen. 'Er zijn ook goede uitzendbureaus.' Eén daarvan is uitzendbureau Tradiro. 'Het is in en in triest dat het nog steeds gebeurd', aldus Robin Taal. 'Eén van de redenen is dat goede certificering nog steeds ontbreekt. Daardoor kunnen malefide uitzendbureaus hun gang blijven gaan.'
Ook wat betreft huisvesting ziet Monika de meest schrijnende situaties voorbij komen. 'De arbeidsmigranten wonen niet in huizen. Dat is echt een te groot woord, het gaat niet niet eens om kamers, maar om bedden. De arbeidsmigranten betalen 100 euro per bed per week. Dat is heel rendabel voor de uitzendbureaus, het is een verdienmodel op zich.'
De Poolse benadrukt dat arbeidsmigranten nooit zelf op goed geluk komen. 'Uitzendbureaus lokken veel mensen hierheen met de belofte van een veertigurige werkweek, maar eenmaal hier moeten de arbeidsmigranten echt sprokkelen. Ze slepen er twee, drie, misschien vijf uur per week uit. Ondertussen moeten ze wel die 100 euro per week voor dat bed betalen, dus de schulden stapelen zich op.'
Hardhandig handhaven
Sommige uitzendbureaus waar Monika werkte, hadden een nogal hardhandige manier van handhaven. 'Ze hadden van die potige mannen in dienst, van die bodyguardtypes, die mensen intimideerden. Als je je bijvoorbeeld ziek meldde, kreeg je een bezoekje van hen en werd je zonder pardon op straat gezet. Ik ging een keer mee naar een zwangere vrouw die zich had ziekgemeld. Ze zeiden dat ze moest tekenen voor haar ontslag. Dit was midden in coronatijd en de vrouw wist niet wat ze moest doen.'
'Ik keek haar aan en gebaarde met mijn hoofd dat ze niet moest tekenen. Die twee kerels wilden haar namelijk een document laten ondertekenen waarin zíj ontslag nam. Als je zelf ontslag neemt, vervalt je recht op een uitkering en worden je spullen nog dezelfde dag op straat gezet.'
Minister Karien van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, CDA) is geschokt door het verhaal van Monika en de andere verhalen in 'Arbeidsmigranten in Nederland'. 'In twee jaar tijd - na het rapport van Emile Roemer - zijn er al een aantal zaken in gang gezet, maar met dit boek blijkt inderdaad: het is nog niet voldoende. We komen van ver, en we hebben nog een lange weg te gaan.'
Uiteindelijk heeft Monika twee jaar geleden besloten om de uitzendbranche te verlaten. 'Ik kon het niet meer aanzien.' Waarom ze niet eerder haar mond heeft opengetrokken? 'Ik was zelf ook bang om mijn baan te verliezen. Daarnaast kon ik op deze manier ook nog iets doen voor de uitzendkrachten die zo slecht behandeld worden. Ik heb ze regelmatig stiekem geholpen door een advocaat voor hen te regelen, betere huisvesting te zoeken of hen in te seinen ontslagpapieren niet te tekenen.'
En nu ze gestopt is bij het uitzendbureau, helpt ze nog steeds. 'Ik heb mezelf laten omscholen en werk nu als re-integratiecoach voor het UWV. Ik help arbeidsmigranten met vinden van beter werk en stimuleer hen om de taal te leren. Maar boven alles probeer ik hen bij te brengen dat ze voor zichzelf op moeten komen. Praktijken zoals ik gezien heb, mogen niet meer plaatsvinden.'
