Vies of niet: met je blote handen broodjes beetpakken in de supermarkt

Een welopgevoed persoon gebruikt de tang om een broodje te pakken
Een welopgevoed persoon gebruikt de tang om een broodje te pakken © Omroep West
REGIO - In steeds meer supermarkten rukken ze op: van die plastic bakken waar je zelf bijvoorbeeld een croissantje, kaasbroodje of kaiserbroodje kunt pakken. Handig, want je kunt precies kiezen wat en hoeveel je wilt. Maar je kunt je afvragen hoe schoon en fris dat is. Want hoewel er vaak keurig een tang in de buurt ligt, lappen sommige mensen die sociale conventie aan hun laars. Ze pakken de broodjes met hun blote handen uit het vak. Maar is dat erg? Wat doe je daartegen? En hoe schoon is die tang eigenlijk?
Voor sommige mensen is het echt een gruwel: het idee dat een ander met zijn vingers aan jouw verse broodje heeft gezeten. Ze mijden daarom deze selfservice bakken. 'Ja, sommige mensen zien in hun gedachten meteen de bacteriën van het ene naar het andere broodje springen', zegt Lotte van Dillen. Zij is sociaal psycholoog en hoofddocent aan de Universiteit Leiden.
Of je het wel of niet vies vindt, is dus bij iedereen anders. Net als de keuze of je wel of niet die tang gebruikt. 'Het is altijd een afweging. Heb je haast, ben je afgeleid, druk in je hoofd, dan vergeet je het misschien gewoon. Mensen verklaren gedrag vaak aan de hand van een persoon en het karakter, maar het kan ook aan de omstandigheden liggen.'

Personeel broodafdeling moet 'graaiers' aanspreken

En de 'pakkans' speelt ook een rol. Van Dillen: 'Uit onderzoek blijkt dat mensen zich beter gedragen als anderen meekijken. Maar als iedereen zijn broodje met de hand pakt, ben je weer eerder geneigd het ook te doen. In een supermarkt ben je niet zo makkelijk te identificeren, dan durven mensen. En als je iemand voor jou ziet die ook een broodje met zijn handen pakt, doe je al gauw hetzelfde.'
Voor mensen met smetvrees is dit een gruwel
Voor mensen met smetvrees is dit een gruwel © Omroep West
Bij de Jumbo heeft het personeel de instructie om 'de klant hierop te attenderen' wanneer mensen de tang niet gebruiken, zegt een woordvoerder. En dat geldt ook bij de Lidl, al hebben ze daar een wat meer gesloten systeem. Met een soort hark waarmee je het broodje naar een opening toe moet halen 'Dat ontmoedigt de klanten om zelf met de hand de gewenste producten uit de bak te halen.' Maar: 'Mocht het per abuis toch voorkomen, dan zal de klant hierop worden geattendeerd.'

Betuttelen werkt niet

Beide supermarktketens laten overigens weten dat ze geen klachten krijgen over onverlaten die met hun blote handen aan de broodjes zitten. Maar ze laten hun personeel dus wel mensen aanspreken. Heeft dat zin? 'Dat waag ik te betwijfelen', zegt de sociaal-psychologe. 'Niemand vindt het prettig om op verkeerd gedrag aangesproken te worden.' Ook klanten die andere klanten aanspreken, werkt volgens haar niet.
'Dat roept weerstand op. Dan zeg je eigenlijk tegen iemand dat hij stout is. Dat wordt snel persoonlijk opgevat. Het ligt er ook aan hoe je het zegt, natuurlijk. Als je zegt: mevrouw, weet u dat er een tang ligt? Dat komt anders over dan wanneer je zegt: u mag niet met uw handen een broodje pakken.'

Iedereen opvoeden lukt nooit

De oplossing is volgens haar duidelijke bordjes ('het liefst met een grappige tekst') neerzetten en de tang meer in het zicht leggen. 'Je krijgt dan een vliegwiel-effect. Hoe meer mensen het gaan doen, hoe meer anderen zullen volgen. Maar een honderd procent score krijg je nooit.'
Interessant, die psychologische theorieën. Maar hoe smerig is het nou echt als iemand niet de tang gebruikt? Dat vroegen we aan Rijkelt Beumer. Hij is levensmiddelenmicrobioloog aan de universiteit in Wageningen en weet wel raad met onze vragen.

Vuil overleeft soms zelfs jaren

'Vuil en micro-organismen op de handen worden overgedragen op de broodjes. Dat is afkomstig uit onze omgeving, voornamelijk van alles wat we hebben aangeraakt sinds de laatste keer handenwassen. Op droge oppervlakken, zoals broodjes, overleven ze uren, dagen, maanden of zelfs jaren.'
En is dat dan gevaarlijk? 'Je wordt er niet ziek van. En de meeste micro-organismen zijn niet ziekteverwekkend. De miljarden goede bacteriën op en in ons lichaam beschermen ons tegen ziekteverwekkers. Ernstig letsel, eventueel leidend tot de dood, zullen we niet zien bij het pakken van broodjes met de blote hand. Zeker niet als hierbij alleen het eigen broodje wordt aangeraakt.'

'Schone tang' is helemaal niet zo schoon

En, stelt hij ons gerust: er zijn veel 'viezere' dingen in het leven. 'Pinautomaten, deurknoppen, trapleuningen', somt hij op. Maar er speelt nog iets anders. 'Als je de broodjes met de tang pakt, wordt de tang besmet door meerdere mensen.'
Deze tang kan dankzij de ketting in elk geval niet op de grond vallen, dat scheelt
Deze tang kan dankzij de ketting in elk geval niet op de grond vallen, dat scheelt © Omroep West
'Dan is de tang weer vergelijkbaar met een deurklink. Ook op de tang kunnen micro-organismen niet uitgroeien.' En er is nog een factor. 'Bij de supermarkt waar ik altijd kom, worden te tangen in een gaatje gestoken, en soms valt de tang op de grond. Niet fris, maar ook niet gevaarlijk.' Dat weten ze bij Jumbo blijkbaar ook.

Alles elke dag weer spik en span gemaakt

'In onze hygiënevoorschriften is opgenomen dat ieder product een eigen tang heeft en dat de tangen dagelijks worden schoongemaakt. Meerdere malen per dag wordt door onze medewerkers gecontroleerd of iedere bak inderdaad een eigen tang heeft. Ook de bakken zelf worden dagelijks schoongemaakt.' Kortom, geen enkele reden tot ongerustheid.
Al blijf je altijd mensen houden met smetvrees. Is het dan in elk geval voor hun gemoedsrust misschien toch een idee om die bakken af te schaffen en de producten weer per stuk te verpakken? 'Dat lijkt me uit milieuoogpunt niet haalbaar', zegt Beumer. En dat vinden ze ook bij Jumbo. 'Dit bespaart verpakkingsmateriaal en tijd.' De angstige mensen moeten er dus maar mee leren leven, al is het dan voor de 'goede' zaak. En kwaad kan het dus allemaal niet. 'Maar van mij mag die tang in elk geval blijven, hoor. Dat is misschien toch geruststellend voor sommigen', aldus de microbioloog.