Dertig jaar oude Mandelabrug in Zoetermeer: van 'lelijkste plek' tot 'iconisch ontwerp'
ZOETERMEER - De Nelson Mandelabrug in Zoetermeer wordt ruim 30 jaar na de opening versneld ontmanteld omdat hij op instorten staat. Het blauw-gele bouwwerk over de A12 is een herkenningspunt van de stad, maar de meningen over de brug lopen door de jaren heen nogal uiteen. In 2012 wordt de Mandelabrug nog verkozen tot 'een van de lelijkste plekken van Nederland', terwijl een architectensite het ontwerp 'spraakmakend, iconisch, indrukwekkend' noemt. Al schrijven ze daar wel bij dat je daarvoor 'goed moet kijken'.
Eerst even wat weetjes: de Zoetermeerse Nelson Mandelabrug wordt in de jaren 90 ontworpen en gebouwd voor de tuinbouwtentoonstelling Floriade. Het ontwerp is van Johan Bak, die werkt voor het architectenbureau van de Nederlandse Spoorwegen. De overkapte brug is gemaakt van blauwgekleurd staal en heeft gedeeltelijk gele ramen. Dat is geen verwijzing naar de NS, maar naar de kleuren in het wapen van Zoetermeer. De brug is 180 meter lang, 9 meter hoog en overdekt met een glazen bekapping. Hij is toegankelijk voor fietsers en voetgangers. Tussen het voetpad en het fietspad ligt een kunstwerk van Arnold Hamelberg: een golvende roestvrijstalen band.
De beeldbepalende brug komt er omdat er veel bezoekers worden verwacht voor de Floriade die in 1992 gehouden wordt in Zoetermeer. Aangenomen wordt dat de oude tuibrug, die er sinds 1973 ligt, te smal is voor de drommen mensen die de tuinbouwtentoonstelling zouden gaan bezoeken. Na de Floriade, die een financiële strop van 11 miljoen gulden voor de gemeente opleverde, is de wijk Rokkeveen op dat terrein gebouwd. Tot de dag van vandaag verbindt de brug die wijk met de rest van Zoetermeer, zoals het station en het Stadshart.
De brug zorgt door de jaren heen regelmatig voor ophef. Bijvoorbeeld omdat de liften keer op keer niet werken, wat problemen oplevert voor rolstolgebruikers. Of omdat er tijdens een vorstperiode ijspegels vormen die op de A12 vallen.
Daarnaast blijkt de glazen overkapping moeilijk te onderhouden, want je kan niet zomaar glazenwassers aan het werk zetten boven een snelweg en een spoorlijn. 'In het originele ontwerp had de Mandelabrug glazenwassersladders die men over de brug heen kon verschuiven', vertelt een ambtenaar die verantwoordelijk is voor het onderhoud van de Mandelabrug in 2014. Als dat niet meer mag vanwege ARBO-regels, moeten er stellages aan te pas komen. Het reinigen van de glazen overkapping kost de gemeente Zoetermeer in die tijd daarom meer dan 50.000 euro per keer.
Lelijk en iconisch
In 2012 wordt de Zoetermeerse Mandelabrug uitgeroepen tot een van de drie lelijkste plekken van Nederland. Wat een opmerkelijke tegenreactie krijgt van skateschoenenmerk Vans. Die ontwerpen een hip T-shirt met een foto van de Zoetermeerse brug erop.
Toch zijn er architecten die de brug wel mooi vinden. In 2019 roept 'Architectuurpunt' het bouwwerk uit tot 'Gebouw van de maand' en wordt de brug zelfs 'spraakmakend, iconisch, indrukwekkend' genoemd.
In 2015 worden er plannen gemaakt om de Nelson Mandelabrug af te breken en een nieuwe brug te bouwen. Toenmalig wethouder Rosier noemt de blauw-gele brug en het gebied er omheen 'weinig aantrekkelijk'. Voor de bouw van een nieuwe brug heeft de gemeente het geld niet en daarom wordt er in 2017 groot onderhoud gepleegd aan de brug.
Constructiefouten
Nu, vijf jaar later, blijken er fouten te zitten in de constructie. Door scheuren in de brug dreigt instortingsgevaar. Al sinds 2018 staat de brug onder verscherpt toezicht van ingenieurs, schrijft bouwvakblad Cobouw, die de Mandelabrug als 'gammel' omschrijft. Het gaat volgens Cobouw mis in de verbinding tussen de liggers van de brug en de pilaren waar hij op staat, ofwel: 'de scheurvorming rond de tandconstructies, waarmee de prefabbrugliggers op de pijlers zijn gelegd.'
Cobouw sprak met ingenieurs van kantoren die de brug al jaren in de gaten houden. Ze schrijven: 'Van de zestien tandopleggingen van de brug vertonen er volgens ingenieursbureau Westenberg veertien scheuren wijder dan 0,2 mm. Dat is meer dan de Eurocode toestaat. De liggers zelf zijn er iets beter aan toe, maar ook daar overschrijden zes opleggingen de waarden uit de rekenregels.' Om de brug te redden moet er volgens een ingenieur van een ander kantoor, Westenberg, een extra staalconstructie aangebracht worden 'die de krachten van de tandopleggingen verplaatst naar het hart van de betonnen pijlers. Daarvoor moet wel de kapconstructie verdwijnen, want die zit lelijk in de weg.'
Ondertussen melden op Twitter de eerste mensen zich die nu al heimwee lijken te hebben naar de brug. 'Ben 'm door de jaren heen steeds meer gaan waarderen', schrijft Gerben van Dijk. Waarop een andere Twitteraar terugkaatst met: 'De vraag 'Noem één gebouw in Zoetermeer' wordt in ieder geval een stuk lastiger zonder Mandelabrug.'
