Theaters en musea worstelen met hoge energieprijzen, betalen gemiddeld twee tot vier keer meer

Publiek in het theater
Publiek in het theater © Stadstheater Zoetermeer
REGIO - Temperatuurknop omlaag, verlichting aanpassen, toegangsprijzen omhoog, verduurzamingsplannen maken. De culturele instellingen in onze regio proberen op allerlei manieren de gestegen energiekosten op te vangen. Toch weegt dat niet op tegen de stijging van de energierekening voor veel instellingen stijgt hij met zo'n 200 tot 400 procent. Theaters en musea kijken dan ook reikhalzend uit naar de toegezegde 1,6 miljard euro extra compensatie van de overheid. Zo blijkt uit onderzoek van Omroep West.
Stadstheater Zoetermeer voorziet een verdrievoudiging van de energielasten. Voorheen was dat ruim 88.000 euro per jaar, in 2023 is een bedrag van 265.000 euro begroot. Het baart directeur Hilko Folkeringa grote zorgen: 'Als dit lang duurt en er volgt geen compensatie, zullen wij moeten ingrijpen. Waar wij 2023 hebben betiteld als hersteljaar na corona, wordt het als gevolg van stapeling van crises opnieuw een jaar van oppassen en voorzichtig manoeuvreren.'
Kunstmuseum Den Haag heeft te maken met een verviervoudiging van de energierekening: 'Dit heeft een direct effect op onze begroting, omdat de hoogte van de subsidie niet wordt aangepast. In het uiterste geval zal het museum zijn reserves aanspreken', vertelt een woordvoerder van het kunstmuseum.

Kosten besparen

Museum De Lakenhal in Leiden mag zich nu nog gelukkig prijzen met een langlopend contract, maar dat loopt volgens een woordvoerder volgend jaar al af. Ook zij voorzien problemen en een mogelijk tekort: 'Wij verwachten dat de energie die we in 2023 gefaseerd gaan inkopen in het voordeligste geval twee keer zo duur zal zijn, maar dat kan ook meer zijn.'
Om kosten te besparen heeft het Leidse museum maatregelen getroffen: 'We kijken kritisch per zaal welke mogelijkheden er zijn om temperatuur/klimaatbeheersing iets soepeler te behandelen. Bijvoorbeeld: in de tijdelijke tentoonstellingsruimte is nu een hedendaagse kunsttentoonstelling zonder kwetsbare werken. Door in die zalen het klimaatsysteem aan te passen, besparen we energie', legt het museum uit. In zalen met kwetsbare kunstwerken is dat niet mogelijk. 'Daarvoor moeten musea eerst internationaal nieuwe afspraken durven maken over de klimaatbeheersing en bruikleenvoorwaarden van werken.'

'Bewustwording bij medewerkers'

Ook het Haagse Kunstmuseum verkent de mogelijkheden om de temperatuur in het museum te verlagen: ‘We werken bijvoorbeeld aan bewustwording bij medewerkers, bevorderen we energiezuinig gedrag (bijvoorbeeld lichten uit) en we kijken naar LED-verlichting met sensor, zodat het automatisch uitgaat.’
Het Alphense Theater Castellum is al in een eerder stadium overgegaan tot verduurzaming van het pand. Toch kampt ook directeur Marcel ’t Sas met gestegen kosten: ‘De gemeente heeft ruim geïnvesteerd in verduurzaming middels zonnepanelen, LED-verlichting en we zijn zo goed als van het gas af. Daardoor valt de stijging van de kosten van energie nog mee ten opzichte van veel andere theaters in het land: voor Castellum is de stijging zo'n 250 procent, waar dat voor vele 300 of zelfs 400 procent is.’

Van gas af en alleen maar LED

Ondanks verduurzaming ontkomt ook het Haagse poppodium PAARD niet aan een ruime verdubbeling van de kosten: 'We proberen de kosten te beheersen op de meest praktische manier: alle apparatuur, luchtverversing en verwarming gaan direct uit of lager zodra het kan. Verder is Paard van het gas af, alle verlichting al helemaal LED en heeft het Paardgebouw zelf de hoogst mogelijke A-score qua energieprestatie. Er zijn daarom nog weinig processen waarop wij verder zouden kunnen bezuinigen.'
Museum Prinsenhof kijkt vooral uit naar de verbouwing van het monumentale pand in Delft: 'Het monumentale complex wordt waar mogelijk geïsoleerd, de installatie wordt verduurzaamd en er wordt gebruik gemaakt van duurzame bronnen. Zo wordt het gebouw gasloos en komen er warmtepompen. Dat gaat helpen in het toekomstige energieverbruik.' De definitieve plannen hiervoor worden naar verwachting eind 2023 gepresenteerd.

Compensatie mogelijk niet voldoende

Ondanks dat het Haagse cultuurcomplex Amare, dat vorig jaar open ging, een duurzaam en energiezuinig gebouw is, ervaart ook directeur Jan Zoet de hoge energieprijzen als een probleem. Belangrijker nog is de inflatie: 'Alles wordt duurder, van schoonmaak tot beveiliging, van huur tot inkoop van horeca. De subsidie-indexering blijft achter bij de CPI (consumenten prijs index). En de prijsverhoging kunnen we niet direct doorberekenen in de ticketprijzen omdat die al op de markt zijn. Compensatie is noodzakelijk om niet zwaar in de rode cijfers te komen.'
Er is echter nog veel onduidelijk over de compensatie. En of de 1,6 miljard euro voldoende is voor de (semi-) publieke sector is ook maar de vraag. Folkeringa: ‘Dat kunnen wij nu niet overzien. Evenals vele andere zaken die nu op ons afkomen, dan wel nog na-ijlen als gevolg van de coronacrisis, is dit deels koffiedik kijken. Met de coronacrisis heeft, naast de landelijke overheid, ook de gemeente ons geholpen. Ook binnen Zoetermeer wordt nu nagedacht over eventuele steunmaatregelen. Wellicht dat dit opgeteld voldoende is, wellicht niet. We weten het niet. Maar dat de energiecrisis er flink inhakt, is duidelijk.'

Toegangsprijzen gevoelig onderwerp

En dat terwijl de naweeën van de coronacrisis nog navoelbaar zijn. Veel theaters en musea in de regio zitten qua bezoekersaantallen nog niet op het niveau van voor corona. Dit past in de landelijke trend voor de culturele sector, waar het bezoek met gemiddeld 40 procent achterblijft. Het verhogen van de toegangsprijzen is dan ook een gevoelig onderwerp.
Het Kunstmuseum ziet een structurele verhoging niet zitten: 'Het cultuuraanbod moet juist zo toegankelijk mogelijk blijven voor alle inwoners van de stad, hogere entreeprijzen werpen een nog hogere drempel op', legt een woordvoerder uit. Theater Castellum is ook terughoudend: 'Dat is het allerlaatste waar we aan denken. Zeker gezien de enorme kostenstijging waar iedereen mee te maken heeft. Maar helemaal zullen we er niet aan ontkomen. Ook artiesten moeten eten en hun energierekening betalen.'

Zorgen over gevolgen

Onder het mom 'een theaterbezoek moet toegankelijk blijven voor iedereen', hoopt het Stadstheater Zoetermeer, de hogere kosten zolang als het kan niet door te berekenen aan het publiek. Maar als de crisis aanhoudt, worden pijnlijke keuzes niet uitgesloten: 'Dan moeten we kiezen voor bijvoorbeeld sluiting op bepaalde dagen en daarmee minder aanbod.'
Hoewel iedereen last heeft van de energiecrisis, maken de culturele instellingen zich vooral zorgen over de gevolgen voor de mensen die minder te besteden hebben. Museum De Lakenhal: 'Zij kunnen zich een museum- of theaterbezoek straks niet meer veroorloven.' Maar ook de kunstenaars en zzp-ers zijn de dupe: 'Besparingen leiden namelijk waarschijnlijk tot minder inhuur van zzp-ers en minder opdrachten aan kunstenaars.'

Minder ruimte voor jong talent

Hetzelfde geldt voor de ontwikkeling van jong talent. Theater Castellum: 'Ontwikkeling van jong talent, kansen geven om de eerste stappen richting publiek te zetten; dat kost natuurlijk altijd geld. En ja, juist daaraan is nu gebrek. Maar wij zullen in ieder geval zolang we bestaan, alles doen om juist ook plaatselijk jong talent ruimte te blijven bieden.'
Het PAARD ziet juist dat een groot aantal artiesten van Nederlandse bodem nu succes oogst: 'Goldband, Flemming, Son Mieux, Snelle, Froukje, Blanks, Hang Youth, Prins S. en de Geit. Stuk voor stuk artiesten die zich in de coronaperiode hebben kunnen profileren en nu de zalen uitverkopen. Ook noemenswaardig is dat de elektronische muziekscene, die het tijdens de coronaperiode erg moeilijk had, nu aan een ware inhaalslag bezig is, wat ook weer voor een aanwas van nieuw talent zorgt.'