'Uren achter elkaar niet meer stil', klachten geluidsoverlast Leidse regio fors gestegen

Uit Oegstgeest komen al bijna twee jaar de meeste klachten over geluidsoverlast van vliegtuigen
Uit Oegstgeest komen al bijna twee jaar de meeste klachten over geluidsoverlast van vliegtuigen © ANP
OEGSTGEEST - Het vliegverkeer viel tijdens de coronacrisis in 2020 en 2021 fors terug. In tegenstelling tot het aantal vliegbewegingen bleef het aantal meldingen over vliegtuigoverlast in de Leidse regio fors stijgen. Onderzoeksjournalist Bas Vermond dook in de data om te achterhalen wat er hand is. Deze week een vijfdelige reeks over de overlast van Schiphol in de Leidse regio. In deel 1: koploper aan overlastmeldingen Oegstgeest.
Het is begin november 2019. Verschillende gemeenten uit de Leidse regio schuiven bij Schiphol aan tafel om te praten over de overlast van het vliegverkeer. De gemeenten, die wat verder uit het blikveld van Schiphol liggen, hebben de laatste jaren steeds meer overlast. Aan de orde komen onder andere onnodig laag vliegen, geluidshinder, stikstof, vliegverkeer in de nacht en het baangebruik. Op tafel ligt het pakket 'Minder Hinder Schiphol'. Dit zijn hinderbeperkende maatregelen die Schiphol wil gaan invoeren. De gemeenten willen hier graag invloed op hebben.
In deze reeks over vliegtuigoverlast schrijven wij over de Leidse regio. We maken hierbij gebruik van de regio-indeling van de Omgevingsdienst West-Holland, waar de regio Leiden onder valt. Hiervoor is gekozen omdat de Omgevingsdienst onder andere toezicht houdt op het naleven van geluidregels. Binnen de Leidse regio vallen de gemeenten Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Oegstgeest, Teylingen, Voorschoten en Zoeterwoude.
Het gesprek in 2019 met Schiphol heeft niet tot verandering geleid in Oegstgeest. In december 2020 presenteert de gemeente een eigen actieplan om geluidshinder binnen de gemeente terug te dringen, geluidsoverlast door vliegtuigen is hier een onderdeel van. De gemeente benoemt hierbij ook direct de moeilijkheid om dit terug te brengen.

Oegstgeest buiten gebied Schiphol

In het actieplan staat: 'In het kader van de richtlijn Omgevingslawaai wordt verondersteld dat luchtvaartlawaai niet relevant is voor de inwoners van Oegstgeest.' Met andere woorden, Oegstgeest wordt door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Schiphol buiten het gebied ingeschaald dat veel last zou kunnen hebben van vliegtuiggeluid.
Toch is het maar de vraag of dit zo is. In Oegstgeest staan drie meetpunten om geluidshinder door vliegtuigen in kaart te brengen. Het aantal vliegtuigdecibellen dat wordt geregistreerd is hier al jaren stabiel. Voor 2021 lag het gemiddelde geluid dat een vliegtuig boven de hoofden van de inwoners produceert tussen de 60 en 77 decibel. Maar Oegstgeest lijkt machteloos te staan in de aanpak van vliegtuiggeluid door (tot voor kort) buiten de geluidscontouren van Schiphol gelegen te zijn. Het aantal decibellen wordt op jaarbasis en op een gemiddelde berekend. De pieken in decibellen worden gedempt door rustigere periodes, zodoende voldoet Schiphol jaarlijks aan de richtlijnen voor het maximaal aantal decibel wat mag worden geproduceerd door vliegtuigen.

Oegstgeest Nederlands koploper klachten

Marcel Cobussen, hoogleraar Auditieve Cultuur aan de Universiteit Leiden, doet onderzoek naar de rol van geluid in de hedendaagse samenleving, met name in stedelijke publieke ruimtes. Cobussen plaatst kanttekeningen bij metingen van geluid in decibellen: 'Geluidsbeleving is veelal subjectief. Wat voor de één storend is, is voor de ander ruis op de achtergrond. Decibellen geven aan hoe hard een bepaald geluid is, maar het is te beperkt. Geluiden kunnen ook als storend worden ervaren door hun frequentie, (on)regelmatigheid, of mate waarin men controle heeft over het geluid. Gemeenten moeten de beleving van geluid serieuzer nemen, het is wetenschappelijk bewezen dat geluidshinder kan leiden tot gezondheidsschade.'
Het beeld van waargenomen vliegtuiggeluidshinder in Oegstgeest wordt bevestigd door te kijken naar het aantal klachten. Voor officiële meldingen en klachten is er de Stichting Bewoners Aanspreekpunt Schiphol (BAS). Dit meldpunt maakt rapportages van alle meldingen van geluidsoverlast door vliegtuigen. Hiermee wil het BAS naar eigen zeggen hinder in kaart brengen. De resultaten delen zij met Schiphol, Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL), Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en de Omgevingsraad Schiphol (ORS). Ook geeft de BAS-rapportage input voor het 'Minder hinder-programma' van Schiphol en LVNL.

Meldingen Leidse regio maakt tegengestelde beweging

In de rapportages van het BAS is te zien dat de Leidse regio zeer goed vertegenwoordigd is als het gaat om ingediende klachten klachten over 'cluster Kaagbaan'. Dit is een groot gebied rond Schiphol dat te maken heeft met landingen en starts vanaf de Kaagbaan. Ondanks het fors teruglopend vliegverkeer de afgelopen twee jaar door de vliegrestricties rondom de coronapandemie, maakt het aantal meldingen uit de Leidse regio een tegengestelde beweging naar boven. Het meldpunt BAS maakt elk kwartaal een top 25 van waar de meeste meldingen komen.
Stond Oegstgeest in het laatste kwartaal van 2020 nog op de tweede plaats van het hoogste aantal meldingen, de maanden daarna verwerft de gemeente de koppositie, om deze ook niet meer handen te geven. De postcodes 2341 en 2343 uit Oegstgeest vechten hierbij om de twijfelachtige eer van de nummer 1-positie. De laatste rapportage van het meldpunt BAS loopt tot juli van dit jaar. Het maakt Oegstgeest al 21 maanden koploper overlastmeldingen. Oegstgeest is niet de enige gemeente uit de Leidse regio die in dit toplijstje staat. Begin vorig jaar is maar liefst 76 procent van de top 25 gemeenten waar de meeste meldingen vandaan komen, afkomstig uit de Leidse regio. Gemiddeld zijn 15 gemeenten in de top 25 van meeste klachten.

Inzicht in leed achter vliegtuigoverlast

Niet alleen bij het officiële meldpunt BAS dienen inwoners tegenwoordig klachten in. Vliegherrie.nl is een initiatief van verschillende actiegroepen. De site wil naar eigen zeggen 'inzicht geven in het leed achter de vliegtuigoverlast'. Vanuit de Leidse regio (van Katwijk tot Alphen aan den Rijn) werden sinds de zomer van 2021 bijna 27.000 klachten op de site ingediend. De site heeft naar eigen zeggen slechts een signaleringsfunctie. De top-5 van meeste meldingen komen uit Leiden, Teylingen, Oegstgeest en Kaag en Braassem. Nieuwkoop springt hierbij in het oog qua hoge aantal meldingen. Opstijgende vliegtuigen vanaf de Aalsmeerbaan zijn vooral van invloed op Nieuwkoop.
De start- en landingsbanen van Schiphol
De start- en landingsbanen van Schiphol © Schiphol
Dit is volgens actiegroep SOS Nieuwkoop verklaarbaar. Een woordvoerder laat weten: 'De overlast in Nieuwkoop is op bepaalde plaatsen extreem. Bij gebruik van bepaalde banen komt hier letterlijk elke 2 minuten een vliegtuig over ons huis met tussen de 60 en 80 aan decibel aan geluid. De meeste vliegtuigen zitten op 700 meter. Op heel veel dagen is het uren achter elkaar niet meer stil.'
Meldingen op vliegherrie.nl
Meldingen op vliegherrie.nl © Vliegherrie.nl
Navraag bij de andere gemeenten uit de Leidse regio levert weinig op. Nagenoeg alle gemeenten antwoorden dat zij de geluiden over vliegtuigoverlast wel herkennen, maar een eigen meldpunt waar bezorgde inwoners zich kunnen melden of een aanpak om vliegtuighinder tegen te gaan, hebben zij niet. Alle gemeenten in de Leidse regio verwijzen door naar de Omgevingsdienst West-Holland. Deze omgevingsdienst bewaakt en verbetert naar eigen zeggen de kwaliteit en veiligheid van de leefomgeving in de regio Holland Rijnland. Deze regio beslaat een groter gebied dan alleen de Leidse regio. De Omgevingsdienst West-Holland maakt op basis van geluidsmetingen jaarlijkse rapportages van vliegtuiggeluid in de regio. Dit doen zij in opdracht van een aantal gemeenten.
Het werkgebied van de Omgevingsdienst West-Holland
Het werkgebied van de Omgevingsdienst West-Holland © Omgevingsdienst West-Holland
Hoogleraar Cobussen is kritisch over de opstelling van de gemeenten. 'Gemeenten moeten hier zelf verantwoordelijkheid in nemen. De gemeente is verantwoordelijk voor het welzijn van haar inwoners. Door na te denken over de auditieve inrichting van de openbare ruimte en hoe en waar mensen wonen, kan veel winst worden behaald. De overlast wordt berekend over jaargemiddelden en zegt dus niks over piekbelasting, terwijl dat precies is waar mensen zoveel last van hebben. Dit is een ernstige weeffout in de wetgeving omtrent geluidshinder.'
Gemeenten uit de Leidse regio worstelen ogenschijnlijk met de groeiende geluidsoverlast door vliegtuigen. De diverse data bevestigen dat er daadwerkelijk iets aan de hand is. Het grote manco voor de gemeenten is dat deze regio door Schiphol jarenlang niet erkend is als een gebied dat last zou kunnen hebben van het vliegverkeer. Dit maakt een gemeentelijke aanpak om de geluidshinder terug te dringen nagenoeg onmogelijk. Gemeenten schuiven de verantwoordelijkheid door naar Omgevingsdienst West-Holland. Wat dit betekent voor het terugdringen van vliegtuighinder in de Leidse regio, is te lezen in het tweede deel van deze serie.
Omroep West plaatst tot en met vrijdag een serie verhalen over de geluidsoverlast van Schiphol voor de Leidse regio. Deze reeks is mede mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds.