'Beter laat dan nooit', Den Haag krijgt monument ter herinnering aan Bersiap

24 december 2022, 18:00 • 4 minuten leestijd

Den Haag heeft al het Indisch Monument, daar moet nu een nieuwe herdenkingsplaats voor de Bersiap bijkomen © ANP

DEN HAAG - Het is een van de 'grootste rampen die Nederland ooit is overkomen', vindt de Federatie Indische Nederlanders. De Bersiap. De schattingen lopen sterk uiteen, maar vermoedelijk werden tussen de 5000 en 30.000 Indische Nederlanders vlak na de Tweede Wereldoorlog door Indonesiërs vermoord. 'Heel gek dat hiervoor nog geen monument is', zegt bestuurslid Michaël Lentze, van de federatie. Maar dat gaat als het aan de Haagse gemeenteraad ligt binnenkort veranderen. De raad nam afgelopen week een voorstel aan van Hart voor Den Haag om in 'de Indische hoofdstad' van ons land een monument te plaatsen ter herinnering aan de Bersiap.

De Bersiap is een begrip dat wordt gebruikt voor een zeer gewelddadige periode na het einde van de Japanse bezetting van Indonesië. Veelal jonge Indonesische strijders richtten hun woede op Indische Nederlanders, zowel blanken als mensen met gemengd bloed. Ook bijvoorbeeld Chinezen, andere Europeanen, Molukkers en andere mensen die werden verdacht van samenwerking met het koloniale bestuur werden hiervan het slachtoffer. Ze werden vermoord, gemarteld of verkracht. 'Vrijwel alle Indische Nederlanders hebben hier een relatie mee', zegt Lentze. 'Het is vaak ook de reden dat ze hier zijn.'

Volgens Hart voor Den Haag is het hoog tijd dat er een monument komt dat herinnert aan deze periode, zegt fractieleider Richard de Mos. En dan in Den Haag, de weduwe van Indië, zegt hij. 'Deze periode van moord, marteling en verkrachting, mag niet worden vergeten.'

Zijn voorstel, tijdens de begrotingsbehandeling, leidde tot een pittig debat met burgemeester Jan van Zanen. De burgemeester verklaarde 'dat deze geschiedenis niet vergeten of onderbelicht mag worden'. Maar, voegde Van Zanen daar ook aan toe: 'Er zijn al verschillende monumenten in onze stad en daarbuiten die de herinnering levend houden.'

Ook zou er al een nationaal monument in Roermond zijn waar ook jaarlijks een grote herdenking wordt gehouden. 'We zijn terughoudend in het plaatsen van nieuwe monumenten, omdat die afbreuk kunnen doen aan alle bestaande monumenten.' Ook besteden vele musea aandacht aan historische onderwerpen toegankelijk te maken voor het publiek, zegt Van Zanen. 'Hoe sympathiek ook', er is geen aanleiding voor een nieuw monument.'

Dit leidde tot irritatie bij De Mos, die vindt dat als er geen monument komt, een 'periode wordt uitgegumd'. De fractieleider: 'Ik vind het bijna stuitend. Er is gewoon bijna genocide gepleegd op alles wat niet pro-Indonesisch was. We zouden ons kapot moeten schamen dat we dit niet doen.' Van Zanen: 'Er is geen sprake van uitgummen. Maar een monument? Nee, gaan we niet doen.'

De Mos: 'Als je in een begroting van bijna drie miljard geen twee ton kan vinden voor een monument… Dat is een schoffering van deze Indische Nederlanders.' Van Zanen: ‘Als u vindt dat je waardering voor mensen alleen maar tot uitdrukking kan brengen door het plaatsen van een zoveelste monument, dan zijn wij van verschillende meningen.’

De fractieleider: 'Het is gewoon schaamteloos. Een ander woord kan ik er niet voor vinden.' De burgemeester: 'We moeten niet te makkelijk met monumenten omgaan. Dat is niet zo eenvoudig. En er is verdorie nog aan toe op heel veel andere manieren waardering voor mensen die leed hebben ervaren. En dat hoeft niet per se via een monument.'

Maar de argumenten van de burgemeester overtuigden uiteindelijk lang niet iedereen. Hart voor Den Haag. D66, VVD, PVV en Forum voor Democratie stemden voor het voorstel om tóch een monument op te richten. Die partijen hebben samen met 26 stemmen een meerderheid. Dus moet het monument er nu toch komen. Tot tevredenheid van de Federatie Indische Nederlanders, die zich onder meer inzet voor 'het beschermen én bevorderen van (Indisch) Nederlands historisch én cultureel erfgoed'.

Dat er al een monument is in Roermond is, bestrijdt bestuurslid Lentze. Daar is wel een herdenkingsplek, maar dat is het Nationaal Indië-monument 1945-1962. Dit werd opgericht ter nagedachtenis aan de Nederlandse militairen die in de periode tussen 1945 en 1962 in het voormalig Nederlands-Indië of in Nieuw-Guinea zijn omgekomen. Een totaal andere groep dus, zegt hij.

Daarom is Lentze blij dat er nu in de weduwe van Indië een nieuw monument moet komen. Hoe en waar dan precies, vindt hij van minder belang. Veel mensen die deze periode hebben meegemaakt zijn inmiddels overleden, vertelt Lentze. 'Er zijn nog een paar duizend overlevenden. Maar ook de tweede en derde generatie wil graag een plek om te herdenken. Het is beter laat dan nooit.'

Begin dit jaar ontstond er in Nederland commotie over het gebruik van het begrip Bersiap, naar aanleiding van een tentoonstelling in het Rijksmuseum. Er werden rechtszaken over gevoerd. Sommige mensen zouden de term racistisch en beledigend vinden ten opzichte van Indonesiërs. Maar de rechter oordeelde dat dit niet het geval is. Het gebruik van de term is ook niet strafbaar.