Financiën nieuwbouw Haags cultuurpaleis Amare al vanaf het begin onderwerp van zorg

De concertzaal van Amare
De concertzaal van Amare © Omroep West
DEN HAAG - Voormalig wethouder Marnix Norder van Den Haag had destijds grote twijfels of de culturele instellingen, die gebruik gingen maken van een nieuw cultureel centrum in Den Haag, wel in staat waren om vijftien miljoen euro aan sponsoring voor het gebouw bijeen te krijgen. Volgens hem was het een 'politiek besluit' om dat bedrag te hanteren. Vooral D66 en VVD zouden het 'heel belangrijk' hebben gevonden om dit hoge bedrag te hanteren.
Dat zei Norder maandag tijdens de eerste dag van de verhoren door de enquêtecommissie van de Haagse gemeenteraad die de bouw van cultuurpaleis Amare onderzoekt.
Norder werd daarbij aan de tand gevoeld over de totstandkoming van de eerste versie van het gebouw, toen nog Spuiforum genoemd. Daarvoor was een bedrag van 181 miljoen euro beschikbaar Een fors deel daarvan, vijftien miljoen, zouden de instellingen bijeen moeten krijgen via sponsoring. Dit terwijl een onderzoeksbureau had vastgesteld dat een bedrag van tussen de vijf en twaalf miljoen haalbaar zou moeten zijn.

Geen keiharde afspraken

De voormalige wethouder Marnix Norder (PvdA, stadsontwikkeling) en Marjolein de Jong (D66, cultuur) werden door de commissie uitgebreid ondervraagd over hoe dan in de dekking voor de bouw van Spuiforum een veel hoger bedrag werd opgenomen. Beide oud-wethouders erkenden dat het een fors bedrag was. En dat de gemeente vervolgens ook niet echt goed in de gaten hield of dat wel binnenkwam. Bovendien bleek ook dat er geen keiharde afspraken over waren gemaakt. Het ging om een 'inspanningsverplichting'. Maar volgens Norder kwam dat bedrag in de dekking terecht om vooral de VVD en D66 tegemoet te komen. 'Het was een royaal bedrag dat we van ze gevraagd hebben', erkende De Jong.
Oud-wethouder Norder schetste verder dat, toen eenmaal rond 2006 het idee ontstond om iets nieuws te doen op het Spuiplein, er nooit meer is gedacht om het hele plan compleet af te blazen. Daarvoor waren de toenmalige zalen van het Residentie Orkest en Nederlands Dans Theater in een te slechte staat.

Beperkt budget

Bovendien was ook al vanaf het begin duidelijk, dat ook het Koninklijk Conservatorium (KC) - dat toen nog pal naast de Utrechtsebaan zat - een plek moest krijgen in het nieuwe complex. Ondanks dat dit voor grote financiële uitdagingen zou zorgen. Want een gebouw van een hogere opleiding wordt betaald door het Rijk, en het budget was beperkt. Daardoor zou het Conservatorium ook minder kunnen bijdragen aan de nieuwbouw. Daarnaast leidde dat ook nog eens tot een exploitatietekort van negen ton per jaar.
Voor het toenmalige college van burgemeester en wethouders wogen de voordelen echter zwaarder dan de nadelen. De beide wethouders zagen een gebouw voor zich dat bijvoorbeeld ook overdag meer zou worden gebruikt.

Goede vibe

Het KC was 'essentieel' voor het project, zei De Jong. 'Bij het KC gebeurde van alles. Er was een goede 'vibe' en het was ons idee om de studenten de stad in te halen. De combinatie van een onderwijsinstelling en het gerenommeerde Residentie Orkest en het Koninklijk Conservatorium is uniek. Deze wisselwerking tussen professionals en studenten is nergens te vinden. Dat hadden wij voor ogen en dat is gelukt, vind ik.'
Dat het KC zich echter zorgen maakte over de kosten was al in een vroeg stadium duidelijk, bleek tijdens de verhoren. In 2011 schreef het KC in een brief aan de gemeente dat het de 'stichtingskosten' niet kon opbrengen. 'Tijdens het hele traject was bekend dat het KC hooguit twintig miljoen kon bijdragen. Waarom is dan door het college vastgesteld, dat het KC zelf alles moest betalen?', vroeg de enquêtecommissie aan Marjolein de Jong. 'Dat was de afspraak', reageerde de oud-wethouder. Volgens haar is het college in overleg gegaan met het KC, waarbij er gesproken is om bijvoorbeeld sponsors te zoeken om de financieringsproblemen op te lossen. 'De vraag lag op tafel hoe we dit samen konden oplossen', zei De Jong. Toen is het KC 'in goed overleg' een 'inspanningsverplichting' met de gemeente aangegaan.

Pirouettes draaien

De Jong en Norder vertelden ook dat de onderhandelingen met de gebruikers soms moeizaam verliepen. Vooral met het Nederlands Dans Theater was het moeilijk praten. Daar waren veel wisselingen in de directie. Met als gevolg dat er soms 'pirouettes' werden gedraaid, zei Norder: de ene keer was de top enthousiast, de andere keer niet. 'Het was soms onnavolgbaar.'
Oud-wethouder Marjolein de Jong wordt verhoord door de enquêtecommissie van de Haagse gemeenteraad
Oud-wethouder Marjolein de Jong wordt verhoord door de enquêtecommissie van de Haagse gemeenteraad © Omroep West
Daarnaast leefde in 2012 in het college het idee dat er meer haast moest worden gemaakt. Er werd toen al twee jaar gesproken, maar harde afspraken waren er nog niet. Daarom zou niet langer De Jong het project moeten leiden, maar Norder. Die zou wat 'doortastender' zijn. Volgens de eerste ontstond dat idee 'organisch', maar toen Norder daarover flink werd doorgevraagd, gaf hij toch toe dat er druk op hem werd uitgeoefend door andere collega's in het college. Zelf zat hij daar niet echt op te wachten. 'Ik vond het een soort opoffering.'

Buitengewoon veel moeite

Zeker ook omdat in zijn eigen PvdA veel verzet leefde. Zo zou toenmalig fractievoorzitter Jeltje van Nieuwenhoven er 'buitengewoon veel moeite' mee hebben gehad dat Norder de eerste wethouder Spuiforum werd, vertelde hij. 'Je trekt dit project naar je toe, is dat wel handig?', zou zij hebben gezegd. Toch deed hij het. 'Waarom? Het klinkt misschien hoogdravend. Ik deed het voor de stad. Ik dacht dat iedereen over vijftien jaar zou zeggen: "Wauw, gaaf zeg".'
Eenmaal aan de slag, zei hij nooit meer te hebben getwijfeld. Ondanks dat het financieel een lastige tijd was. De gemeente zelf en het Rijk moesten fors bezuinigen op cultuur. Desondanks werd er een heel nieuw gebouw neergezet. Maar volgens hem ging het om een investering voor de lange termijn.

Niet in angst schieten

Aan het einde van het drie uur durende verhoor, mocht de oud-wethouder zelf ook nog iets zeggen. Hij is tegenwoordig mede-eigenaar van een zeer goedlopend bedrijf dat actief is in de bouwwereld. Zijn advies is om als stad 'niet in de angst te schieten'. Misschien wel mede door de bouw van Amare is Den Haag voorzichtig geworden met grote projecten.
Daardoor is er nu sprake van 'besluiteloosheid'. Amsterdam, Rotterdam en steden in het buitenland kennen dat niet, zegt hij. Daar gaan nu de euro's van de grote investeerders naartoe. Hij hoopt dat Den Haag zich niet langer laat regeren door angst, niet gaat zitten 'simmen'. 'En daardoor wegzakt in de vaart der volkeren.'