Waarom zou ik stemmen tijdens Provinciale Statenverkiezingen?

Het korte antwoord op die laatste vraag is simpel: elke verkiezing is een mogelijkheid om te laten horen wat je belangrijk vindt en wat er de komende vier jaar volgens jou moet gebeuren. Grofweg heb je daarvoor in Nederland drie kansen: bij de Tweede Kamerverkiezingen, de gemeenteraadsverkiezingen en nu dus bij de Provinciale Statenverkiezingen. Op 15 maart bepalen we waar de provincie Zuid-Holland de komende vier jaar werk van zou moeten maken.

Maar deze verkiezingen hebben ook een landelijk tintje: uiteindelijk kiezen alle provincies samen de leden van de Eerste Kamer. Die groep van 75 senatoren keurt onder andere alle nieuwe wetten goed en kan op die manier ook wetten tegenhouden. Dat gebeurde afgelopen oktober bijvoorbeeld bij een wet waarin rechters verplicht zouden worden om voor geweld tegen hulpverleners een gevangenisstraf op te leggen. Een meerderheid van de Eerste Kamer vond dat de menselijke maat daarmee verloren gaat en stemde tegen. Op die manier liet de senaat zijn politieke macht gelden.

Daarmee is het korte antwoord op de vraag waarom je zou moeten stemmen gegeven. Maar als je iets verder kijkt dan zie je dat er meer te kiezen valt dan je misschien had gedacht. Hoe vaak vind je bijvoorbeeld dat er een trein moet rijden tussen Leiden en Utrecht? Is het een goed idee om auto's in de spits te laten wachten voor een open brug om vrachtschepen voorrang te geven? En moeten we een stuk Gnephoekpolder inruilen voor een nieuwe woonwijk, zoals de gemeente Alphen aan den Rijn graag wil?

Het zijn allemaal thema's waar de Provinciale Staten een besluit over nemen. De cruciale vraag bij veel van die beslissingen is waar we de ruimte in onze provincie aan willen besteden. Vind je het belangrijker dat er weidevogels kunnen leven in de polder of moeten er op die plek huizen worden gebouwd? Wil je liever een nieuwe provinciale weg over een stuk boerenland of kies je voor beter openbaar vervoer? Bij dat soort beslissingen maakt iedere stem een verschil.

Dat geldt zeker voor het nieuwe stikstofbeleid waarover de afgelopen jaren veel debat en protest is geweest. Op dit moment ligt er een landelijk plan op tafel waarin staat op welke plekken er minder stikstof uitgestoten zou moeten worden. Wat dat in de praktijk betekent wordt pas na de verkiezingen per provincie bepaald. Uiterlijk op 1 juli 2023 moet de provincie Zuid-Holland vertellen wat het beleid gaat betekenen voor boeren, bedrijven en het verkeer. Daar zal het bij deze verkiezingen dus veel over gaan.

Andere taken van de provincie zijn wat abstracter, maar daardoor zeker niet minder belangrijk. Daaronder vallen bijvoorbeeld het financieel toezicht op gemeenten die in de problemen dreigen te komen, maar ook het samenvoegen van kleinere dorpen tot een grote gemeente. Dat gebeurde na jaren vergaderen in 2015 met de huidige Krimpenerwaard, drie jaar eerder ging een voorgenomen fusie tussen Gouda en Waddinxveen juist niet door. Mocht je dus tegen een fusie zijn, of juist een gemeente willen met meer inwoners, dan is het goed om daar op te letten bij het uitbrengen van je stem.

En dan is er nog die landelijke component aan deze verkiezingen die dit jaar wederom veel aandacht zal krijgen. Op dit moment hebben de partijen die samen een regering vormen in de Tweede Kamer (VVD, D66, CDA en ChristenUnie) samen ruim veertig procent van de zetels in de Eerste kamer. Dat is geen meerderheid en dus moet er bij elke nieuwe wet al worden gezocht naar steun van een grotere oppositiepartij. Die situatie kan na woensdag flink veranderen.

Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen hopen oppositiepartijen JA21 en BBB bijvoorbeeld flink te groeien zodat ze wetgeving over stikstof of de uitkoop van boeren tegen kunnen houden. Ook linkse oppositiepartijen hebben al laten weten de stikstofwetgeving niet zomaar te steunen, daarnaast zoeken ze naar meer invloed op nieuwe asielwetgeving. Met andere woorden: de uitslag van deze komende provinciale verkiezingen zal grote gevolgen hebben voor het beleid van kabinet Rutte IV.

De grote vraag is wie er komen stemmen en wat de opkomst wordt. Bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019 was de opkomst in Zuid-Holland 54,4 procent. Dat was lager dan de opkomst bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen (76,7 procent in Zuid-Holland), maar een stuk hoger dan bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2015 (45,8 procent). Hoe de opkomst dit jaar wordt weten we na woensdag, maar het zou zomaar kunnen dat de stevige discussies over onder meer stikstof en de bouw van huizen bijdragen aan een hogere opkomst.