Politiechef tevreden na dag vol demonstraties: 'We waren scherp en coulant'

Een grote vergaderzaal, schermen vol beelden vanuit hartje binnenstad, de Utrechtsebaan en het Zuiderpark. De meest recente politie-informatie wordt geprojecteerd: zo maakt Paul van Musscher, politiechef van Politie Eenheid Den Haag, zich met een van de commandanten en andere collega's klaar voor wat komen gaat.

Hier worden straks afwegingen gemaakt die grote gevolgen kunnen hebben. Hier wordt beslist over hoe de inzet van de honderden agenten gaat verlopen. Belangrijke keuzes gaan komen, maar het is als op elke werkvloer: 'Doet de koffieautomaat het?' Ja, bakkie doen – rustpunt in een hectisch werkveld op de 9de verdieping van het politieverzamelgebouw aan de rand van Den Haag.

Algemeen commandant Mariëlle van Vulpen heeft de leiding over alle 'knoppen', zoals de verschillende afdelingen die samenwerken worden genoemd. Van Vulpen leidt de Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden, een organisatie die wordt opgetuigd rond grote evenementen en demonstraties.

De knoppen verwijzen naar onderdelen als ordehandhaving, opsporing, ondersteuning en bijvoorbeeld het netwerkteam: agenten die op straat lopen en actief contact maken met de demonstranten. Elk uur komen alle 'knoppen' bijeen in een omvangrijke vergaderzaal omgeven door glazen wanden. Iets tussen ontspanning en opperste concentratie is het beeld dat opdoemt.

'Het gaat tot op heden goed', zegt Paul van Musscher zo'n anderhalf uur voor aanvang van de aangekondigde demonstraties. 'Er is een noodbevel uitgevaardigd door de burgemeester. Dat is bedoeld om een reden te hebben zodat mensen met hun tractor of vrachtwagen verplicht kunnen worden te rijden naar een plek die de politie aanwijst. En dat gaat tot op heden goed.'

De hoogste politiebaas van Den Haag zegt het in de grote entreehal van 'De Yp', waar het een komen en gaan is van collega's. Hoe verder naar 12.00 uur, het moment dat demonstraties van Farmers Defence Force (FDF) en Extinction Rebellion (XR) zullen beginnen, des te stiller het hier wordt. Van Musscher ziet gemotiveerde collega's om zich heen. 'Dit is toch wel een buitengewoon omvangrijke operatie, dan wil je als politie laten zien dat je dit goed kunt.'

Mariëlle van Vulpen had het vroeg op de dag al gezegd. Of zij niet liever regen, wind en sneeuwjacht had gehad als omstandigheden? Minder demonstranten, meer rust? Van Vulpen wil er niks van weten. De politie wil op zo'n dag faciliteren dat alle demonstranten hun stem kunnen laten horen. Dan kunnen er niet genoeg mensen komen.

Je proeft hier, op de negende en alom in De Yp, dat de politie de uitvoerige voorbereidingen gestand wil doen en wil laten blijken dat 'Den Haag' dit prima kan doen verlopen. Iets later zegt Van Musscher het net zo. Hij spreekt van 'wintersportweer' waarin het heerlijk toeven is. De beste omstandigheden voor een mooie demonstratiedag, voor publiek en politie.

Een optreden voor de camera van Omroep West. 'Alles verloopt volgens afspraak', vertelt Van Musscher, een half uur nadat de Utrechtsebaan is geblokkeerd door klimaatdemonstranten. 'Het waterkanon staat klaar, maar is nog niet ingezet. Dat gebeurt pas als er gevaar dreigt voor mensen en dieren.' Op dit moment laat de politie de situatie zoals het nu is. 'Wij komen op die manier ruimschoots tegemoet aan het demonstratierecht', vindt Van Musscher.

In het Zuiderpark is dan net een shovel door een hek gereden. Zo'n 25 voertuigen volgen daarop en rijden het park binnen. De aanhouding die volgt is logisch, zo benoemt Van Musscher. 'De burgemeester heeft heldere grenzen aangegeven, dus als die worden overschreden dan treden wij op.' De politiechef hoort de kritiek aan dat de politie te hard zou optreden, onder meer door waterwerpers al klaar te hebben staan. Van Musscher raakt er niet van de wijs. Alles is onder controle, benadrukt hij, iedereen krijgt alle tijd zijn of haar stem te laten horen. 'De komende uren kan dat, maar er komt wel een einde aan.' Wanneer dat is, daarover hoor je in De Yp dan nog niemand.

De eerste demonstranten druipen af bij de Utrechtsebaan, maar de harde kern is nog niet van plan weg te gaan. In de cockpit van de politie hopen ze dat uiteindelijk iedereen uit eigen beweging vertrekt. Vooralsnog heeft het alles weg van een status quo. In het Zuiderpark is het feestelijk en sfeervol bij de boeren. Op het shovelincident na hier geen onvertogen woord, zo klinkt het.

De regiekamer noteert drie arrestaties rond dit tijdstip: eenmaal wegens het plakken van een beledigende sticker op een van de waterwerpers, eenmaal bij de shovel die een hek in het Zuiderpark kapot reed en een aanhouding van iemand die beenkappen droeg en een bivakmuts op had gedaan. Niet veel later komen daar nieuwe aanhoudingen bij als abseilers van de Utrechtsebaan worden weggedragen. De overlegdriehoek met burgemeester, hoofdofficier en politiechef buigt zich intussen het hoofd over de vraag: hoe is iedereen nog voor het donker weg bij de demonstraties?

De boeren taaien af in het Zuiderpark. In De Yp horen ze demonstranten vanuit het Zuiderpark zeggen dat het een mooie dag is geweest. Voor dit deel is de politieoperatie uitstekend verlopen, zo klinkt het op de negende verdieping. Nabij de Utrechtsebaan is de stemming minder opgewekt, soms al grimmig. De burgemeester heeft besloten dat alle demonstranten hier om 17.00 uur weg moeten zijn – daarna volgt ingrijpen door de politie.

Het Twitterteam sluit aan en stuurt vanuit de wereld in: 'Wij spreken nu actief kwetsbare personen (minderjarigen en mindervaliden) aan om weg te gaan. En ook de andere aanwezigen krijgen de gelegenheid om de #Utrechtsebaan te verlaten. #11 maart.' In het hoofdkwartier moeten ze vaststellen dat lang niet iedereen daaraan gehoor geeft. De zwaailichten op de waterwerpers knipperen, zoals ze dat al uren doen. De politie heeft de bussen klaarstaan voor vervoer van arrestanten. 'Geen dienst' staat erop. In de cockpit weten ze wel beter.

Vijf uur dus. Dat blijkt de in De Yp geformuleerde eindtijd. Een logische keus, zo zeggen ze hier op de negende. Voor het donker wil je dat er een einde aan komt, dat is voor demonstranten en politie het beste, ongevaarlijkst. Een woord als 'vernevelen' valt. Van Musscher zal later opmerken dat wordt gekozen voor de minst heftige manier van optreden om demonstranten weg te krijgen. 'Geen wapenstok, geen zwaar optreden', is het adagium. Maar wel 'vernevelen' dus, jargon dat betekent dat je flink nat wordt als je niet weggaat en nabij een van de waterwerpers blijft staan. Het is uiteindelijk aan de burgemeester om te bepalen of de waterwerper daadwerkelijk wordt ingezet.

Een schatting aan de 'mediaknop' op de negende etage van De Yp leert dat nog zo'n 250 demonstranten van geen wijken willen weten. Terwijl een van de drie waterkanonnen – uit Duitsland geleend, omdat ze hier kapot zijn – terugrijdt om te tanken ('bij volle waterstraalsnelheid kun je er drie minuten mee doen’) behoudt algemeen commandant Mariëlle van Vulpen het overzicht: getrouw blijven de overleggen met alle afdelingen doorgaan.

De politie heeft een groot voordeel: van bovenaf ziet alles er overzichtelijk uit. Met dank aan de drone die in beeld komt als 8741 – PDH Drone 11. Een live verslag van de tientallen demonstranten die op de Utrechtsebaan blijven bivakkeren. 'Er zit nog weinig schot in', hoor je hier. 'Als we in dit tempo moeten doorgaan, wordt het echt nog uren werk.' Maar de versnelling die volgt, de demonstranten die deels zelf weggaan, die helpt.

De drone laat het van bovenaf allemaal uitstekend zien. Uiteindelijk wordt de waterwerper ingezet tegen het laatste groepje demonstranten dat weigert weg te gaan. Honderden demonstranten worden vervolgens aangehouden. Ook worden demonstranten die door het water onderkoeld dreigen te raken, opgevangen in warmtetenten. Daar wordt ook warme kleding uitgedeeld. Politiechef Van Musscher kan niet ontkennen dat dit vermoedelijk het enige land ter wereld is waar dat gebeurt nadat je bent natgespoten.

Het is de teamspirit die je hier op zo'n dag proeft, zegt Van Musscher. Uiteindelijk zijn het een paar mensen die de beslissingen nemen, maar ze komen tot stand dankzij vele radertjes op de werkvloer. 'Natuurlijk vinden wij dit spannend en ook professioneel mooi om mee te maken', zegt de politiebaas.

'Op zo'n dag komen weken voorbereiding bij elkaar. Als je dan ziet hoe we dit met elkaar doen, dan ben ik trots. De demonstranten hebben kunnen doen wat ze wilden, zowel in het Zuiderpark als op de Utrechtsebaan. Ik vind dat we coulant en scherp zijn geweest. Coulant, omdat we de demonstranten vijf uur lang hun gang hebben laten, zelfs zonder dat we formeel waren gekend in hun komst. Scherp, omdat we als politie hebben laten zien dat we een groot optreden als dit prima aankunnen. Waarin we handelen naar de vooraf gegeven kaders, daar zijn we voor, dat kunnen we goed.' En weg is-ie. Op naar een landelijk mediaoptreden, ook dat kan er deze zaterdag nog wel vanaf.