Schadevergoeding, nieuwe verkiezingen en hoger beroep: hoe zit dat na vrijspraak De Mos?

Na de vrijspraak van de oud-wethouders De Mos en Guernaoui is er op sociale media de roep om nieuwe gemeenteraadsverkiezingen te houden. Maar, kan dat?

Die verkiezingen zitten er niet in, legt bijzonder hoogleraar Geerten Boogaard van de Universiteit Leiden uit. 'In de gemeentepolitiek werkt het anders dan in de landelijke politiek. Wanneer daar een kabinet aftreedt, heeft de regering het grondwettelijke recht de Kamer te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Maar een tussentijdse raadsontbinding, gevolgd door tussentijdse raadsverkiezingen gebeurt nooit. Het is ook helemaal niet geregeld wie dan de raad zou kunnen ontbinden: het Rijk? Het college? De gemeenteraad? Dat zou dan de wetgever moeten doen', besluit Boogaard. De wetgever is in dit geval de landelijke politiek.

Volgens de hoogleraar is dit bewust zo geregeld. 'Men zegt wel dat als je niet kan ontbinden, de politieke partijen er wel samen uit moet komen.' In Nederland worden alle gemeenteraden tegelijk gekozen. De enige keer dat er wel tussentijdse raadverkiezingen zijn, is bij gemeentelijke herindelingen. 'En daarbij zie je dan vaak dat de opkomst achterblijft', zegt Boogaard. 'Dat hoor je ook nog weleens als reden om geen tussentijdse raadverkiezingen te houden.'

'Dat kan, sowieso', zegt de bijzonder hoogleraar decentrale overheden resoluut. 'Voor het vormen van gemeentebesturen zijn er nauwelijks regels. De enige plicht is het belang van de stad voorop zetten.' Er kunnen opnieuw gesprekken worden gevoerd, en dan kan er dus een nieuwe coalitie gevormd worden.

Geerten Boogaard, die in de vorming van het huidige stadsbestuur verkenner is geweest, denkt vervolgens hardop na wat in dit geval overwegingen daarbij kunnen zijn: 'Nu weer een half jaar formeren is misschien niet in het belang van de stad. Aan de andere kant: de wonden zijn diep, om die te helen, zou het ook juist goed kunnen zijn om wel te gaan praten.'

'Technisch gezien sloot D66 Hart voor Den Haag uit vanwege de verdenkingen waar De Mos en Guernaoui nu van vrijgesproken zijn. En je zou kunnen zeggen dat ook de kiezers van De Mos daardoor hun ideeën voor de stad niet terugzien in het gemeentebestuur', filosofeert de hoogleraar nog even door. 'Dus wat dat betreft zouden zijn kiezers zich kunnen afvragen of het belang van de stad gediend wordt wanneer je gewoon doorgaat.'

Dan verandert hij van toon en zegt: 'In kroegpraat kan je zeggen dat als je hem nu in de oppositiebanken laat zitten, dat hij dan helemaal los gaat nu hij is vrijgesproken. En hij hield zich al niet in. Ook zo bezien kan je je afvragen of het slim is hem nog een keer de deur te wijzen.'

Daarover lopen de meningen uiteen. 'Het gebeurt niet vaak in Nederland dat er politici worden vervolgd', zegt advocaat Brendan Newitt van het kantoor De Roos & Pen, gespecialiseerd in fraude en fiscaal strafrecht. 'Dus daarom zijn er geen voorbeelden die lijken op de vrijspraak van De Mos.'

Ondanks dat ziet Newitt wel mogelijkheden, naast de vergoeding voor de advocaatkosten die in het strafrecht geregeld is: 'Ze kunnen in een civiele rechtszaak een schadevergoeding eisen voor materiële en immateriële schade. Dat lijkt me niet gek. Ze moesten hun baan als wethouder neerleggen en hebben daardoor salaris misgelopen. Maar ook de slapeloze nachten zijn schade, net als politiek uitgesloten worden. Een goede advocaat in civielrecht kan daar wel een zaak van bouwen.'

Daar denkt advocaat Jan van Vegchel van ABC Legal, gespecialiseerd in recht rond media, privacy en persoonsgegevens anders over. Hij noemt De Mos en Guernaoui 'meer dan normaal gedupeerd'. Maar dat betekent niet meteen dat ze het Openbaar Ministerie (OM) daarvoor aansprakelijk kunnen stellen. 'Het OM moet wel prudent omgaan met de dagvaarding en bijvoorbeeld in de media. Dat zij een verdenking hadden, is een feit en dat is gecommuniceerd. Dat is inherent aan de bevoegdheid van het OM. Daarna volgde er een onderzoek, een rechtszaak en nu dus vrijspraak. Zo werkt het nu eenmaal.'

Alleen de duur van de zaak zou volgens Van Vegchel mogelijk grond kunnen zijn om eventueel een schadeclaim in te dienen tegen de Staat. 'Dat maakt die verdenking bovenmatig schadelijk. Doordat het zo lang geduurd heeft en de aard van de verdenkingen, zijn ze ook lang belemmerd in hun functioneren', stelt de advocaat. Hoogleraar Geerten Boogaard denkt dat een schadevergoeding 'zeker' tot de mogelijkheden behoort. 'Het Nederlandse schadevergoedingsrecht is wel altijd huiverig voor Amerikaanse toestanden met schadevergoedingen. Maar de schade is groot en de schade voor het politieke proces is ook groot.'

Richard de Mos riep na zijn vrijspraak het Openbaar Ministerie (OM) op niet in hoger beroep te gaan en zo 'de gijzeling van de stad Den Haag op te heffen'. Toch overweegt het OM dat wel te doen. Het OM noemt de vrijspraak in de zaak 'teleurstellend'.

Hoogleraar Geerten Boogaard is het niet met het OM eens: 'Ik vind het nou genoeg geweest. Drieënhalf jaar lang heb ook ik tegen mijn omgeving gezegd dat we het OM de ruimte moeten geven om te laten zien of ze een evidente smoking gun hebben gevonden. Nu blijkt die er niet te zijn. Nu moet je de stad Den Haag bevrijden van deze zaak.'