Romana Vrede: 'Vanaf dag één was er verzet tegen de slavernij'

28 juni, 21:00 • 4 minuten leestijd

Romana Vrede © Omroep West

DEN HAAG - Zaterdag houdt koning Willem-Alexander een toespraak tijdens Keti Koti, de viering van de afschaffing van de slavernij. De verwachting is dat hij 150 jaar na de feitelijke afschaffing, in navolging van premier Rutte, excuses zal aanbieden. Maar waarvoor? Actrice Romana Vrede en programmamaker Rehana Ganga van het Het Nationale Theater deden voor de voorstelling 'Tijd Zal Ons Leren' drie jaar lang onderzoek naar dat verleden. Bij het maken van de voorstelling lag de focus niet op de slachtoffers, maar op de verzetsstrijders. Romana Vrede: 'Wat ik belangrijk vind, is de verhalen vertellen van de verzetsstrijders, want dan weet je ook waar je excuses voor maakt.'

Door de verhalen te vertellen van de verzetsstrijders, hoopt Romana Vrede recht te doen aan de geschiedenis: 'De slavernij was vanaf dag één niet alom geaccepteerd. Ook niet hier in Europa. Witte mensen zoals Groen van Prinsterer, Granville Sharp in Londen, de Amerikaanse abolitionist John Brown. Er is nooit een periode geweest dat mensen dachten: dit is de norm. Het begin van het verzet begon bij het begin van de reden tot het verzet. Je gaat in verzet als er iets gebeurt wat je niet wil. Dat is vanaf dag één van de slavernij.'

'Het is belangrijk om de verhalen te vertellen van de verzetsstrijders'

Aan de voorstelling 'Tijd Zal Ons Leren' is, met hulp van wetenschappers, historici en kenners, drie jaar lang onderzoek voorafgegaan. Daarbij ging het vooral om de orale overlevering rondom het slavernijverleden rondom zowel de Indische oceaan als de Afrikaanse en trans-atlantische slavernij. Rehana Ganga: 'Juist omdat het een ander perspectief laat zien die je niet in de geschiedenisboeken terugvindt.'

Om de voorstelling heen heeft Het Nationale Theater een heel programma gebouwd. Zo is er volgens Ganga bijvoorbeeld een avond met Marron-muziek, een avond met Indische muziek en zijn er nieuwe singer-songwriters: 'Slavernij heeft een heel migratieproces voortgebracht. En dat heeft ook hele mooie dingen voortgebracht en die laten we zien.'

Eten speelt daarbij ook een belangrijke rol: 'Eten is één van de rijkdommen die de culturen met zich meebrengen. Het gerecht heriheri, dat op 1 juli geserveerd wordt, staat voor het voedsel dat totslaafgemaakten zelf verbouwden op hun grond. Daarmee konden zij overleven. En op 1 juli, als hier in de Koninklijke Schouwburg de Nationale Herdenking Slavernijverleden op groot scherm is te zien, dan kan tijdens de uitzending, met hulp van Paard en Diligentia, hier heriheri genuttigd worden. En op alle zeven dagen dat 'Tijd Zal Ons Leren' wordt gespeeld, wordt er iets anders geserveerd uit één van de verschillende culturen.'

Ganga onderstreept het belang van dat samen eten: 'We doen dat al heel lang rondom voorstellingen. Het geeft een gevoel van veiligheid omdat je met elkaar samen bent. Het geeft een feestgevoel, een thuisgevoel. Het verbindt en het zorgt voor een dialoog met elkaar. Dan krijg je dat het gekleurd en het wit publiek met elkaar in gesprek raakt over de onderwerpen die spelen.'

Hetzelfde geldt eigenlijk voor het delen van kennis. Door het vertellen van verhalen raken mensen in gesprek. En daar zit de kern van het probleem dat steeds meer mensen afhaken als het gaat over het slavernijverleden: 'Ik wijt dat aan kennistekort, waardoor je niet goed weet dat dit ook jouw geschiedenis is. Het is een gedeeld verleden. Kijk naar het eten op je bord: de aardappels of de kruiden. Neem bijvoorbeeld de nootmuskaat op je spruitjes. Het was er niet geweest zonder het kolonialisme, de slavernij.'

Het kennistekort wijt ze aan het gebrekkige onderwijs. 'Heel lang is daar geen aandacht voor geweest. Daar is een hele inhaalslag voor nodig. Maar ik heb geduld. Een belangrijke rol daarbij is weggelegd voor kennis. Daarbij hebben archieven, onderwijs, musea en theaters een rol in.'

Ganga kijkt niet alleen uit naar deze bijzondere Keti Koti vanwege de toespraak van koning Willem-Alexander, maar juist ook omdat dat slechts een begin is: 'Het is niet alleen deze 1 juli, maar een heel jaar waarin er ruimte is voor het gesprek. Zoals Rutte op 1 december ook toegaf, toen hij excuses aanbood, dat ook hij heeft geleerd dat het anders in elkaar zit dan hij dacht. Dat was een goede start.'

'Ik verwacht van deze 1 juli niet dat alles in één keer is opgelost. Ik verwacht ook niet dat, zolang het onderzoek van het Koningshuis niet is afgerond, je weet waar je nou echt excuses voor aanbiedt. Zolang dat onderzoek niet is afgerond, kan je geen recht doen aan waar excuses voor gemaakt zouden moeten worden. Maar van het hele jaar verwacht ik heel veel van bewustwording, wat we met z'n allen kunnen doen.'