Hoeveel fooi moet je nou geven en aan wie? 'Vroeger droegen we extra laag uitgesneden shirtjes'

Het is altijd weer een moment om even na te denken: geef ik fooi en zo ja, hoeveel dan? Afronden, maar is het niet te veel of misschien juist wel te weinig? Lijk ik nu een krent of denken ze juist dat ik loterij heb gewonnen? Het blijft lastig en officiële regels zijn er niet voor.

'Sommige mensen vinden het geven van fooi in strijd met de menselijke waardigheid', zegt etiquettedeskundige Reinildis van Ditzhuyzen. 'Iemand doet gewoon zijn werk, waarom zou je die extra belonen. Dan ontstaat het beeld dat iemand een zielenpiet is, denken sommige mensen.'

Niet nodig, zegt van Ditzhuyzen. 'De ontvangers zijn altijd blij met iets extra. Elke euro die er bovenop komt, is er eentje.' Toch moet horecapersoneel wel zijn best doen. 'Als het eten niet goed is, je moet eindeloos wachten of de ober heeft geen net uiterlijk… dan geef je gewoon niks.'

En als je wel tevreden bent? 'Als je goede suggesties krijgt van de bediening over wat je kunt eten of drinken, mensen zijn professioneel en welgemeend aardig, niet te opdringerig. Nou ja, dan geef je fooi. Zo'n beetje tien procent.'

Maar je moet ook niet te krenterig zijn, vindt ze. 'Bij een beetje rekening ga je niet afronden op 50 cent ofzo. Als je fooi geeft, doe het wel echt goed. En ook niet als het 18 euro is en je betaalt met een biljet van 20 euro, dan een euro terugvragen.'

Typisch ons land, zegt ze. 'Ja, dat is wel weer echt Nederlands. Zo calvinistisch en zo kneuterig. We hebben het in dit land nog steeds erg goed, dus mensen moeten niet zo zeuren.'

Een tip van mevrouw Van Ditzhuyzen: 'Zorg dat je altijd wat munten bij je draagt. Dan kun je de fooi contant gegeven. Weet je ook zeker dat het niet in de zakken van de baas verdwijnt. Als je gaat pinnen, loop je dat risico.'

De baas mag volgens haar niet meedelen de fooi. 'De baas verdient waarschijnlijk een stuk meer dan de ober. Dus die moet niks krijgen.' Dat vinden ze ook bij de FNV Horecabond. 'Nee, dat vinden wij geen goed idee. Wel is het goed om afspraken te maken over de fooien.'

Nog even terug naar de etiquettedeskundige. Was die fooi niet ooit apart van de rekening? 'In 1988 is het fooienstelsel in de Nederlandse Horeca afgeschaft. De prijzen zijn sindsdien dus altijd inclusief service.'

Bij de vakbond vinden ze dat fooien in elk geval niet nodig moeten zijn om rond te komen. 'Fooi moet echt als een extraatje worden gezien. We zijn pas gestart met een campagne, omdat de cao-onderhandelingen in de horeca er weer aankomen. Er moet echt wel wat geld bij het salaris komen', zegt de woordvoerster van de vakbond tegen Omroep West.

'Sommige werkgevers zeggen wel eens: je verdient misschien niet veel, maar je krijgt toch fooi. Zo werkt het niet. Mensen verlaten nu ook massaal de sector en dat is natuurlijk niet de bedoeling. Zonder medewerkers bestaat er geen horeca.'

Met enige regelmaat krijgt de bond vragen en klachten over de omgang met fooien. 'We worden zeker wel een paar keer per maand gebeld over onjuiste verdeling. Of over ondernemers die kasverschillen verrekenen met de fooi. Dat is zeker niet representatief voor alle bedrijven, maar een enkele keer gaat het wel mis, ja.'

Bij de werkgevers willen ze er maar weinig over kwijt, blijkt als we Koninklijke Horeca Nederland benaderen. 'Fooien gaan in principe buiten de werkgever om. Het zijn beloningen van derden, de gasten, aan de werknemer. Die wordt dan ook geacht fooien zelf via zijn belastingaangifte op te geven', klinkt het formeel.

Cijfers over de hoeveelheid fooi die wordt gegeven, hoe deze wordt verdeeld en of er tegenwoordig nou meer of juist minder fooi wordt gegeven, hebben ze bij KHN niet. Ook de FNV Horecabond weet het niet.

'Het verschilt ook per bedrijf. Tegenwoordig kun je steeds vaker alleen nog maar pinnen. Of er wordt met QR-codes gewerkt om af te rekenen.' Dat was vroeger wel anders, vertelt een man die jarenlang in de horeca werkte in Delft. 'Toen kreeg je eigenlijk altijd wel fooi en dat deelde ik meestal wel netjes met mijn collega's.' Meestal, dus niet altijd?

'Nou ja, ik zal niet ontkennen dat ik ook weleens wat in mijn eigen zak heb gestoken. Als je 50 euro fooi krijgt, dat gebeurde regelmatig… Nou ja, dat is toch lekker.' Volgens hem mag de eigenaar niet delen in de fooi. 'Waarom zou dat moeten? Het is trouwens ook dubieus als de eigenaar degene is die de fooien verdeelt. Dat is lastig hoor. Als het om geld gaat, zijn maar weinig mensen te vertrouwen.'

Een serveerster die vroeger in het centrum van Den Haag werkte, hield er haar eigen methode op na om extra fooi te krijgen. 'Op uitgaansavonden droeg ik net als mijn collega's extra laag uitgesneden truitjes, met een V-hals. We merkten dan echt wel het verschil. Op zo'n avond kregen we echt veel meer, vooral van mannen.'

Daar schaamden zij en haar collega's zich niet voor. 'Nee hoor. We hadden veel meisjes die niet echt achteraan hadden gestaan toen de borsten werden uitgedeeld, zeg maar. Dus het werkte ook gewoon heel goed', zegt ze lachend. 'Maar dat is al wel een tijdje geleden.'

Ze wijst er trouwens op dat werken in het centrum van Den Haag ook nadelen met zich meebrengt. 'Er zitten hier veel organisaties en ministeries. Die doen alles op rekening en dan krijg je dus geen fooi. Dat is wel minder.'

Over Den Haag gesproken, hier zijn natuurlijk ook veel chique kringen te vinden. Zoals het Koningshuis. Stel nou dat je daar wordt uitgenodigd… Etiquettedeskundige van Ditzhuyzen overkwam het.

Ze is resoluut. 'Aan het hof geef je nooit fooi. Dat zijn echt hele duidelijke regels. Ik heb weleens gegeten in paleis Huis ten Bosch. Daar is het dus absoluut not done.' Buiten koninklijke kringen is het volgens haar vooral handelen naar bewind van zaken.'

'Als iemand aardig is en jou een dienst verleent, geef dan wat. Dus ook aan de taxichauffeur of het kamermeisje in een hotel. Als je jezelf laat verwennen, heb het er dan ook voor over degenen die jou een geslaagde tijd bezorgen, iets te geven.'