Geliefd buurthuis verdwijnt door nieuwbouw, experts maken zich zorgen

De Blauwe Tram is de enige wijkvereniging in de wijken Rietvink en 't Lien in Leidschendam. De huidige locatie verdwijnt, wat zorgt voor veel onrust. Marianne bezoekt het buurthuis vaak. Ze vindt het fijn dat ze er naartoe kan lopen. 'Ik ben al jaren alleenstaand en thuis is het vaak stil. In de Blauwe Tram kom ik vaak mensen uit de wijk tegen en is er de mogelijkheid om aan activiteiten mee te doen. Ik doe mee aan bingo en help weleens met creatieve workshops.' Ook Fons is een vaste bezoeker. 'Als dit er niet meer is, zit alles van 65 plus straks achter de geraniums', meent hij.

Fons organiseert ieder jaar bridge-toernooien en zijn vrouw schildert er. 'Er komen hier honderden mensen per week. Veel mensen hier komen met rollators of zijn niet goed ter been. Daarom is het zo belangrijk dat de Blauwe Tram dichtbij is. Je kunt zo'n wijkcentrum niet zomaar verplaatsen.' Marianne heeft er weinig vertrouwen in. 'Ik zou niet weten waar er nog ruimte is voor een buurthuis. Er is woningnood dus waar zou die ruimte vandaan moeten komen?'

Experts zien ook dat buurthuizen moeite hebben met voortbestaan en dat is een groot probleem. 'Publieke plekken waar burgers laagdrempelig kunnen samenkomen, zijn essentieel', zegt Marije van den Berg van Democratie in Uitvoering. Als onderzoeker en adviseur van gemeentes maakte zij zich onder meer hard voor het voortbestaan van buurthuizen in de regio.

'In de politiek wordt vaak gesproken over dat we het samen moeten doen en dat we moeten optreden tegen individualisering. Maar in de praktijk zie je dat de plekken die daarvoor nodig zijn, zoals buurthuizen, steeds meer onder druk komen te staan', zegt ze. Een van de redenen voor het verdwijnen van buurthuizen is de weggevallen subsidie van gemeentes. Ook de stijgende energiekosten maken het voortbestaan uitdagend. Van den Berg meent dat gemeentes buurthuizen meer prioriteit moeten geven. 'In buurthuizen ontstaan gemeenschappen. In een sterke gemeenschap zijn mensen gezonder, minder eenzaam en bloeit de economie op en is tolerantie de norm.'

Ook Thijs van Mierlo van de organisatie Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) maakt zich zorgen over het voortbestaan van buurthuizen. 'Wij merken dat buurthuizen of wijkcentra behoorlijk onder druk staan. De woningbouwopgave is natuurlijk erg belangrijk en dat zorgt bij gemeentes vaak voor andere afwegingen. Wijkcentra zijn meestal geen wettelijk verplichte taak van gemeenten. Daarom krijgen deze niet altijd de voorkeur', legt hij uit.

Daarnaast zien Van den Berg en Van Mierlo dat de marktwaarde van vastgoed vaak leidend wordt, waardoor buurthuizen verdwijnen. 'Met andere woorden: ruimte om te bouwen is schaars en aan een buurthuis verdien je minder dan aan nieuwbouwwoningen.'

Van Mierlo en Van den Berg trekken samen op met een campagne die buurthuizen moet redden. Onder de naam 'Geen Marktwaarde maar Meerwaarde' roepen ze gemeentes op te stoppen met de fixatie op de marktwaarde. Ze hopen dat gemeenten andere keuzes gaan maken.

In Leidschendam-Voorburg bestaan dertien officiële wijken en nog acht actieve wijkverenigingen, waar De Blauwe Tram er één van is. Meestal is de gemeente eigenaar van de locaties van de wijkverenigingen. In het geval van De Blauwe Tram is dat echter WoonInvest.

'Wijkvereniging De Blauwe Tram kan na het wegvallen van de gemeentelijke subsidie de huur niet meer betalen. Zij vergoeden aan ons op dit moment uitsluitend nog de energielasten. Dat is nu drie jaar aan de orde en in die tijd hebben wij in overleg met de wijkvereniging naar alternatieve locaties gekeken. Dat heeft tot op heden nog niet geleid tot een passende oplossing.'

Volgens Maria Munnik, voorzitter van de wijkvereniging, klopt dit niet: 'Wij betalen alle vaste lasten, niet alleen energiekosten en deze betalen we niet aan Wooninvest, maar gewoon zelfstandig aan de leverancier. De vaste lasten bevatten ook alle benodigde verzekeringen, waaronder ook de verplichte glasverzekering van het pand. Maar ook de kosten van het alarmsysteem, telefoon, internet et cetera. Alles bij elkaar al zo'n 20.000 euro per jaar.'

'Verder zijn er op die ene aangeboden locatie na, geen andere locaties besproken met Wooninvest', vervolgt ze. 'Vanaf juli 2020 hebben wij geen huurcontract meer, maar een gebruiksovereenkomst met WoonInvest. Daarbij hadden wij destijds aangegeven het bedrag aan huur te willen blijven betalen aan hen, zonder de aanvulling van de Gemeente. Maar dat hebben zij geweigerd. Om nog even duidelijker te maken waarom we de huur niet kunnen betalen: die is dus 67.000 euro per jaar... kaal. Bizar hoog voor een vereniging.'

Volgens de gemeente en WoonInvest wordt er nog wel gezocht naar een vervangende locatie. De plek die eerder werd voorgesteld (een binnenplaats zonder verwarming en zonder ramen) werd afgewezen. Daarover zegt de gemeente: 'Er is geen verplichting voor de gemeente om te zorgen voor vervangende huisvesting. Wel denkt de gemeente met de wijkverenigingen mee omdat wij de functie erg belangrijk vinden.'

Volgens Van den Berg van Democratie in Uitvoering zijn deze reacties typerend. 'Precies wat we in onze campagne laten zien: de subsidie is voor de huur, niet voor het goede werk, waar die ruimte voorwaardelijk voor is.'

In april verdween de locatie van buurthuis Alles voor Elkaar van het terrein van Schakenbosch in Leidschendam ook al omdat er nieuwe woningen worden gebouwd.

Hans van Ierland begeleidde daar een groep buurtbewoners met een afstand tot de arbeidsmarkt. 'De gemeente beloofde mee te zoeken en te denken naar een alternatief. Maar we hebben helaas nog altijd geen plek gevonden, waardoor onze groep thuis is komen te zitten.'