Van tram tot bus: 'ongekende' prijsstijging openbaar vervoer op komst
DEN HAAG - In heel Nederland, ook in onze regio, wordt reizen met het openbaar vervoer opnieuw duurder. Dit jaar gingen de prijzen met zeven procent omhoog. Volgend jaar zou daar nog eens bijna twaalf procent bij komen. 'Ongekend', zo stellen provincies, gemeenten en vervoerders in een gezamenlijke oproep aan het kabinet. Met Prinsjesdag in aantocht willen ze dat het kabinet ingrijpt om te voorkomen dat het openbaar vervoer onbetaalbaar wordt.
De nieuwe prijsstijgingen komen voort uit een berekening van het DOVA, een samenwerkingsverband tussen alle provincies en vervoersregio's. Zij maken jaarlijks een berekening van de kostenstijgingen in het openbaar vervoer. Uit die berekening blijkt dat de prijzen volgend jaar met bijna twaalf procent omhoog gaan.
Jaap Bierman, algemeen directeur van vervoersmaatschappij HTM, wil dat het kabinet iets doet om de prijsstijging te voorkomen. 'Ik ben bezorgd dat een aantal van onze reizigers het niet meer kan betalen, en gedwongen wordt om de auto te kiezen. Dat willen we precies andersom, zeker in de stedelijke gebieden. Dit helpt niet.'
Volgens Bierman hebben de vervoerders in hoofdlijnen te maken met drie soorten uitgaven: personeel, materieel en energie. Die kosten stijgen volgens hem ook bij HTM hard.
'Daar tegenover hebben we twee inkomsten: kaartjes en subsidie. Als wij willen voorkomen dat we minder gaan rijden, moeten we de prijzen wel iets verhogen om de boeken sluitend te houden. We maken geen winst, dat is niet ons doel. Maar we kunnen verlies ook niet blijven accepteren.'
'Politieke keuze' als het onbetaalbaar wordt
HTM is actief in onder meer de regio's Den Haag, Zoetermeer, Delft, Westland en Leidschendam-Voorburg. Het is slechts één van de vele vervoerders die de prijsstijgingen met lede ogen aanziet en naar andere oplossingen zoekt.
Ook Arriva, dat verantwoordelijk is voor het busvervoer in de regio's Leiden, Bollenstreek, Alphen aan den Rijn en Gouda, ziet die mogelijkheden. Een woordvoerder noemt het een 'politieke keuze' als het openbaar vervoer straks onbetaalbaar wordt voor reizigers.
'Impact is evident'
De vervoerders zijn zelf ook op zoek naar oplossingen, maar hebben de overheid nodig. 'Denk bijvoorbeeld aan het collectief pleidooi vanuit de ov-sector om het negen procent-btw-tarief naar nul procent-btw vast te stellen en/of het verhogen van subsidies vanuit de overheden', zegt de woordvoerder van Arriva.
'Op deze manier zouden de prijsstijgingen afgevlakt kunnen worden.' En dat is nodig want 'dat een prijsstijging impact heeft op reizigers, is evident'. Wat die impact precies gaat zijn, is nu lastig te zeggen. 'Eind dit jaar worden definitief de nieuwe tarieven vastgesteld door onze opdrachtgevers.'
Ook btw van zes naar negen procent
HTM-directeur Bierman vreest in ieder geval dat een verhoging van de prijzen een afstotend effect zal hebben op reizigers, en dan met name de reizigers met de kleinste portemonnee.
'Daarnaast moet je niet vergeten dat ook de btw op de treinkaartjes vorig jaar van zes naar negen procent is gestegen. In de luchtvaart is er niet eens btw op de tickets. Dus ik roep de politiek en het Rijk op om het ov te stimuleren, in plaats van te ontmoedigen.'
Maar Bierman weet ook dat hij niet de enige is die om geld vraagt en dat het kabinet moet nu al hard zoeken naar mogelijke bezuinigingen om te voorkomen dat het begrotingstekort te ver oploopt. 'Ik besef dat het geld maar één keer uitgegeven kan worden én dat er meerdere mensen naar de overheid kijken. Maar je moet begrijpen dat het ov geen doel op zich is, maar een middel om de stad verbonden te houden.'
Daarmee doelt Bierman ook op de enorme bouwopgave waar het kabinet voor staat, met name in de Randstad. 'We willen niet dat al die mensen die daar gaan wonen een auto hebben, dus goed ov is essentieel voor de toekomst.'
Positieve spiraal
De HTM-directeur vindt dat Nederlandse politici eens goed moeten kijken naar hoe onze buurlanden met hun openbaar vervoer omspringen. 'In Duitsland wordt het ov heel actief gestimuleerd, en in Frankrijk wordt een zogeheten 'groen kaartje' bepleit. We krijgen straks verkiezingen. Ik denk dat we een goede kans hebben om het beleid weer de goede kant op te krijgen.'
Gebeurt dat niet, dan moeten de vervoerders op andere manieren aan hun geld komen. 'Dat kan door óf minder kosten te maken, of meer inkomsten te genereren: zo simpel is het', zegt Bierman. Voorbeelden van die kostendrukkende maatregelen zijn bijvoorbeeld het vervallen van haltes, of de inzet van minder bussen en trams. 'Dat wil ik niet. We willen juist een positieve spiraal bereiken: meer comfort, meer reizigers, meer haltes.'
De Haagse wethouder Robert van Asten (D66) onderschrijft de oproep van de vervoerders. 'Om Den Haag bereikbaar en leefbaar te houden, is betaalbaar ov voor iedereen ontzettend belangrijk. Ook om mensen bijvoorbeeld niet te belemmeren in hun werk- of studiekeuze. Sinds corona is het ov helaas alleen maar kariger geworden, daarom is het juist nu tijd om te investeren in het ov.'
Gedeputeerde Frederik Zevenbergen (VVD) vindt dat het zaak is 'om het ov nu te "kickstarten" in plaats van de afgrond in te duwen'. Hij spreekt namens de decentrale overheden van Zuid-Holland - de provincie, gemeenten, waterschappen - en die zijn van mening dat reizigers met de prijsstijging het ov worden uitgejaagd. 'Daarom roepen we de Kamer op via de Miljoenennota middelen vrij te maken om de prijsstijging te dempen.'
