Lotte van Basten Batenburg (VVD) blies coalitie op: 'Grens aan wat je over hebt voor pluche'
30 september, 07:00 • 8 minuten leestijd
DEN HAAG - Fractievoorzitter Lotte van Basten Batenburg (VVD) brak eind juni met haar coalitiegenoten, waarna het Haagse stadhuis in een diepe crisis belandde. Zij en haar VVD-fractie konden het niet verkroppen dat een deel van de coalitie weigerde serieus in gesprek te gaan met de partij van Richard de Mos na zijn vrijspraak. De uitkomst van de actie is niet wat de liberalen ermee beoogden. Zowel de VVD als Hart voor Den Haag is in de oppositie beland en maandag presenteert een nieuwe centrumlinkse coalitie een akkoord. Hoe kijkt Van Basten Batenburg terug op de afgelopen periode? Omroep West sprak met haar.
Op de gang richting de fractiekamer van de VVD hangt een rijtje portretten van VVD-raadsleden. Voormalig wethouders Anne Mulder en Kavita Parbhudayal voeren het rijtje aan. 'Hun foto's zullen we weg moeten halen', verzucht Van Basten Batenburg.
Mulder en Parbhudayal zitten sinds 29 juni thuis. De twee VVD'ers namen ontslag als wethouder direct nadat de VVD-fractievoorzitter de stekker uit de coalitie trok aan het einde van een chaotisch verlopen raadsvergadering. Aan dat debat waren twee maanden vooraf gegaan waarin de spanning in de coalitie steeds verder opliep.
De vrijspraak van Richard de Mos en zeven medeverdachten in de corruptiezaak lag ten grondslag aan die onrust. De Mos eiste na het vonnis een plek op in het college en de VVD wilde dat de coalitie een handreiking zou doen. Maar het lukte de coalitie van D66, VVD, GroenLinks, PvdA en CDA niet om een gezamenlijk antwoord te vinden.
De VVD wilde dat de coalitie serieuze gesprekken zou aangaan met Hart voor Den Haag. Waar moesten die gesprekken over gaan?
'Die zouden moeten gaan over de vraag hoe Hart voor Den Haag zou kunnen en willen aansluiten bij de coalitie. Als dat voorwaarden waren geweest waar wij als coalitie wat mee zouden kunnen, dan ga je de fase in waarin je probeert afspraken te maken. Maar die fase is er nooit gekomen.'
Waarom niet?
'Na de vrijspraak hadden wij op 8 mei als coalitie een eerste gesprek. Toen gingen wij de deur uit met een gedeeld gevoel dat we de gesprekken met Hart voor Den Haag aan wilden gaan. Maar GroenLinks heeft zich een paar dagen later teruggetrokken uit deze afspraak.
Toen stonden we als coalitie voor een probleem en lieten de debatten die volgden, zien dat de coalitie niet op één lijn stond. Dat is jammer, want als we in het eerste debat de uitgestoken hand van De Mos hadden gepakt, dan hadden we in een hele andere situatie gezeten die beter zou zijn voor de stad.'
Een week voordat de coalitie uiteen viel, zei voormalig parlementair verslaggever Ron Fresen dat hij van 'betrouwbare bronnen' had gehoord dat de VVD bereid was om te breken. Was dat een gerucht of een dreigement?
'Er waren op dat moment al twee debatten geweest en oud-minister Bruno Bruins had in de week ervoor geadviseerd om als coalitie gesprekken aan te gaan met Hart voor Den Haag. Wat die avond door de betreffende journalist is gezegd, laat ik aan hem, maar het kwam natuurlijk niet uit het niets.
Het was volgens mij voor de hele stad duidelijk. In alle debatten hadden wij gezegd dat wij vonden dat we niet zomaar door zouden kunnen gaan alsof de vrijspraak niet had plaatsgevonden. Daar moesten we een politiek en democratisch antwoord op geven.'
Bekijk hier wat Van Basten Batenburg zegt over de dreigende breuk:
Lotte van Basten Batenburg (VVD) over de breuk in de Haagse coalitie
De sfeer en verhoudingen veranderden wel, omdat het dreigement van een breuk in de lucht hing.
'Dat vraag ik mij af. Dat wij hier serieus naar keken, was wel duidelijk en dat de coalitie niet op één lijn zat ook. Dat veranderde niet door die ene uitspraak. Het heeft niet geleid tot een andere uitkomst van het debat.'
Denkt u niet dat het voor sommigen voelde als een dreigement?
'Dat wij door wilden met de coalitie was duidelijk, want dat hebben wij vanaf het begin af aan gezegd.'
Was dat wel zo duidelijk, want nu hing ineens de suggestie in de lucht dat de VVD bereid was om de boel op te blazen?
'De VVD vond het moreel niet juist om, na de vrijspraak van de voorman van de grootste partij in de stad, door te gaan alsof er niets was gebeurd. En als je iets echt voelt, tot in het diepste van je botten en je ziel, dan mag het toch wel duidelijk zijn dat je je er niet bij neerlegt als dat niet gebeurt.
Ik weet dat er mensen zijn die zeggen: had je niet nog even door kunnen sukkelen en kunnen kijken of er toch niet wat los zou komen in de zomer. Maar wij wilden twee maanden na de uitspraak ook duidelijkheid geven aan de stad.
Je kan de stad eindeloos aan het lijntje houden, maar dat is niet goed. Ook niet voor de stad. Het was tijd om een beslissing te nemen en we hebben geprobeerd om dat samen met de coalitie te doen.'
Lotte van Basten Batenburg (39) zit sinds maart 2022 in de Haagse gemeenteraad en is fractievoorzitter van de VVD. Ook werkt zij als ambtenaar op het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Daarvoor was zij politiek adviseur van voormalig VVD-minister Cora Nieuwenhuizen. Op het Haagse stadhuis werkte zij ook al eerder. Zo was ze beleidsmedewerker van de VVD-fractie en later bestuursadviseur van het college van burgemeester en wethouders.
In gespreksverslagen die openbaar zijn gemaakt, staat dat uw voormalige coalitiegenoten het gevoel hadden dat de VVD elke toenadering van hun kant afsloeg. De VVD zou hebben aangestuurd op een breuk, zeggen zij.
'Dat herken ik totaal niet en ik vind die uitspraken heel opmerkelijk. Wij hebben in alle debatten steeds hetzelfde verhaal verteld en zijn op hetzelfde standpunt blijven staan.'
U bent wel op uw standpunt blijven staan, maar uw coalitiegenoten zeggen dat zij naar u toe bewogen, maar dat u dat alsmaar niet genoeg vond.
'Dat valt te bezien. Wij hadden als VVD veel sneller en directer gesprekken willen voeren, maar wij legden ons er ook bij neer dat dit niet meteen kon. Wij hebben ons ingezet om met de coalitie een compromis te bereiken en dat betekende het voeren van een vrij licht gesprek met Hart voor Den Haag, maar wel een gesprek dat open kon zijn. Dat was de enige vraag die wij uiteindelijk stelden.
Iedereen heeft in de debatten kunnen zien dat die openheid er totaal niet was. Dus we hadden wel koffie kunnen drinken met De Mos, maar dat was per definitie bij één kopje gebleven.'
Uiteindelijk was uw doel toch om Hart voor Den Haag in de coalitie te krijgen?
'Ons doel was om de gesprekken te voeren en dat had kunnen leiden tot deelname aan de coalitie. Maar als Hart voor Den Haag zich heel onredelijk zou hebben opgesteld, hadden wij echt niet gezegd dat ze er toch bij zouden moeten. Daar ging het niet om.
Het ging om de openheid en het democratisch proces dat in 2022 onmogelijk was, omdat vrijwel alle partijen Hart voor Den Haag uitsloten vanwege de rechtszaak. Dat moest worden hersteld.'
Had u niet meer met open vizier moeten strijden en duidelijk moeten stellen dat de VVD ermee zou stoppen als Hart voor Den Haag niet serieus zou worden genomen?
'U had het net over dreigementen, dit vind ik nou echt een dreigement en daar hou ik helemaal niet van.'
Maar u liet het dreigement in de lucht hangen. U deed wel alsof u bereid was om te breken, maar u zei het steeds niet.
'Ik heb het idee dat we daarover duidelijk zijn geweest in de debatten. We hebben wel gezegd dat we niet vooruit wilden lopen op conclusies, want je moet elkaar ook heel laten. Maar we hebben juist altijd gezegd dat we er met de coalitie uit wilden komen, ook om ruimte te laten voor de coalitiepartners om nog mee te gaan en laagdrempelige gesprekken te starten.
Maar als je zegt: er moet en zal worden onderhandeld, dan zet je de ander het mes op de keel en kan ik mij voorstellen dat iemand zich verraden zou voelen.'
De uitkomst is nu hetzelfde, want de VVD is weg.
'Ik vind het heel spijtig dat het daarop is uitgekomen, omdat andere partijen echt de bereidheid niet hadden om de gesprekken aan te gaan. Daar zullen we mee moeten leven en we hebben daarop de conclusie getrokken zoals we dat hebben gedaan.'
Nu bent u misschien voor uw gevoel de morele winnaar, maar u staat met lege handen. De VVD en Hart voor Den Haag zitten allebei in de oppositie en maandag begint een linkse coalitie. Dat hebben u en uw kiezers toch niet gewild?
'We staan zeker niet met lege handen. We hebben zeven zetels en we gaan vanuit de oppositie eensgezind en strijdvaardig aan de slag om de stad beter te maken.'
Dat had u toch beter gekund vanuit het college?
'Als wij in het college hadden willen blijven zitten, dan waren we gebleven. Als de machtskaart voor ons het allerbelangrijkste was geweest, waren we niet weggegaan.'
Een college draait toch niet alleen om macht. Het gaat ook om dingen voor elkaar te krijgen, ook voor uw kiezers?
'Natuurlijk hadden wij liever gehad dat Hart voor Den Haag zich had aangesloten bij de oude coalitie waar wij onderdeel van uitmaakten. Daar hadden wij niet voor niets op ingezet. Dus in die zin is het geen wenselijke uitkomst. Maar wij hebben welbewust deze keuze gemaakt.
Ik denk dat de stad ziet en zal waarderen dat wij die keuze maken. Er zit een grens aan wat je over hebt voor het plekje op het pluche. Voor de VVD was die grens overduidelijk bereikt.'
Heeft de VVD niet tientallen jaren op datzelfde zachte pluche gezeten?
'Dat klopt, de VVD was jarenlang een vaste kracht in het college. Maar ik denk dat we vanuit de oppositie heel veel voor elkaar kunnen krijgen voor onze kiezers. Dat gaan we laten zien.
Neemt niet weg dat er ook mensen zullen zijn die zich afvragen of de VVD dit wel had moeten doen, want we hadden twee wethouders in het college.'
En er zat een rechtser college.
'Dit college is wel heel links, dat ben ik met u eens. En dat vind ik ook verschrikkelijk om te zien. Een groot deel van de stad is niet vertegenwoordigd in dit college.
De afgelopen verkiezingen zag je dat de drie partijen Hart voor Den Haag, VVD en D66 het goed deden. Een groot deel van de stad stemde op deze partijen. Dan vind ik het jammer dat D66 besluit om toch een stap naar links te doen. Ik denk dat hun kiezers daar ook teleurgesteld over zijn.'
Heeft u zin in oppositie voeren?
'Op een gekke manier wel. Het is ook dubbel, want het is prachtig om in het college te zitten met twee wethouders, die fantastisch werk aan het doen waren. Ik vind het verschrikkelijk dat hun werk is beëindigd.
De andere kant is dat je in een coalitie afspraken moet maken en hier en daar waterige compromissen moet sluiten. In de oppositie kan je veel meer laten zien waarvoor je gemaakt bent als partij en kan je jouw ideologische veren en kleur laten zien. Daar heb ik wel zin in.'
