'120 euro per kind uitgeven op kermis': Leiden is ontzet en viert feest op 3 oktober

Een carnavalsoptocht, maar dan in oktober. Zo kun je de traditionele optocht in de middag noemen tijdens Leidens Ontzet. 'Dit hoort bij de traditie. En straks naar de nostalgische kermis.'

Wie staat te kijken, geniet onder andere van een Chinese draak, zeemeerminnen uit de waterwereld van Atlantis en de brandweer is er bij. 'Wij staan ieder jaar op de Zoeterwoudsesingel en hebben een jarige bij ons', klinkt het vanaf de zijlijn.

Het thema van de 3 oktoberfeesten dit jaar is water en vuur. En dat zie je ook duidelijk terug in alle praalwagens, die ter hoogte van de Zoeterwoudsesingel en het Lorentzhof beginnen met rijden. Ook tijdens dit rijdende evenement wordt de strijd om de vrijheid van Leiden herdacht en gevierd.

Nu en dan komt het water met bakken uit de lucht. Dat weerhoudt het publiek er niet van om en masse toe te stromen. 'Wij hebben overwogen om met dit slechte weer thuis te blijven, maar als je dan al die mensen voorbij ziet lopen. Ja, dan kriebelt het. Je bent Leidenaar of niet', zegt een vrouw langs de optocht.

Na de stoet willen de deelnemers zich opwarmen in het Keizertje: café de Keyzer in het verlengde van het Rapenburg. Of daar ook met bier wordt gegooid? 'Ook.' In de optocht lopen ook mensen gehesen in zwart pak. Zij dragen een karton met zich mee met daarop een vuurtje. 'Niet rennen', wordt er gezegd. 'Wij zijn een lopend vuurtje.'

Een ander begrip in Leiden is de kermis. Een kermis met van alles en nog wat, zoals een hoge achtbaan en een kraam met warme oliebollen. Maar ook grijpmachines met één knuffel die veel aandacht trekt: de piemelknuffel. Inderdaad, een zachte knuffel in de vorm van een geslachtsdeel.

'De piemelknuffels gaan hard', constateert de kermisexploitant. 'Het zijn geen asperges haha!', lacht hij. 'We hebben grote en kleine exemplaren. Mensen zijn heel enthousiast. Toeristen maken er foto's van en staan stiekem te kijken. Mensen vinden het leuk, het is toch een geintje.'

'120 euro per kind', beweert een gezin uit te geven op de kermis. Leidenaren staan erom bekend soms weken- of maandenlang te sparen voor de kermis (en andere festiviteiten). 'We hebben gisteren al drie attracties gehad en vandaag nog vier. Dan is het klaar. Daarna gaan we lekker een hamburger eten.'

Terug naar de ochtend. Mensen zijn al vroeg uit de veren voor haring en wittebrood. Een man zegt al sinds 5.45 uur in de rij te staan. Meerdere mensen hebben een stoeltje mee. Sommige jongeren zeggen helemaal niet geslapen te hebben na het feest op maandagavond en -nacht. 'Eerst een harinkje, dan naar bed', klinkt het.

In café en restaurant Waag wordt haring en wittebrood uitgedeeld. 'De haring is geweldig, lekker vet, goed van structuur', weet een vrouw die de vis overhandigt. Ook een man die wittebrood komt halen zegt 'dat hij de traditie heel erg leuk vindt': 'Vooral het ochtendprogramma, sinds 6.45 uur sta ik hier al. Ik ben niet zo van het stappen. Ik ga liever naar het zingen, de optocht, het straattheater en natuurlijk de traditie van witbrood en haring.'

Hij is niet de enige die daarna doorgaat naar 'het zingen', oftewel de koraalzang. Sommigen hebben de teksten van de liedjes al in de hand, bijvoorbeeld die van Het Geuzenlied, als ze om 7.30 uur de Waag binnenwandelen voor hun portie haring en wittebrood.

Bij de koraalzang staan twee mannen in traditionele kleren: 'Ik heb een pofbroek aan, met hoed en met veer. Ik moet de Hollander of de Leidenaar voorstellen. De held.' De andere man zegt: 'Ik heb dé helm op, ik ben Alfa. Ik ben de bad guy.'

Wim de Ru is dirigent van dienst tijdens de koraalzang. Hij is een bekend persoon in Leiden. 'Hij doet het al jaren, met een witte en rode handschoen in de kleuren van Leiden. En het is een happening die vrij uniek is', vertelt een van de vele Leidenaren die zich verzameld heeft om massaal te gaan zingen op het Garenmarktplein.

'Al die jaren lukt het Wim om al die mensen op te zwepen. Dan zet je toch wel wat neer. Een goede dirigent weet aan te geven hoe het ritme is en hij doet dat uitstekend.'

Nog vroeger in de ochtend hangen veel mensen om 7.00 uur uit het raam te zwaaien als een stoet mensen na de reveille, de traditionele opening van 3 oktober, door de Haarlemmerstraat loopt. 'Ik heb de hele optocht meegelopen', zegt een vrouw. 'Het gevoel dat je het samen doet is heel gezellig.'

Een man in een rode trui beaamt dat gevoel van saamhorigheid: 'We doen het zoals vroeger. We maken de hele stad Leiden wakker, omdat we ontzet zijn van de Spanjaarden.'

Niet alleen op 3 oktober zelf is er genoeg te beleven in Leiden, ook de dagen ervoor is er genoeg te beleven. Maandag, 2 oktober dus, staat in het teken van onder andere De Grote Hutspotmaaltijd op de Hooglandsekerkgracht, de taptoe door het centrum en het minikoraal.

Maar er is ook een festival. In Park Matilo zijn 's avonds 5000 mensen bijeengekomen voor Het Ontzet Festival. Onder anderen zanger Antoon, rapper Bilal Wahib, dj Outsiders en cultheld Barry Badpak hebben opgetreden.